ادبیات پایداری برای کودک و نوجوان؛ نیازمند بازتعریف مخاطب و معنا

سعید معتمدی، مدیر دفتر ادبیات پایداری حوزه هنری استان اصفهان به‌مناسبت سوم خرداد که در تقویم ملی ایران به نام روز مقاومت، ایثار و پیروزی به ثبت رسیده است، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، در خصوص بازنمایی دفاع مقدس در ادبیات کودک و نوجوان اظهار کرد: ابتدا باید جایگاه مخاطب و معنا را در این خصوص مشخص کنیم. گاه مقصود ما انتقال مفاهیمی همچون مقاومت و ایثار و گاه مقصود، انتقال ماجراها و اتفاقات تاریخی به شکل داستان و درام یا خاطره و ناداستان است؛ پس مخاطب و معنا از یکدیگر متمایز هستند و به همین نسبت، رده سنی مورد نظر ما، یعنی کودک و نوجوان هم به‌گونه‌ای‌ است که دقت نظر و توجه بیشتری می‌طلبد.

وی ادامه داد: قرار نیست در سنین کودکی اتفاقی مانند شهادت را با ذکر جزئیات و محور اصلی متن برای کودکان توضیح دهیم؛ اما بیان ایثار، همدلی، با هم بودن، دفاع از حق و... اهمیت دارد. در دوران نوجوانی نیز از آنجا که موضوع هویت، هویت‌خواهی و شناخت خود مطرح می‌شود، زمان درستی برای پرداختن به وطن و اهمیت آن، ازخودگذشتگی، از جان گذشتن و... است؛ پس ابتدا باید حواسمان باشد که هر گروه سنی اقتضائات خود را می‌طلبد. در نوجوانی و به‌دلیل شرایط سنی، امکان انتقال مفاهیم پیچیده‌تری در مقایسه با کودکی وجود دارد.

مدیر دفتر ادبیات پایداری حوزه هنری استان اصفهان ضمن اشاره به اهمیت چگونه‌گفتن و چه‌گفتن تصریح کرد: قهرمان ملی مقوله‌ای‌ است که هر کس به نوبه خود در هر سنی باید آن‌ را بشناسد و با آن ارتباط برقرار کند. زبان اثر نیز حتماً باید زبان هنر باشد، به این معنا که نویسنده فارغ از موضوع، زبان هنر را برای نوشتن استخدام کند و ویژگی‌های مخاطب را در نظر بگیرد. در سطح زبانی، واژه‌گزینی و پیچیدگی‌های زبانی نیز باید برای مخاطب کودک و نوجوان دقت نظر داشته باشیم. 

وی افزود: در خصوص انتقال خاطرات، زندگی‌نامه، ناداستان و روایت سرداران، رزمندگان و شهدای دفاع مقدس شرایط فرق می‌کند. قطعاً برای چنین قالب‌هایی باید شرایط سنی مخاطب را مدنظر قرار دهیم که در نتیجه، عمق ورود به جزئیات به‌ویژه در آثار کودک و نوجوان متفاوت می‌شود و نوع روایت‌ها برای این رده سنی باید جذاب‌تر باشد. 

معتمدی بیان کرد: تعدد متولیان و افرادی را که به ادبیات دفاع مقدس می‌پردازند، به نوعی می‌توان نقطه قوت برشمرد و نباید از آن ممانعت کرد؛ اما تعدد سلیقه و نگاه بعضاً کاهش کیفیت را به دنبال دارد که باید از آن جلوگیری شود؛ بنابراین ضروری‌ست که فرای بررسی محتوایی، بررسی فنی، ادبی و هنری نیز درباره آثار انجام شود و افراد متخصص به آن بپردازند. قطعاً تولیدات ادبی دفاع مقدس برای کودکان و نوجوانان حائز اهمیت است و باید در سبد مصرف آن‌ها قرار داشته باشد؛ زیرا این مفاهیم پیوند عمیقی با مفهوم هویت دارد.

زهرا مظفری‌فرد