غرور؛ طوق شیطان بر گردن انسان

به گزارش ایکنا از اصفهان، آیت‌الله‌العظمی حسین مظاهری در سلسله گفتارهایی، به شرح ۴۰ رذیلت‌ اخلاقی پرداخته است که از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر معظم‌له منتشر و در سایت خبرگزاری ایکنا بازنشر می‌شود. شماره نهم این مجموعه به رذیله اخلاقی «غرور» اختصاص دارد.

یکی از رذائل ناپسند اخلاقی، غرور است. واژه غرور، معنای فریب‌خوردن و فریفته‌شدن می‌دهد و در این رابطه، به کسی که فریب بخورد و به آنچه مطابق هوای نفس اوست، دل‌خوش شود، اصطلاحاً «مغرور» می‌گویند؛ درواقع، غرور یکی از بیماری‌های روحی و قلبی‌ است که آدمی در اثر آن، بی‌دلیل گمان می‌برد که سعادتمند است، نظیر کسی که جسورانه گناه می‌کند و می‌گوید: خداوند کریم و غفور و رحیم است و بندگان را عذاب نخواهد کرد، یا کسی که مال حرام کسب کرده، در راه خیر صرف می‌کند و خود را اهل نجات می‌پندارد.

بیشتر بخوانید:

• جهل‏ و نادانی؛ قله همه بدی‌ها
• حسد؛ زشت‌ترین صفت رذیله
• عجله؛ مانع تقرب به خدا
• بی‌تابی و سبک‌سری؛ رذیلت ذاتی انسان
• مکر و فریب؛ جلوه‌ای از نفاق و دورویی
• غفلت؛ عامل کوری و زنگار قلب
• شرک؛ عامل محرومیت از رحمت خدا
• بی‌ثباتی؛ مایه زیان‌کاری در دنیا و آخرت

قرآن‌کریم می‌فرماید: «يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ؛ ای مردم، همانا وعده خدا حق است. زنهار تا این زندگی دنیا شما را فریب ندهد و زنهار تا شیطان فریبنده شما را درباره خدا نفریبد.» (فاطر، 5)

انسان مغرور گاهی به سبب لطف و رحمت بی‌کران الهی گول می‌خورد و خیال می‌کند هر گناهی بدون توبه آمرزیده می‌شود؛ بعضی اوقات فریب عبادات و اعمال نیکویش را می‌خورد؛ در مواردی نیز فریفته علم، مال، زیبایی یا قدرتش می‌شود و به این نعمت‌ها می‌نازد.

امام صادق(ع) می‌‏فرماید: «دو نفر وارد مسجد شدند؛ یكی فاسق‏ و دیگری عابد؛ اما هنگام خروج از مسجد، شخص فاسق‏، صدیق و شخص عابد، فاسق بود؛ زیرا فاسق با شرمندگی و خجالت‌زدگی توبه کرد؛ ولی آن شخص عابد به اعمال و عبادت‌های خویش می‌نازید و در پی همین غرور شیطانی، فاسق شد.» (الكافی، ج 2، ص 314)

ریشه اصلی ابتلا به صفت رذیله غرور، جهالت و نادانی‌ است که در اثر آن، انسان فریب وسوسه‌های شیطانی را می‌خورد؛ همچنین دنیاگرایی و توجه به مادیات، کمبود ظرفیت، ناشکیبایی و محرومیت از سعه صدر و نیز ابتلا به عقده حقارت، از دیگر اسباب و عوامل پدیدآورنده رذیله غرور به‌شمار می‌رود.

صفت ناشایست غرور پیامدهای خطرناکی دارد، از جمله اینکه انسان را به‌‌سوی هواهای نفسانی و متابعت از نفس اماره می‌کشاند؛ ویژگی‌های ناچیز آدمی را در نظر وی جلوه می‌دهد، او را از توجه به خداوند و ارزش‌های معنوی بازمی‌دارد؛ حجاب عقل و فهم انسان و مانع درک حقیقت از سوی او ‌می‌شود؛ رفته‌رفته انسان را دچار بدعت‌گذاری در دین می‌کند؛ جرئت و جسارت گناه و نافرمانی به انسان می‌دهد و او را با تخیل و توهم ایمنی از عذاب و غضب الهی، به سقوط و هلاکت می‌کشاند؛ بذر امید بی‌جا و آرزوهای دور و دراز را در دل انسان می‌کارد؛ مایه شکست و مانع پیشرفت در زندگی‌ است و همواره باعث فساد و نقصان کارها می‌شود و بالأخره، انسان را از عاقبت‌اندیشی غافل می‌کند.

راهکار درمان این بیماری روحی و این صفت خطرناک، بهره‌مندی از تفکر و تعقل برای مقابله با فریب شیطان و عوامل شیطانی‌ است. مطالعه و عبرت از تاریخ و سرگذشت افراد مغرور نیز در این زمینه تأثیر بسزا دارد. استمداد از درگاه الهی و طلب توفیق از خداوند متعال نیز مکمل و عامل ثمردهی راهکارهای دیگر است.