چرا تلاوت قاریان قدیمی مصر اصیل و اثرگذار است
علی‌اصغر قدیری‌مفرد، قاری ممتاز کشوری با اشاره به رمز تأثیرگذاری تلاوت قاریان قدیمی مصر گفت: این قاریان بیشتر از آنکه به فکر صوت و نغمات باشند، به معنا و مفهوم آیات و انتقال آن به قلب و جان مخاطب توجه می‌کردند.
در روزگاری که گاه تلاوت قرآن به نمایشی صوتی تبدیل شده و زیبایی صوت و تنوع نغمه، اصل ماجرا را تحت‌الشعاع قرار داده، بازگشت به سلوک قاریان قدیمی، به‌ویژه نسل طلایی تلاوت مصر، ضرورتی حیاتی برای احیای اصالت تلاوت است؛ قاریانی که پیش از آنکه صدا را بپردازند، دل را صیقل می‌دادند و پیش از آنکه نغمه‌ای بر زبان آورند، معنا را در جان می‌نشاندند. علی‌اصغر قدیری مفرد، قاری ممتاز کشور در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، از راز ماندگاری آن نسل، دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب درباره تلاوت اثرگذار و نیز آدابی سخن می‌گوید که اگر قاریان امروز به آن‌ها توجه کنند، نه‌تنها جان خود را با قرآن می‌سازند، بلکه دل مخاطب را نیز به حقیقت کلام وحی نزدیک می‌کنند.
ایکنا ـ از نظر شما، چرا تلاوت قاریان قدیمی مصر همچون مصطفی اسماعیل و محمد رفعت تا این حد تأثیرگذار و ماندگار شده است؟
قاریان قدیمی مصر بیشتر از آنکه به فکر صوت و نغمات باشند، به معنا و مفهوم آیات و انتقال آن به قلب و جان مخاطب توجه می‌کردند. در این نکته هم شکی نیست: «سخنی که از دل برآید، لاجرم بر دل نشیند.» علت تأثیرگذاری و اصالت تلاوت قاریان قدیمی مصر همچون مصطفی اسماعیل، توجه به معانی و مفاهیم و درک آن‌هاست. همان‌طور که مقام معظم رهبری نیز در سخنانی می‌فرماید: «اینکه شما می‌بینید مصطفی اسماعیل خواندنش تأثیر دارد، به‌دلیل همین است؛ چون خود او تحت‌تأثیر آیاتی است که می‌خواند.» اما برخی قاریان دیگر نه؛ صرفاً صنعت اجرا می‌کنند و می‌خواهند کار زیبایی از آب درآورند. شما که قرآن می‌خوانید، سعی کنید خودتان به معانی آیات آن توجه کنید.
ایکنا ـ رهبر معظم انقلاب چه توصیه‌هایی درباره تلاوت تأثیرگذار قرآن دارند؟
یکی از ارکانی که مقام معظم رهبری در تأثیرگذاری تلاوت قرآن مهم می‌داند و آن را باعث اصیل‌بودن تلاوت برمی‌شمرد، «فهم معانی آیات قرآن از سوی قاری» است؛ یعنی قاری قرآن وقتی می‌خواهد قرآن بخواند، باید مضامین آیات را به‌طور دقیق بفهمد و بعد از فهم، از این مفاهیم و مضامین تأثیر بپذیرد تا بتواند به‌واسطه این تأثر، بر دیگران نیز تأثیر بگذارد.
این مسئله‌ای است که رهبر معظم انقلاب از اولین دیدارها تا آخرین آن‌ها بر آن تأکید داشته است؛ برای نمونه ایشان می‌فرماید: «اولین ادب این است که خواننده قرآن و تلاوتگر قرآن، اذعان به قرآن و باور به مفاهیم قرآن داشته باشد؛ باور به آن مفاهیمی که دارد تلاوت می‌کند. اگر ندانیم چه داریم می‌خوانیم، مفهوم را درک نکنیم، در عمق جان ما اثر نداشته باشد، تأثیر تلاوتمان بر دیگران و بر خودمان کم خواهد بود.»
ایکنا ـ به نظر شما، رعایت چه عواملی در اجرای تلاوت اصیل قرآنی اهمیت دارد؟
رعایت موازین لحنی و صوتی در اصیل‌بودن تلاوت بسیار مهم است؛ اینکه آهنگ و نغمات مورد استفاده، متناسب و با روح معنوی کلام الهی همخوانی داشته باشد و حس معنوی انتقال دهد، بسیار اهمیت دارد. در این خصوص نیز رهبر معظم انقلاب می‌فرماید: «قرآن را با آوازه‌خوانی اشتباه نگیرید. آوازه‌خوانی مقوله‌ای دیگر است.» جالب است بدانیم که اکثر قاریان قدیمی مصر مثل مصطفی اسماعیل، محمد رفعت و عبدالفتاح شعشاعی موسیقی‌دان بوده‌اند؛ ولی قرآن را با آهنگ و الحان قرآنی و معنوی می‌خواندند و در خصوص انطباق با معنا بسیار دقت داشتند.
ایکنا ـ آیا توصیه‌ای از پیامبر اسلام(ص) درباره لحن قرائت قرآن در دست داریم؟
بله، در روایتی از حضرت رسول(ص) نقل شده است که می‌فرماید: «اقرَؤا القرآنَ بالحانِ العرب و اصواتها، و ایاکم و لحون اهل الفسق و اهل الكبائر؛ قرآن را با لحن‌ها و آواهاى عرب بخوانيد و از به‌كار بردن لحن‌هاى فاسقان و گنه‌كاران دورى كنيد.» درواقع، پیامبر(ص) به رعایت لحن مناسب تلاوت قرآن و پرهیز از لحن اهل فسق و اهل کبائر توصیه می‌کند. همین تأکید را ما در بیانات مقام معظم رهبری نیز مشاهده می‌کنیم که نیازمند توجه جدی قاریان قرآن است.
ایکنا ـ آداب تلاوت قرآن چه نقشی در تأثیرگذاری آن دارد؟
رعایت آداب ظاهری و باطنی در تأثیرگذاری تلاوت، اصیل‌بودن و ماندگارشدن آن بسیار مؤثر و مهم است. اگر قاریان ما به این آداب توجه داشته و در ابتدا خودشان از آیات قرآن تأثیر گرفته باشند، آن‌گاه باعث تحول و انتقال معنا و حس معنوی بسیار خوب به مخاطب و درواقع، مستمع خواهند شد.
ایکنا ـ آیا از نخستین تلاوت‌های ضبط‌شده قرآن در جهان اسلام، صوتی موجود است؟
بله. هنوز چند سال از اختراع دستگاه ضبط صدا موسوم به «فونوگراف» از سوی توماس ادیسون، بازرگان و مخترع نام‌آور آمریکایی نگذشته بود که سیاح و هنرمندی مسیحی در جوار خانه خدا با این دستگاه، نخستین نغمه آیینی و قدیمی‌ترین آوای روح‌انگیز کلام وحی به شکل امروزین را ضبط کرد و همچون میراثی گران‌بها، برای آیندگان به یادگار گذاشت. در ادامه این صوت را بشنوید.
ایکنا ـ آیا نمونه‌ای کمیاب و شنیدنی از تلاوت قاریان کلاسیک در دسترس داریم؟
تلاوت بسیار زیبای شیخ حمدی الزامل، تقلیدی از شیخ مصطفی اسماعیل و شیخ محمد رفعت، بسیار نایاب و شنیدنی است که در اینجا تقدیم می‌کنم.
