«جاسوس امین»؛ روایتی کمتر دیده‌شده از زندگانی امام هادی(ع)

الهام صفار، متولد ۱۶ مرداد ۱۳۷۵ در اهواز و دانش‌آموخته رشته بیوتکنولوژی است. فعالیت متمرکز در حوزه نویسندگی و آموزش آن به کودکان و نوجوانان و همچنین انتشار داستان کوتاه در مجلات گوناگون در کارنامه وی به چشم می‌خورد. کتاب «جاسوس امین» اولین اثر بلند این نویسنده است که با محوریت زندگانی امام هادی(ع) در سال 1403 از سوی انتشارات مهرستان در اصفهان به چاپ رسید. خبرنگار ایکنا از اصفهان به‌مناسبت سالروز ولادت امام هادی(ع) در خصوص این کتاب با وی گفت‌وگو کرده است که متن آن را در ادامه می‌خوانیم.

ایکنا ـ موضوع کتاب «جاسوس امین» چیست و ایده نگارش آن چگونه در ذهن شما شکل گرفت؟

کتاب «جاسوس امین» روایتی داستانی از زندگی امام هادی(ع) است که با محوریت شبکه وکالت و فعالیت‌های آن در دوران امامت ایشان نگاشته شده است. ایده نگارش این کتاب از دغدغه‌ای مهم‌ شکل گرفت؛ یعنی معرفی زندگی ائمه اطهار(ع) به نسل نوجوان و جوان به شکلی جذاب و ملموس. معمولاً تصور عمومی از زندگانی ائمه(ع) بیشتر بر جنبه‌های معنوی و حدیثی متمرکز است، در حالی‌ که زندگی آن‌ها سرشار از مبارزات اجتماعی، سیاسی و تشکیلاتی پیچیده‌ای بوده است. با مطالعه منابع تاریخی و سیره امام هادی(ع) متوجه شدم که دوران امامت ایشان با اوج خفقان عباسی و فعالیت‌های مخفیانه شبکه وکالت برای حفظ شیعیان و آماده‌سازی برای دوران غیبت مصادف بوده است. این جنبه از زندگی امام، ظرفیت داستانی بسیاری دارد و می‌تواند برای نوجوانان جذابیت‌های رمانی پرکشش را داشته باشد. به همین دلیل تصمیم گرفتم با نگاهی داستانی و پرماجرا، به این بخش کمتر دیده‌شده از زندگی امام هادی(ع) بپردازم.

ایکنا ـ چه میزان از محتوای این کتاب زاییده تخیل است و چه میزان، مستند و متکی به منابع تاریخی؟

محور اصلی موضوعات کتاب «جاسوس امین» بر مبنای مستندات تاریخی است و تلاش کردم تا حد امکان به وقایع و اطلاعات موجود در منابع وفادار بمانم. برای نگارش این کتاب از مطالعات عمیق در آثار تاریخ‌دانان مذهبی، روایات مستند و منابع موثق بهره برده‌ام که فهرست آن‌ها در پایان کتاب نیز ذکر شده؛ اما شخصیت اصلی داستان، یعنی امین و زندگانی او کاملاً بر پایه تخیل من شکل گرفته است. این شخصیت تخیلی به من کمک کرد تا زندگی امام هادی(ع) را در قالبی جذاب و پرماجرا برای نوجوانان روایت کنم و هیجان یک زندگی پر از چالش و ماجرا را به مخاطب انتقال دهم. این ترکیب از تاریخ مستند و شخصیت‌پردازی تخیلی، اثری پدید آورده که هم آموزنده است و هم برای نوجوانان تجربه‌ای جذاب و فراموش‌نشدنی خواهد بود.

ایکنا ـ با توجه به رده‌بندی سنی کتاب، گمان می‌کنید زندگانی امام هادی(ع) برای نسل نوجوان امروز الهام‌بخش باشد؟

قطعاً. زندگی امام هادی(ع) به‌ویژه با نگاهی که در «جاسوس امین» به آن پرداخته شده است، می‌تواند برای نسل نوجوان امروز بسیار الهام‌بخش باشد. این دوران پر از چالش‌های سیاسی، اجتماعی و اعتقادی است که امام با تدبیر، شجاعت و صبر در برابر آن‌ها ایستادگی کرد. سازمان وکالت ائمه(ع) از زمان امامان پیشین وجود داشته؛ اما در زمان امام هادی(ع) این سازمان و فعالیت‌های آن اوج گرفته و ایشان با ابتکار عمل، سازمانی سری و محرمانه بنا نهاد که تمام دستگاه‌های عریض و طویل بنی‌عباس با آن همه قدرت و نفوذ نتوانستند به فعالیت‌ها و اسرار آن پی ببرند. این نکته بسیار مهم است که امام هادی(ع) از زمان خود، شیعه را برای دوران غیبت امام زمان(عج) آماده‌ کرد تا در نبود امام معصوم، هوشمندانه رفتار کنند و مسیر را گم نکنند.

نوجوانان امروز با مطالعه زندگی ایشان می‌توانند الگوهایی برای این موارد بیابند: ثبات قدم در عقاید در برابر فشارهای اجتماعی و فرهنگی، مبارزه با ظلم و فساد حتی در شرایط خفقان‌آور و با ابزارهای هوشمندانه، سازماندهی و کار گروهی در راه اهداف بلند، تدبیر و هوشمندی در مواجهه با مشکلات و چالش‌ها و ایستادگی بر سر ارزش‌ها در دنیایی که ارزش‌ها به‌سرعت تغییر می‌کند.

شخصیت امام هادی(ع) نشان می‌دهد که حتی در سخت‌ترین شرایط نیز می‌توان برای حق و عدالت تلاش کرد و تأثیرگذار بود. این پیام به‌ویژه برای نسلی که با حجم بسیاری از اطلاعات و چالش‌ها روبروست، بسیار حیاتی و الهام‌بخش است.

ایکنا ـ آشنایی شما با شخصیت امام هادی(ع) چگونه بود و این آشنایی چه تأثیری بر شما گذاشت؟

آشنایی من با شخصیت امام هادی(ع) به سال‌ها قبل از نگارش این کتاب بازمی‌گردد. با توجه به ارادت قلبی و علاقه خاصی که به ایشان داشتم، زمانی که تصمیم گرفتم برای یکی از ائمه(ع) قلم بزنم، زندگی امام هادی(ع) توجهم را به خود جلب کرد. همین علاقه، من را واداشت تا با جدیت بیشتری درباره زندگی ایشان تحقیق کنم و به مطالعه عمیق سیره و تاریخ دوران امامت‌شان بپردازم. هرچه بیشتر خواندم و از زندگانی ایشان فهمیدم، بیشتر شگفت‌زده شدم.

مدیریت شبکه وکالت، درایت در مواجهه با خلفای عباسی و صبر بی‌بدیل ایشان در سخت‌ترین شرایط، ابعادی از شخصیت امام را برایم آشکار کرد که تا پیش از آن کمتر به آن‌ها توجه کرده بودم. این آشنایی عمیق تأثیر بسزایی بر من گذاشت و انگیزه‌ای قوی برای نگارش این کتاب و معرفی امام هادی(ع) به نسل نوجوان ایجاد کرد. جالب اینجاست که وقتی این کتاب در دست چاپ بود، رهبر معظم انقلاب در روضه خانگی خود به این نکته اشاره کرد که باید آثار بیشتری برای امامان متأخر، به‌ویژه امامان بعد از امام رضا(ع) نوشته شود. این هم‌زمانی باعث خوشحالی و دلگرمی مضاعف من شد و نشان داد در مسیر درستی قدم برداشته‌ام.

ایکنا ـ اگر بخواهید امام هادی(ع) را با یک ویژگی به نوجوان‌ها معرفی کنید، آن ویژگی چیست؟ درباره آن توضیح دهید.

اگر بخواهم امام هادی(ع) را با یک ویژگی به نوجوان‌ها معرفی کنم، آن ویژگی «مبارزه هوشمندانه» است. مبارزه هوشمندانه به این معناست که امام هادی(ع) در دوران امامت خود، با وجود خفقان شدید و نظارت بی‌امان دستگاه عباسی، هرگز از اهداف و رسالت خود دست نکشید؛ اما این مبارزه به معنای مقابله بی‌محابای فیزیکی نبود، بلکه ایشان با تدبیر، زیرکی و استفاده از راه‌های مخفیانه، به مبارزه خود ادامه داد.

امام هادی(ع) با تأسیس و مدیریت شبکه وکالت، در شرایطی که تماس مستقیم با شیعیان بسیار دشوار بود، ارتباطات را حفظ کرد، پاسخگوی پرسش‌ها بود و سازماندهی جامعه شیعه را ادامه داد. این نشان می‌دهد که برای رسیدن به اهداف و مبارزه بر سر عقاید، همیشه نباید به شیوه‌ای خاص متوسل شد، بلکه می‌توان با هوشمندی و خلاقیت، راه‌های جدیدی پیدا کرد و حتی در محدودترین شرایط نیز اثرگذار بود. این ویژگی می‌تواند به نوجوانان بیاموزد که در برابر مشکلات و چالش‌ها، به جای تسلیم‌شدن یا مقابله بدون تفکر، با اندیشه و خلاقیت به دنبال راه‌حل‌های هوشمندانه باشند و از اهدافشان دست نکشند.

زهرا مظفری‌فرد