چگونه بدن را در برابر بیماری‌ها مقاوم کنیم

با شروع فصل سرما، نگرانی از ابتلا به بیماری‌های ویروسی دوباره پررنگ می‌شود؛ برخی افراد مدام سرما می‌خورند و از یک بیماری به بیماری دیگر دچار می‌شوند، در حالی‌ که برخی دیگر حتی در سخت‌ترین شرایط تماس با ویروس‌ها، بیمار نمی‌شوند. چرا چنین تفاوتی وجود دارد؟ نقش سیستم ایمنی و سبک زندگی در این میان چیست و چگونه می‌توان بدن را در برابر بیماری‌ها مقاوم‌تر کرد؟ خبرنگار ایکنا از اصفهان برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها، پای صحبت‌های فاطمه زارع جوشقانی، کارشناس اخلاق پزشکی و پژوهشگر طب سنتی نشسته است؛ وی از اصول شش‌گانه حفظ سلامتی تا تدابیر ساده‌ای مانند استنشاق، مصرف گلاب، استفاده از انفیه و روغن سقز و حتی تمرین‌های تنفسی سخن گفت؛ توصیه‌هایی که به گفته او می‌تواند هم سپری در برابر بیماری باشد و هم راهی برای بهبود سریع‌تر.

ایکنا ـ چرا برخی افراد پشت سر هم دچار سرماخوردگی شدید یا بیماری‌های ویروسی مانند کرونا می‌شوند، در حالی که برخی دیگر حتی در تماس مستقیم با ویروس‌ها بیمار نمی‌شوند؟

اگر تا به حال دقت کرده‌ باشید، برخی افراد زود به زود پشت سر هم دچار سرماخوردگی شدید می‌شوند. یکی دچار ویروسی مثل کرونا می‌شود و به مرگش می‌انجامد؛ اما یکی در بیمارستان و غسالخانه کار می‌کند و با وجود سرایت همان ویروس به او، چندان درگیر بیماری نمی‌شود؛ یا اگر کودکان را در نظر بگیریم، ممکن است کودکی دچار ویروس و در بیمارستان بستری شود؛ ولی کودک دیگری در شرایط یکسان، ممکن است اصلاً به آن بیماری دچار نشود.

همه این‌ها به سیستم ایمنی بدن و سبک زندگی برمی‌گردد. هرچه سیستم ایمنی تقویت شود، بدن در برابر بیماری‌ها مقاوم‌تر می‌شود و گلبول‌های سفید فعال‌تر می‌شوند؛ در نتیجه بدن انسان در برابر بیماری مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهد، بر آن غلبه می‌کند و بیماری را از میان می‌برد.

ایکنا ـ برای تقویت سیستم ایمنی، چه اصول و روش‌هایی را توصیه می‌کنید؟

برای تقویت سیستم ایمنی، یکی از مهم‌ترین مسائل، سبک زندگی یا اصول شش‌گانه حفظ سلامتی است؛ یعنی آب و هوا، تغذیه، خواب، استرس، تحرک و اعراض نفسانی. غیر از سبک زندگی سالم، یک‌سری تدابیر هم می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند که سعی می‌کنیم نکاتی را که برای بیماران و اطرافیان بسیار مؤثر بوده است، شرح دهیم. 

کنترل ترشحات پشت حلق: این کار یکی از آداب مستحب وضوگرفتن نیز به‌شمار می‌رود و شامل شست‌وشوی دهان و بینی است که باعث می‌شود میکروب‌های بیماری‌زا دفع و بینی و حلق نیز ضدعفونی شود. عمل استنشاق در احادیث نیز بسیار مورد تأکید قرار گرفته است، چنانکه حضرت علی(ع) می‌فرماید: «آب در دهان گرداندن و در بینی کشیدن، سنت و پاک‌کننده دهان و بینی است.» (خصال شیخ صدوق، ج ۲، ص ۶۱۱)

ترشحات پشت حلق می‌تواند باعث بیماری‌های زیادی شود. در مقالات جدید، حتی ارتباط آن با بیماری‌های ویروسی و غیرمرتبط چون تنبلی تخمدان، ام‌اس و آلزایمر مطرح شده است. این ترشحات باید از طریق بینی خارج و نباید وارد معده شود؛ زیرا وقتی به معده راه می‌یابد، از طریق خون مجدداً جذب بدن می‌شود و می‌تواند خلط اضافه ایجاد کند و باعث بیماری‌های گوناگون شود، از جمله اینکه سیستم ایمنی را هدف بگیرد و آن را تضعیف کند.

غیر از استنشاق که توصیه می‌کنیم حین وضو انجام یا شب، قبل از خواب با گلاب یا آب حتماً شست‌وشو داده شود، به مراجعان توصیه می‌کنیم یک قاشق غذاخوری گلاب را به‌صورت خوراکی پیش از خواب مصرف کنند یا یک قطره گلاب در بینی بریزند.

استفاده از انفیه: انفیه پودری عطسه‌آور است که ترکیبات مختلف دارد و می‌توان آن را از عطاری‌ها تهیه کرد. در صورتی که فرد به مواد آن حساسیت نداشته باشد، می‌تواند آن را به‌صورت روزانه، صبح ناشتا و هفته‌ای یک تا دو بار برای پیشگیری استشمام کند. این کار باعث می‌شود ترشحات پشت حلق از طریق بینی خارج، ابتلا به بیماری کمتر، تحریک عصب واگ انجام و باعث حفظ آرامش فرد، تقویت مغز و تقویت سیستم ایمنی شود. ممکن است بعد از انفیه، فرد عطسه کند که در حالت عادی، ۱۰ تا ۱۵ عطسه از نظر متخصصان، طبیعی محسوب می‌شود.

ایکنا ـ چه توصیه‌های تکمیلی دیگری برای پیشگیری و تقویت سیستم ایمنی وجود دارد؟

یک مورد بسیار مؤثر و مجرب در تقویت سیستم ایمنی، استفاده از روغن سقز است. این روغن را هم می‌توان در منزل و هم به‌صورت آماده از عطاری تهیه کرد. برای پیشگیری از بیماری نیز هفته‌ای یک بار، این روغن را به نواحی غدد لنفاوی همچون جلوی گردن، زیر بغل، کشاله ران یا پشت کتف ماساژ بدهند. این کار کمک می‌کند تا سیستم ایمنی تقویت و فرد کمتر دچار بیماری شود و اگر هم بیمار شود، با شدت بسیار کمتر و در زمان کوتاه‌تر بهبود پیدا کند.

روغن سقز کاربردهای دیگری هم دارد؛ برای مثال هنگام بروز سرماخوردگی، چنانچه فردی تب دارد، می‌تواند آن را به پیشانی بزند، یا اگر سرفه می‌کند، آن را موضعی به ناحیه ریه‌ها ماساژ دهد که خودش به کاهش علائم کمک می‌کند.

روش‌های اصلاح مزاج هم کمک‌کننده هستند که باید با مشاور یا متخصص طب سنتی مشورت شود. روش‌هایی نظیر بادکش یا بعضی از انواع حجامت‌های سطحی نیز می‌تواند در تقویت سیستم ایمنی مؤثر باشد که در این مورد بهتر است بعد از ویزیت و بررسی دقیق تصمیم‌گیری شود.

داروها و تغذیه مناسب: بعضی داروها نیز می‌تواند در تقویت سیستم ایمنی کمک‌کننده باشد؛ مثل آب‌جوش عسل، میوه‌ها و سبزی‌های قرمز و بنفش و هر ماده غذایی که آنتی‌اکسیدان دارد و طبیعی و تازه است. غذاهای طبیعی و تازه در بهبود عملکرد سیستم ایمنی نقش دارند. در مقابل، باید از غذاهای فریزشده و دارای مواد نگهدارنده اجتناب کرد.

برای تقویت سیستم ایمنی، مصرف مواد مغذی گوناگون نقش حیاتی دارد؛ ویتامین C با افزایش تولید گلبول‌های سفید، بدن را در برابر عفونت‌ها مقاوم می‌کند و منابع آن عبارت است از پرتقال، گریپ‌فروت، فلفل قرمز، بروکلی، توت‌فرنگی و کیوی.

بتاکاروتن موجود در هویج، اسفناج، زردآلو و سیب‌زمینی شیرین به ویتامین A تبدیل می‌شود و با خاصیت ضدالتهابی، آنتی‌بادی‌ها را تقویت می‌کند.

ویتامین E (بادام، تخمه آفتاب‌گردان، آووکادو و سبزیجات برگ سبز) و ویتامین D (ماهی، تخم‌مرغ و نور خورشید) نیز عملکرد سیستم ایمنی را حمایت می‌کند. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در چای سبز التهاب را کاهش می‌دهد و سلول‌های T را فعال می‌کند.

پروبیوتیک‌ها (ماست، کفیر، کیمچی و خیارشور) با بهبود میکروبیوم روده، ایمنی بدن را تقویت می‌کنند. سیر سلول‌های مبارزه‌کننده با عفونت را تحریک می‌کند و استرس هورمونی را کاهش می‌دهد. ویتامین B6 (مرغ، ماهی، نخود و موز) عملکرد لنفاوی و گلبول‌های قرمز را حفظ می‌کند.

روی (زینک) موجود در غذاهای دریایی، گوشت و حبوبات به افزایش مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها کمک می‌کند. آب و هیدراتاسیون کافی نیز برای انتقال سلول‌های ایمنی ضروری است. میوه‌ها و سبزیجات پرآب مانند هندوانه و خیار هم مفیدند.

تمرین‌های تنفسی: این تمرین‌ها بسیار مؤثر هستند. روزی سه بار، هر بار دو تا سه دقیقه نفس عمیق شکمی انجام شود؛ یعنی دم از راه بینی و بازدم به‌صورت فوت‌کردن از دهان. این روش در تقویت قلب و ریه، کاهش اضطراب، افزایش ظرفیت قلب و ریه و در نهایت تقویت سیستم ایمنی تأثیر زیادی دارد.

ایکنا ـ و سخن پایانی. 

رعایت همین موارد ساده در بسیاری از مواقع، نتایج خوبی در کاهش ابتلا به بیماری‌ها دارد و بار مراجعه به پزشک، هزینه‌ها، عوارض دارویی و مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها را که معضل جامعه امروز به‌شمار می‌رود، کاهش داده است.

زهراسادات محمدی