غلبه شکل حجاب بر محتوای آن ضربه به اصل دین است

حجت‌الاسلام محمود صلواتی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان با اشاره به حادثه درگذشت مهسا امینی، اظهار کرد: اساس انقلاب اسلامی بر حاکمیت اسلام همراه با صبغه جمهوریت بود و نظام برآمده از آن، جمهوری اسلامی نام گرفت. جمهوریت به معنای نقش و حضور مردم در مسائل مربوط به سرنوشت‌شان و اسلامیت به معنای حاکم شدن مبانی شریعت اسلام است و با توجه به اینکه مسلمانان و به‌ویژه شیعیان همواره به‌دنبال اجرای عدالت بودند، انقلاب اسلامی بر همین اساس به پیروزی رسید. از همان اوان پیروزی انقلاب، انتظار مردم این بود که هم بر سرنوشت‌شان حاکم باشند و هم مبانی اسلامی در جامعه حاکم شود، ولی متأسفانه هر دو خواسته رنگ فراموشی به خود گرفت؛ نقش مردم برجسته نشد و روز به روز دامنه حاکمیت آنها بر سرنوشت‌شان محدود شد، عملکرد بعضی از نهادها به نام دین و روحانیت نیز به سمت‌وسویی رفت که مورد رضایت مردم نبود و مردم نقش خود در تصمیم‌گیری‌ها را ناچیز می‌پندارند.

وی افزود: گوهر اسلام و تشیع، عدالت و محبت است و آنچه از قرآن و متون دینی استنباط می‌شود، این است که با ظهور اسلام، مردم با یکدیگر مهربان شدند. خداوند در آیه 159 سوره آل عمران خطاب به پیامبر(ص) می‌فرماید: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ...؛ پس به بركت رحمت الهى با آنان نرم‌خو و پرمهر شدى و اگر تندخو و سخت‌دل بودى، قطعاً از پيرامون تو پراكنده می‌شدند.» بنابراین، انتظار مردم این بود که این لطف و محبت و مهربانی بر جامعه حاکم شود، ولی هرچه از انقلاب فاصله گرفتیم، این موضوع کمرنگ‌تر شد و اکنون به جایی رسیده‌ایم که اتفاقات ناگوار در صدر اخبار جامعه قرار گرفته است. این‌ها ضربه‌ای است که بر اسلامیت نظام وارد می‌شود و وقتی مردم از عالم سیاست دل‌زده شوند، چون به نام اسلام بر آنها حکم رانده می‌شود، به‌تدریج از دین نیز دل‌زده می‌شوند، چون در سیاست درست عمل نکرده‌ایم.

عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم مسئله حجاب و پوشش را تابع عرف جامعه خواند و گفت: فلسفه‌ای که اسلام برای حجاب قائل شده، حفظ فضای مبتنی بر حیا و عفت در جامعه است، ولی نوع و چگونگی حجاب و پوشش به عرف جامعه بستگی دارد، مثل مناطق مختلف کشور خودمان که هر کدام پوشش مخصوص به خود را دارند و بر همین اساس، در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و عیب و ایرادی نیز متوجه آنها نیست. متأسفانه ما شکل حجاب را اصل قرار دادیم و محتوا را فراموش کردیم که آسیب این جایگزینی به‌دلیل نارضایتی مردم متوجه دین می‌شود.

وی اضافه کرد: متأسفانه اتفاقاتی از قبیل درگذشت مهسا امینی نیز به‌دلیل غلبه شکل بر محتوا رخ می‌دهد. زمانی کتابی با عنوان خارجی‌گری نوشتم که در چاپ دوم با عنوان جمود و خشونت منتشر شد و در آنجا به‌طور مفصل، این آسیب و مشکل را توضیح دادم که خوارج شکل و ظاهر را بر محتوا ترجیح دادند و این تفکر در هر زمانی ممکن است شکل بگیرد. شکل‌گیری چنین تفکری نیز به دین‌گریزی و دین‌ستیزی منجر می‌شود و از دل آن، جریان‌هایی مثل فرقان و داعش به‌وجود می‌آید که لطمه زیادی به جهان اسلام زده است.

حجت‌الاسلام صلواتی در خصوص سیره اهل بیت(ع) برای پیاده‌سازی احکام اسلام در جامعه، گفت: معصومین(ع) اساس دعوت خود را بر ارشاد، محبت و راهنمایی بنا می‌کردند و با زبان خوش این کار را انجام می‌دادند، چنانکه اساس اسلام بر نبود اجبار و اکراه است و وقتی اجبار و اکراه را از دین برداریم، نوعی دعوت خواهد بود. خداوند نیز پیامبر(ص) را از ناراحتی بابت هدایت نشدن افراد بر حذر داشت و خود را عامل هدایت آنها معرفی کرد. آیه 54 سوره نور می‌فرماید: «...وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ؛ و بر فرستاده خدا جز ابلاغ آشكار، مأموريتى نيست.» پیامبر(ص) فقط ابلاغ می‌کرد و دعوت انجام می‌داد، این دل‌های افراد بود که شیفته منش ایشان و ائمه(ع) می‌شد و همین موضوع، عامل گسترش و پیشرفت اسلام بود. اگر این موضوع را فراموش کنیم و بخواهیم احکام اسلام را به اجبار در جامعه پیاده کنیم، نتیجه عکس می‌دهد و همان بلایی می‌شود که بر سر جهان اسلام آمده است، یعنی شکل‌گیری تفکر مبتنی بر خشونت، به‌وسیله گروه‌هایی مثل داعش و طالبان. خدا به هر کس که حیات بخشیده، برایش ارزش قائل بوده است و اگر کسی دست نیاز سوی ما دراز کرد، باید او را کمک کنیم و از ایمانش نپرسیم. پیامبر(ص) این‌گونه بود و شریعت اسلام با محبت و مهربانی توسعه پیدا کرد.

وی تأکید کرد: متأسفانه ما راه را اشتباه رفتیم، با گشت ارشاد تلاش کردیم حجاب را گسترش دهیم، ولی نتیجه عکس گرفتیم و دل‌زدگی از دین ایجاد کردیم. اجباری هم اگر وجود نداشته باشد، بسیاری از افراد خود را مقید به رعایت حجاب می‌دانند و دقیقاً همین نوع پایبندی در پرتو آزادی است که ارزش دارد و احساس آرامش و امنیت برای افراد به ارمغان می‌آورد. وظیفه حاکمیت اسلامی است که آرامش و امنیت را برای همه افراد، با سلایق گوناگون فراهم کند و انقلاب اسلامی نیز برای همین شکل گرفت.

عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در خصوص راه‌های کاهش هزینه‌ها و تبعات این اتفاق، تصریح کرد: پیشنهاد من این است که اولاً، از خانواده متوفی و جامعه‌ای که احساساتش جریحه‌دار شده است، عذرخواهی شود. دوماً، پدیده گشت ارشاد به شکلی که اکنون وجود دارد، نه تنها مفید نیست، بلکه آسیب نیز وارد می‌کند و باید تعطیل شود. سوماً، آزادی‌های بیشتری برای مردم قائل شویم و از بعضی اقداماتی که به نام دین صورت می‌گیرد و به ضرر آن است، جلوگیری کنیم. با توجه به نارسایی‌ها و مشکلاتی که در جامعه وجود دارد، هر چه متولیان دین بیشتر در رأس امور حضور داشته باشند، مردم بیشتر از دین گریزان می‌شوند. به‌عنوان یک روحانی که شرایط قبل از انقلاب را درک کرده‌ام، پیشنهاد می‌دهم که زمینه حضور مردم بیشتر شود، چراکه به نفع دین و انقلاب خواهد بود.