نقش خداباوری در تقویت پایداری و کارآمدی خانواده

به گزارش ایکنا از اصفهان، نشست علمی «راهکارهای تقویت خداباوری در خانواده، ذیل همایش کارآمدی و پایداری خانواده با رویکرد اسلامی» روز گذشته، ۲۳ آذرماه به همت پژوهشکده الهیات و خانواده دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد.

حجت‌الاسلام حسن سراج‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این نشست به بیان اهمیت خداباوری در خانواده از چهار منظر پرداخت و اظهار کرد: اولین پدیده‌ای که جایگاه مهم پرداختن به موضوع خداباوری در خانواده را نشان می‌دهد، مشکلات ارتباطی زوجین و نارضایتی‌های زناشویی است. بر اساس تحقیقات، عمده‌ترین مشکلات زوجین، ناتوانی در برقراری ارتباطی سازنده است که مراجعان به مراکز روانشناسی به وفور از آن سخن به میان می‌آورند.

وی با بیان اینکه بیش‌ از ۹۰ درصد زوجین آشفته، از مشکلات ارتباطی رنج می‌برند، افزود: معتبرترین شاخص آشفتگی زناشویی، آمار طلاق است. آشفتگی رابطه زناشویی، احساس نارضایتی در حداقل یکی از زوجین در رابطه زناشویی تعریف می‌شود. بنابراین، در تعریف و اندازه‌گیری مشکلات ارتباطی، رضایت زناشویی به‌عنوان معیار نهایی در نظر گرفته می‌شود. رضایتمندی زناشویی، وضعیتی است که در آن، زن و مرد در اکثر مواقع از ازدواج با یکدیگر احساس شادمانی و رضایت دارند. آمار روزافزون طلاق و خشونت و اختلافات خانوادگی، نشان از آن است که رضایت زناشویی به‌ آسانی قابل‌ دستیابی نیست.

افزایش رضایت زناشویی با تقویت نگرش‌های مذهبی

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه به بیان گزاره دیگری که اهمیت موضوع خداباوری در خانواده را نمایان می‌کند، پرداخت و گفت: افزایش رضایت زناشویی در زوج‌های معتقد و مذهبی، نشان از آن دارد که آموزش اعتقادات و تقویت نگرش‌های مذهبی در زوجین، سطح رضایت زناشویی را بالا برده و به تقویت ارتباطات سالم و کارآمد خانواده کمک شایانی می‌کند، چنانکه این موضوع در پژوهش‌های داخلی و خارجی تأیید شده‌ است.

وی سومین عامل در اهمیت موضوع خداباوری در خانواده‌ها را نیاز جامعه دینی و ضرورت کاربردی‌سازی اعتقادات خداباورانه در متن زندگی دانست و گفت: پرهیز از سطحی‌نگری در باور به خدا، ضرورت عملیاتی کردن اعتقادات مذهبی به روش علمی و ورود متخصصان این رشته به عرصه‌های کاربردی‌سازی اعتقادات دینی، یکی از اصلی‌ترین نیازهای جامعه مذهبی است.

سراج‌زاده اختلاف برخی زوج‌ها در مسائل اعتقادی و تأثیر منفی آن در روابط زناشویی را عامل دیگری برای توجه بیش‌ از پیش به موضوع خداباوری در خانواده بیان کرد.

تعریف خداباوری در منابع اسلامی

وی در ادامه، به ارائه دو تعریف از خداباوری با توجه به منابع اسلامی پرداخت و اظهار کرد: اولین تعریف از خداباوری، معرفت قلبی به خداوند بوده که علامت آن، اقرار به زبان و رفتار دینی است، چنانکه امام علی(ع) در حکمت ۲۲۷ نهج‌البلاغه، ایمان را معرفت قلبی، اقرار زبانی و رفتار جوارحی توصیف کرده‌ است. در تعریفی دیگر، ایمان را می‌توان اعتقاد به الله و جمیع ما أنزل الله دانست، چراکه هر فرد برای ورود به اولین مرحله ایمان و خروج از مرتبه کفر، باید تصمیم به اجرای همه لوازم ایمان و التزام عملی به آنها را داشته باشد. اگرچه ممکن است در عمل، به بعضی از تعهدات خود پایدار نماند، ولی باید اعتقاد به جمیع ما أنزل الله داشته باشد. همان‌گونه که خداوند نیز در آیه ۸۵ سوره بقره، ایمان به بعضی از احکام و معارف الهی و انکار بعضی دیگر را سبب ذلت و خواری در دنیا و بازگشت به سخت‌ترین عذاب در آخرت دانسته است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به معنای تقویت خداباوری از دیدگاه نظری و عملی پرداخت و گفت: تقویت خداباوری در مرتبه نظری، به معنای نائل شدن به درجات بالاتر ایمان و پیشروی در مراحل آن است. در حقیقت، مراحل ایمان را علم‌الیقین، عین‌الیقین و حق‌الیقین تشکیل می‌دهند. هنگامی‌ که زوجی با دلایل عقلی و نشانه‌های شهودی عالم، به وجود خدا و صفات او علم پیدا می‌کنند و نسبت‌ به وجود او اطمینان و ایمان می‌یابند، خداوند را به علم حصولی و به‌طور ذهنی پذیرفته‌اند.

وی افزود: این، مقام علم‌الیقین است، اما هر گاه زوج آثار ایمان به خدا را در خود و زندگی‌شان دیده، سپس دعا کرده و استجابت دعا را مشاهده کرده‌اند، توکل و اعتمادی به خداوند پیدا می‌کنند که فقط با یاد خدا به آرامش می‌رسند. در این صورت، به مرتبه‌ عین‌الیقین دست یافته‌اند. در مرحله حق‌الیقین، زوجین نه‌ تنها اثر ایمان را در زندگی خود می‌بینند، بلکه پرده‌ها از جلوی چشمانشان کنار رفته و به مشاهده حقایق و لقاءالله نائل می‌شوند و چشم باطنی آنها بینا می‌شود. در این مرحله، هیچ حجاب و مانعی برای انسان وجود ندارد. اشخاصی همچون امام علی(ع) و کسانی که درجات عالی ایمان را طی کرده‌اند، به این مرحله از رشد ایمان می‌رسند.

راهکارهای ذهنی و عملی تقویت خداباوری

سراج‌زاده با تشریح مرتبه عملی تقویت خداباوری، اظهار کرد: استحکام خداباوری در مرتبه عمل نیز با تقویت التزام‌های عملی بما أنزل الله، کیفیت‌بخشی به عمل و اکتفا نکردن به واجبات امکان‌پذیر است.

وی در ادامه به ارائه راهکارهای ذهنی تقویت خداباوری پرداخت و افزود: باور و پذیرش امکان و ضرورت تقویت خداباوری و اکتفا نکردن به مراحل پایین ایمان، یکی از این راهکارهاست. در حدیثی از امام صادق(ع) که در جلد دوم کافی روایت شده‌ است، ایشان ایمان را مانند نردبانی دانسته که ۱۰ پله دارد و مؤمن باید هر پله‌ را بعد از پله‌ دیگر بالا برود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه کرد: سرمایه دانستن خداباوری، نه سربار شمردن آن نیز راهکار دیگر تقویت خداباوری است، یعنی همان‌گونه که سلامت، امنیت، ثروت، علم و معرفت، عدالت اجتماعی، برخورداری از نعمت پدر و مادر صالح، تربیت صحیح و داشتن سلامت روح و روان، از سرمایه‌های گران‌قدر انسان است و در صورت نبود هر کدام، نقصی در سعادت و کمال انسان رخ می‌دهد، ایمان نیز سرمایه‌ای است که در پرتو آن سعادتمندی و رضایت از زندگی حاصل و سلامتی جسم و جان و افزایش طول عمر را سبب می‌شود.

موانع خداباوری

وی تصریح کرد: داشتن اطلاعات کافی برای استفاده از سرمایه ایمان به معنای بهره‌مندی از تمایلات طبیعی انسانی، همچون تمایل به محبوبیت اجتماعی، ثروت، علم، حقیقت‌جویی، تشکیل خانواده و انتخاب همسر است که راهکار سوم در تقویت خداباوری نظری محسوب می‌شود. داشتن مهارت کافی برای تقویت خداباوری و آشنا شدن با صفات و افعال خداوند، به‌ جای آشنایی با ذات او، همچون صفت علم و قدرت خدا، عوامل دیگری در کسب بیشتر خداباوری ذهنی است.

سراج‌زاده به راهکارهای کنشی و رفتاری تقویت خداباوری اشاره کرد و تکرار یاد خدا و کثیرالذکر بودن انسان را از عوامل مهم رسیدن به مقام قوت خداباوری دانست.

وی همچنین رفع موانع خداباوری همچون گناه که مانع ارتباط مؤثر انسان با خدا می‌شود و غرق شدن در شهوات حیوانی را عاملی برای تضعیف تعالی دینی انسان دانست، چنانکه در آیه ششم سوره منافقون، این مطلب این‌گونه بیان شده است که وقتی دل‌ها دچار کدورت، تیرگی و قساوت شود، نور ایمان در آنها راه نمی‌یابد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نشست‌ و برخاست نکردن با اهل گناه و غفلت و منحرفان اشاره کرد و در این‌ زمینه، به ذکر روایاتی از حضرات معصومین(ع) پرداخت.

الهه‌سادات بدیع‌زادگان