«بهمن رافعی»؛ چهرهای مغفول و کمنظیر در ادبیات معاصر
استاد زبان و ادبیات فارسی با گلایه از ناشناختهماندن بهمن رافعی، این شاعر را از چهرههای کمنظیر و مغفول ادبیات معاصر دانست و بر ضرورت معرفی و بازشناسی آثار وی تأکید کرد.
به گزارش خبرنگار ایکنا از اصفهان، آیین بزرگداشت زندهیاد «بهمن رافعی»، شاعر و ادیب معاصر، بهمنظور پاسداشت جایگاه ادبی و فرهنگی این شاعر و با حضور دختران وی و جمعی از شاعران و علاقهمندان به ادبیات، عصر دوشنبه، ۲۴ آذرماه به همت سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان در مرکز آفرینشهای ادبی قلمستان واقع در باغ غدیر برگزار شد.
در این مراسم، محمدابراهیم ایرجپور، استاد زبان و ادبیات فارسی با اشاره به جایگاه ادبی بهمن رافعی اظهار کرد: وی از جمله بزرگمردان گمنام ادبیات ماست؛ شخصیتی که برای اهل ادب آشنا و ماندگار است، اما متأسفانه در شهری چون اصفهان، در هر رشته و هنری، افراد آنگونه که شایسته است، قدر نمیبینند و بر صدر نمینشینند.
وی افزود: علاقه ما به ادبیات از دوران معلمی و سالهای ۱۳۷۱ و ۱۳۷۲ آغاز شد؛ زمانی که برخی معلمان دلسوز، ما را به کلاسهای استاد رافعی راهنمایی کردند. حدود سالهای ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴، ایشان همراه آقای مستقلی در مرکز تحقیقات معلمان کلاسهایی برگزار میکردند و ما با ذوق و شوق در آن جلسات شرکت میکردیم. استاد رافعی با نهایت سادگی و صمیمیت، شاگردان را میپذیرفت و همین ویژگی تأثیر عمیقی بر ما گذاشت.
استاد زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: پس از اخذ مدرک کارشناسی، برای مقطع کارشناسی ارشد به دانشگاه تهران رفتم. در آنجا، در جمعی ادبی با قربان ولیئی، شاعر نامآشنای کشور و از استادان دانشگاه زنجان گفتوگو داشتیم. هنگامی که بحث شعر پیش آمد، از آثار استاد رافعی سخن گفتم و به دو کتاب ایشان که در سال ۱۳۷۸ منتشر شده بود، اشاره کردم. این کتابها را در اختیار آقای ولیئی قرار دادم و باورکردنی نبود که هفته بعد، با چه شور و شعفی از آنها یاد میکرد؛ گویی گنجی یافته باشد. وی میگفت: «این مرد کیست و چرا شناخته نشده است؟»
وی تأکید کرد: این کتابها بعدها نایاب شد و متأسفانه هرچه پیگیری کردم، بازنگشت. این اتفاق نشان میدهد که چقدر لازم است قدر چنین چهرههایی را بدانیم، بهویژه در حوزه شعر و بیش از پیش، آنها را معرفی کنیم. برگزاری چنین نشستهایی کاملاً ضروری است.
ایرجپور با اشاره به نخستین اثر منتشرشده بهمن رافعی گفت: اولین کتاب او با عنوان «گلزار جاوید» در سال ۱۳۳۵ منتشر شد؛ تقریباً همزمان با انتشار نخستین کتاب فروغ فرخزاد در سال ۱۳۳۲. اگر این دو کتاب را کنار هم بگذاریم، تفاوت درخشش و جسارت ادبی کاملاً مشهود است. جالب آنکه بسیاری از شاعران نامدار آثار نخستین خود را انکار میکنند و نمیخواهند در کارنامهشان ثبت شود؛ اما «گلزار جاوید» سرشار از درخششهای کمنظیر است.
وی تصریح کرد: معمولاً شاعران در یک قالب یا جریان شعری فعالیت میکنند، یا در شعر کلاسیک هستند یا در شعر نو؛ اما استاد رافعی در شعر نو سرآمد و در شعر کلاسیک و غزل نو کمنظیر بود و در شعر به زبان محلی نیز توانمندی ویژهای داشت؛ حتی در داستاننویسی نیز آثاری قابل توجه ارائه کرده است. همه اینها نشان از شخصیتی کمنظیر در ادبیات معاصر دارد و امیدوارم بتوانیم جایگاه واقعی ایشان را بیش از پیش بشناسیم.
من را از شعرهایم ببینید
در ادامه، فرزانه بازرگان، نویسنده و از شاگردان بهمن رافعی، ضمن خوانش شعری از این شاعر، با گرامیداشت یاد و نام وی بیان کرد: یاد استاد بهمن رافعی را گرامی میدارم و به خانواده ایشان ادای احترام میکنم؛ همچنین از برگزارکنندگان این نشست که زمینه پاسداشت این چهره ادبی را فراهم کردند، قدردانی میکنم.
وی افزود: تمایلی به مقایسه استاد رافعی با دیگران ندارم، چراکه چنین مقایسهای نادرست است؛ همانگونه که نمیتوان موجودات دریایی را با یکدیگر سنجید، زیرا همه آنها در یک اقیانوس حضور دارند. اتفاقی که در شعر بهمن رافعی رخ میدهد، ادغام «مشاهدهکننده» و «مشاهدهشونده» است.
این نویسنده با اشاره به شیوه آموزشی بهمن رافعی گفت: ما نزد ایشان شاگردی میکردیم و همواره تأکید داشت که برای رسیدن به جوهر شعر، باید از نامها عبور کرد. این نگاه را بهوضوح میتوان در آثار بیشمار استاد مشاهده کرد. در این شعرها، موج، خود بهمن رافعی است، بهگونهای که هر بار کنار دریا میایستم و خیزاب را میبینم، احساس میکنم به شعر بهمن نگاه میکنم. گویی بهمن رافعی در تمام عناصر هستی ذوب شده است.
بازرگان اضافه کرد: استاد در توصیف عناصر طبیعی، از جمله گل، چنان سخن میگوید که انگار در حال توصیف خود است. هر اندازه که بخواهم از ایشان بگویم، باز هم کم است. به یاد دارم روزی به استاد گفتم که شما را ندیدهایم و ایشان پاسخ داد: «مرا از شعرهایم ببینید.»
وی با اشاره به ویژگیهای ساختاری شعر بهمن رافعی تصریح کرد: در هر جایی که استاد شعر گفته است، خودش حضور دارد. یکی از ویژگیهای شعر ایشان این است که گویی همچون کتابی ناگهان گشوده میشود؛ نه صرفاً در قالب غزل یا شعر، بلکه در فرآیندی شبیه صیقلدادن جان. این موضوع من را به یاد داستان معروف مثنوی درباره رومیان و چینیان میاندازد؛ جایی که رومیان به جای نقاشی، به صیقلدادن دیوار پرداختند.
این نویسنده در پایان گفت: گاه از تعبیر «بوداشدن» برای توصیف این سلوک شعری استفاده کردهام و معتقدم این امر برای هر انسانی امکانپذیر است. رستگاری چیزی جز رسیدن به این حالت نیست. شعر بهمن رافعی آیینهای است که میتوان شاعر را در آن دید.
شعر بهمن رافعی؛ ماندگار و در اوج
سپس مرتضی سنجوری، شاعر و مجریکارشناس برنامه اظهار کرد: در مباحث انجمن ادبی نجفآباد، شعر را بهصورت مثلثی با سه ضلع «مضمون»، «تخیل» و «زبان» در نظر میگیریم. هرگاه این سه ضلع به تعادل برسند، شعر به اوج میرسد.
وی افزود: با این نگاه، آثار استاد رافعی را بررسی کردیم و به این نتیجه رسیدیم که شعر ایشان از استحکام بالایی برخوردار است. معمولاً شعرهایی که تخیل بسیار قوی دارند، از نظر مضمون دچار ضعف میشوند و برعکس. ایجاد توازن میان این اضلاع کار دشواری محسوب میشود؛ اما استاد رافعی در این زمینه موفق عمل کرده است.
این شاعر گفت: به نظر من، بهمن رافعی شاعری ماندگار است؛ به این معنا که اگر شعر او را در سالها و حتی قرنهای آینده به یک ادیب نشان دهید، با تحسین و تأیید سر تکان خواهد داد.
یادآور میشود، شعرخوانی سعید ایراننژاد، حمیدرضا وطنخواه، منصور یالوردی، فاطمه شفیعی، لیلا پیکریفر و مصطفی کریمیان جزی از دیگر برنامههای این مراسم بود.
انتهای پیام
سپاس از ایکنا