اثر تألیفی در زمینه آموزش هنر نداریم

به گزارش ایکنا از اصفهان، نشست گفت‌وگو درباره کتاب «هنر دنیای باستان» نوشته نصرالله تسلیمی، از سلسله‌نشست‌های سه‌شنبه‌های فصل سخن با حضور نویسنده اثر، روز گذشته، 30 آبان‌ماه در کتابفروشی اردیبهشت جهاددانشگاهی واحد اصفهان برگزار شد.

در این نشست، تسلیمی، نویسنده کتاب و مدرس دانشگاه در پاسخ به سؤالی درباره انگیزه و رویکرد تألیف این کتاب اظهار کرد: در کشور ما فردی که رشته تحصیلی‌اش مستقیماً تاریخ هنر باشد، وجود ندارد؛ اما به‌طور مثال اگر در آمریکا کسی بخواهد تاریخ هنر بخواند، باید حداقل به چهار زبان مسلط باشد. همه ما که در نظام آموزشی ایران تحصیل کرده‌ایم، به نوعی ژنرال محسوب می‌شویم، در همه حوزه‌ها دستی داریم و نمی‌توانیم بر حوزه خاصی متمرکز باشیم.

وی ادامه داد: در سال1381 شورای برنامه‌ریزی و تأليف کتاب‌های درسی از من دعوت کرد تا در مقام عضو هيئت علمی کمیسیون تألیف کتاب‌های درسی در حوزه هنر همکاری کنم. البته این حوزه با ممیزی بسیار زیادی روبروست؛ زیرا در سطح ملی و کشوری کار می‌شود؛ مثلاً در توضیحات مربوط به قرون وسطا، از معرفی کلیسا و همچنین تصویر پایین کشیدن مسیح از صلیب انتقاد شد که البته بعضی از انتقادها توجیه‌پذیر بود. انتقاد دیگر به انتقال مفاهیم برمی‌گشت و گفته می‌شد که ما اطلاعات سخت و بیشتر از حد درک و فهم دانش‌آموز را عرضه می‌کنیم.

نویسنده کتاب «هنر دنیای باستان» تصریح کرد: استانداردهایی برای آموزش هنر در هر مقطع سنی و متناسب با فهم آن دوره وجود دارد که مشخص می‌کند چه تعداد کلمات در هر بخش آموزش داده شود؛ پس نه تنها درباره محتوا بلکه سعی کردیم درباره روش نیز کار شود. دانشگاه آکسفورد اطلاعات مربوط به تاریخ هنر را به‌صورت تفکیکی و تخصصی عرضه کرده است.

وی افزود: یکی از روش‌های غالب در نظام آموزشی کشور ما، الگوی بلوم است که هنوز هم رعایت و براساس آن، کتاب‌های درسی طبق اهداف رفتاری تنظیم می‌شود.

تسلیمی تأکید کرد: با توجه به اینکه حدود 30 سال است در زمینه آموزش هنر فعالیت می‌کنم، باید بگویم ما چیزی به نام تألیف نداریم، هم از نظر زمینه پژوهشی و هم از نظر بودجه و امکانات. آثار ما ترکیبی هستند و ترجمه و تألیف را در کنار هم می‌گذاریم. شاید بتوانیم کارهایی را که ترجمه محض نباشند، بومی‌سازی کنیم.

وی درباره جامعه هدف کتاب گفت: در کتاب «هنر در دنیای باستان»، اهداف رفتاری مورد نظر از مطالعه آن مشخص شده است؛ زیرا کتب دیگر رویکرد آموزشی ندارند و رویکرد آنها اطلاع‌رسانی است؛ به همین دلیل ساختار آموزشی در آنها رعایت نمی‌شود. در هر فصل بعد از اینکه اهداف آموزشی تعیین شده، اثری شاخص در هر بخش نیز معرفی می‌شود.

نقاط قوت کتاب

حامد یونسی، استاد دانشگاه و کارشناس میزبان نشست نیز در معرفی نویسنده اثر بیان کرد: آقای تسلیمی، چهره نام‌آشنایی برای علاقه‌مندان به مطالعات فرهنگی، به‌ویژه در رشته‌های هنری است. ایشان تألیفات بسیاری برای آموزش هنر در حوزه کتب درسی دارد، از جمله «سیر هنر در تاریخ»، «فرهنگ تاریخ فلسفه»، «فرهنگ زیبایی‌شناختی» و... .

وی درباره نقاط قوت کتاب گفت: موجز و مختصر بودن مطالب با توجه به حجمی که می‌توانست داشته باشد و برانگیختن اشتیاق مخاطب از جمله نکات مهم این کتاب به‌شمار می‌رود. نکته بعدی، درگیر کردن مخاطب با اهداف یادگیری هر فصل است و به نوعی علاوه بر یادگیری، سؤالاتی هم برای او مطرح می‌شود. جدا شدن مخاطب از سیر منطقی مطالب و همچنین بازیابی گذشته هم از نکات دیگر این کتاب است.

در ادامه، تسلیمی با بیان اینکه داشتن اطلاعات به منزله داشتن سواد یک رشته محسوب نمی‌شود، توضیح داد: در مطالعات هنر با پدیده‌ای به نام سواد هنر مواجهیم که مستلزم چهار دانش است؛ تاریخ هنر، تولید هنر، زیبایی‌شناسی و نقد هنر.

وی اضافه کرد: برخلاف علوم انسانی که از روش تحقیق استفاده می‌کنند، ما نگاه نزدیک یا توصیف و چگونگی دیدن را برای مطالعات هنر به کار می‌بریم که البته به دانش فنی و شناخت اصطلاحات نیاز دارد و باید به جزئیات توجه شود. از طرف دیگر، مطالعات تطبیقی به قوی‌ترین روش‌های پژوهشی در هنر تبدیل شده و دوسویه است؛ یعنی هم رویکرد و هم روش را می‌توان درون آن پیدا کرد.

این نویسنده و مدرس دانشگاه گفت: در محافل علمی جهانی و در بسیاری از رویکردها، چیزی به نام تاریخ هنر ایران وجود ندارد و برخی با صراحت اعلام می‌کنند که ایران دارای تمدن نیست، بلکه دارای تاریخ است. برخی هم با احتیاط می‌گویند که تمدن را با حوزه‌های حکومتی در ایران ‌می‌توان تعریف کرد. میراث خاورمیانه باستان در نهایت به پارس‌ها می‌رسد و قلمرو شاهنشاهی هخامنشی شکل می‌گیرد.

وی در خصوص استفاده از تصاویر سیاه و سفید در کتاب گفت: هزینه‌‌های چاپ و نشر بسیار است و امروزه نسخه‌های کمی از کتاب‌ها به فروش می‌روند. چاپ رنگی هم موجب می‌شود مخاطب چند برابر هزینه بدهد و طبیعتاً نمی‌تواند. مشکل بزرگ چاپ و نشر کشور، پخش است؛ یعنی بیش از نیمی از هزینه کتاب صرف توزیع و پخش آن می‌شود.

زهرا مظفری‌فرد