نهضت جنگل؛ خار چشم استعمار و استبداد
میرزا یونس، مشهور به میرزا کوچک‌خان جنگلی با تشکیل نهضت جنگل به مبارزه علیه نفوذ قدرت‌های خارجی و حکومت استبدادی وقت پرداخت و به‌مثابه نماد مقاومت و آزادی‌خواهی جاودانه شد.
میرزا کوچک‌خان جنگلی، یکی از شخصیت‌های برجسته تاریخ معاصر ایران است که با اندیشه اسلامی و ضداستعماری خود علیه نفوذ قدرت‌های خارجی و حکومت استبدادی وقت مبارزه کرد. وی در ۱۲۵۹ هجری در رشت متولد شد و پس از تحصیلات دینی، به گروه آزادی‌خواهان پیوست. دوران زندگی او با حملات ارتش‌های خارجی از جمله انگلیس، عثمانی و روسیه به ایران همراه و دولت وقت نیز از مقابله با این تجاوزها ناتوان بود؛ بنابراین میرزا کوچک‌خان با تشکیل نهضت جنگل به مبارزه علیه این قدرت‌ها و فساد داخلی پرداخت.
میرزا یونس، مشهور به میرزا کوچک‌خان در محله استادسرای رشت به دنیا آمد. از کودکی به خواست پدر برای تحصیل علوم دینی به مدرسه مذهبی رفت و پس از پایان تحصیلات، به گروه آزادی‌خواهان پیوست. دوران زندگی او با ظلم و ستم محمدعلی شاه قاجار و منفعت‌طلبی‌های وی همزمان بود که اعتراضات آزادی‌خواهان را به دنبال داشت؛ همچنین وقوع جنگ جهانی اول و حملات ارتش‌های خارجی به ایران وضعیت را پیچیده‌تر کرد.
در چنین شرایطی، میرزا کوچک‌خان مقدمات تشکیل نهضت جنگل را فراهم کرد تا کشور را از بحران نجات دهد. وی با تشکیل «کمیته اتحاد اسلام» در سال ۱۲۹۴ هجری خورشیدی، مبارزه را آغاز کرد. اهداف این نهضت شامل مبارزه با نیروهای خارجی، ظلم و بی‌عدالتی داخلی، فقر و بیکاری و فقدان امنیت بود. وی توانست بخش‌های وسیعی از گیلان و مناطق دیگر را تحت نفوذ خود بگیرد و با ایجاد سازمان اداری و نظامی گسترده، به مبارزات خود ادامه دهد.
میرزا کوچک‌خان و یارانش با تشکیل مجمع روحانیون و آموزش فنون جنگی و نظامی به مبارزات خود ادامه دادند. پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی از سوی محمدعلی‌‌شاه قاجار و توطئه روس‌ها، میرزا کوچک خان برای فتح تهران و براندازی حکومت محمدعلی شاه تلاش کرد؛ اما با مشاهده انحراف برخی از مشروطه‌خواهان به رشت بازگشت و مبارزات خود را علیه نفوذ قدرت‌های خارجی آغاز کرد.
نهضت جنگل
نهضت جنگل با صدور بیانیه‌ای فعالیت‌های خود را در منطقه کسما آغاز کرد و تعداد زیادی به این گروه پیوستند. با گسترش اعضا، نام کمیته اتحاد اسلام به «نهضت جنگل» تغییر یافت. دولتمردان روسی با مشاهده پیشرفت نهضت جنگل، تلاش‌های بسیاری برای نابودی آن کردند؛ اما در مقابله با مبارزان نهضت جنگل شکست خوردند و ناچار به ارسال پیام صلح شدند که از سوی میرزا کوچک‌خان رد شد.
درگیری با نیروهای خارجی
با دخالت نیروهای انگلیسی و درگیری‌های متعدد میان نیروهای انگلیس و قزاق با نهضت جنگل، سرانجام رشت به تصرف کامل این نیروها درآمد و قرارداد صلحی با این جنبش امضا شد؛ اما این قرارداد به درگیری‌ها پایان نداد و نهضت جنگل به مبارزات خود ادامه داد. در این میان، روسیه ارتش سرخ را برای سرکوب نهضت جنگل وارد انزلی کرد. میرزا کوچک‌خان با مشاهده حضور ارتش سرخ، به توافقی سطحی تن داد که البته بلافاصله از سوی ارتش سرخ زیر پا گذاشته شد؛ بنابراین میرزا یونس همراه یارانش رشت را ترک کرد.
رضاخان و نهضت جنگل
احمدشاه قاجار با مشاهده حضور ارتش سرخ در انزلی، به رضاخان سردار سپه فرمان داد تا برای سرکوبی این ارتش به رشت برود. پس از چند برخورد سنگین و مذاکره، ارتش سرخ متقاعد به ترک خاک رشت شد. در این زمان، با بازداشت و کشته‌شدن بسیاری از یاران میرزا کوچک خان و افزایش اختلافات میان اعضای گروه جنگل، این نهضت بسیار ضعیف شد. خیانت خالو قربان به میرزا و تلاش برای بازداشت و قتل وی، به تضعیف بیشتر نهضت انجامید. میرزا کوچک‌خان با ذکاوت از نقشه خیانت آگاه شد و به جنگل پناه برد.
شهادت میرزا کوچک‌خان
این مجاهد نستوه تا آخرین نفس برای رسیدن به آزادی و استقلال دست از مبارزه نکشید و سرانجام در یازدهم آذر ۱۳۰۰ شمسی به مقام شهادت نائل آمد. مقام معظم رهبری در دیدار با جوانان و فرهنگیان گیلان درباره شخصیت میرزا کوچک‌خان جنگلی چنین بیان کرد: «میرزا کوچک، مرد تنهایی بود که به دو قدرت بزرگ آن روز دنیا یعنی روس‌ها و انگلیسی‌ها یک نه بزرگ گفت. او با هر دو جنگید و حاضر به سازش نشد.» میرزا کوچک‌خان با مقاومت و ایستادگی، شخصیت خود را در تاریخ ایران تثبیت کرد و به‌مثابه نماد مقاومت و آزادی‌خواهی جاودانه شد.
الهه‌سادات بدیع‌زادگان
انتهای پیام
