تحصیل یا شغل؛ کدام را انتخاب کنیم؟

به گزارش ایکنا از اصفهان، حجت‌الاسلام محمد قطبی، مدیرعامل مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق در وبینار «تحصیل یا شغل؛ اصالت با کدام است؟» که شب گذشته، 19 آذرماه به همت مدرسه فناوری فانوس برگزار شد، اظهار کرد: دلیل مطرح‌نشدن این سؤال در زمان مدرسه و برای دانش‌آموزان این است که موجب ترک تحصیل یا دلسردشدن آن‌ها از درس و مدرسه می‌شود؛ ولی سؤال اصلی این است که تحصیل و اصلاً تحصیلات بالا چه فوایدی دارد؟ پاسخ را می‌توان در شغل بهتر، درآمد بیشتر، جایگاه فکری و درک بهتر، رضایت شغلی و ارتقای کیفیت زندگی جست‌وجو کرد.

وی افزود: حال سؤال اینجاست که آیا این فواید منحصراً در تحصیل وجود دارد؟ می‌گوییم خیر؛ پس راه‌های دیگر چیست؟ پاسخ این است: کسب مهارت، تجربه و یادگیری، خلاقیت، ابداع و نوآوری، قرارگرفتن در موقعیت خوب و داشتن شبکه ارتباطی مناسب.

مدیرعامل مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق ادامه داد: تا اینجا نتیجه می‌گیریم تردیدی نیست که تحصیلات جایگاه خوبی به ما می‌دهد؛ اما در کنار آن موقعیت‌های دیگر هم وجود دارد که می‌تواند همان کار را انجام دهد؛ پس مسیرهای رسیدن به اهداف دو دسته است: تحصیلات (مسیر دانشی) و کسب‌وکار (مسیر مهارتی) که در اینجا دوگانه دانش ـ مهارت شکل می‌گیرد و دعوای کار یا تحصیل آغاز می‌شود.

وی با طرح این پرسش که کدام مسیر را باید انتخاب کرد، گفت: وضعیت این دو مسیر در جهان به این شکل است که توضیح می‌دهم و این آمار تا حدود زیادی هم درست است؛ 30% شغل‌ها مبتنی بر دانش‌اند که لازمه آن‌ها تحصیل و اخذ مدرک رسمی و دانشگاهی است و همچنین به تحلیل و تمرکز نیاز دارند، مثل پزشکی و جراحی، مهندسی (عمران، مکانیک، نرم‌افزار و...)، حقوق و وکالت، تحقیق و تدریس دانشگاهی، مشاوره کسب‌وکار، علوم داده و هوش مصنوعی، روانشناسی و مشاوره و... . 70% شغل‌ها نیز مهارتی هستند که بیش از دوبرابر شغل‌های مبتنی بر دانش را تشکیل می‌دهند و بیشتر به مهارت عملی، تجربه کاری، توانایی‌های اجرایی و تمرکز بر انجام کار به‌صورت عملی نیاز دارند و ممکن است نیازمند تحصیلات عالیه نباشند، مثل آرایشگری و خدمات زیبایی، تعمیرات فنی (برق‌کاری و مکانیکی)، نجاری و کارهای ساختمانی، خدمات رستوران، طراحی گرافیک، رانندگی حرفه‌ای، ورزش حرفه‌ای، فروشندگی و کسب‌وکار عملی.

قطبی با اشاره به دیگر دسته‌بندی مشاغل اضافه کرد: حرفه‌هایی مثل ساختمان و عمران، کارگری معادن، کشاورزی، حمل‌ونقل، ماهی‌گیری و... جزو دسته بازویی و بدنی قرار می‌گیرند؛ مشاغلی مانند نصابان تجهیزات ساختمانی، خدمات عمومی و فناوری اطلاعات در دسته فنی و مهارتی قرار دارند؛ مشاغلی همچون پزشکی و سلامت، آموزگاری، علوم داده، حقوق و مدیریت مبتنی بر علم و دانش، شغل‌هایی مثل فروش و بازاریابی، سازمان‌های دولتی و فرهنگی و هنری از مشاغل مدیریتی و هنرهای بصری و تجسمی، نوشتاری و ادبی، فناوری خلاق، معماری و طراحی داخلی و هنرهای نمایشی از دسته مشاغل فکری و خلاق هستند.

وی در ادامه سخنان خود گفت: دو سؤال اصلی وجود دارد؛ یک، از چه سنی یا سطح تحصیلی درگیر دوراهی کار ـ تحصیل می‌شویم؟ فعلاً درباره سواد پایه توافق می‌کنیم. دو، سواد پایه چقدر است؟ فعلاً درباره دیپلم توافق می‌کنیم. زمانی که در حال تحصیلات پایه هستیم، تمرکز ما فقط بر تحصیل است و نباید آن را با کار ترکیب کنیم؛ زمانی هم که به سمت شغل رفتیم، تمرکز ما باید بر کار باشد؛ نه اینکه علم‌آموزی را کنار بگذاریم، بلکه نباید به دنبال اخذ مدرک باشیم.

مدیرعامل مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق درباره مطرح‌کردن مسئله کار با نوجوانان بیان کرد: نظر شخصی من این است که ما از 12 سالگی به بعد باید وارد موضوع کار شویم و غالب کشورها از این سن، موضوع کار را برای نوجوانان مطرح می‌کنند، مثل راه‌اندازی پارک کارآفرینی نوجوان در نروژ؛ ولی نظام آموزش و پرورش ما به معنای عمومی آن، ساختار این فهم را ندارد؛ یعنی دغدغه‌ای برای توجه‌دادن بچه‌ها به کار ندارد و صدا و سیما هم که دیگر هیچ.

وی درباره تفاوت‌های دو مسیر، ابتدا اشتغال، بعد تحصیل و ابتدا تحصیل، بعد کار توضیح داد: مزایای مسیر اول، کسب تجربه قبل از تحصیل، صرفه‌جویی در زمان و هزینه و افزایش شانس شغلی است و درباره نمونه‌های موفق آن هم می‌توان به بیل گیتس و مارک زاکربرگ اشاره کرد. مزایای مسیر دوم نیز کسب دانش عمیق و ساختاریافته، ایجاد اعتبار و تخصص و دسترسی به شبکه‌های حرفه‌ای است. از نمونه‌های موفق این مسیر هم می‌توان در حوزه مهندسی و علوم کامپیوتر به ساتیا نادلا و در خصوص دانشمندان به آلبرت انیشتین اشاره کرد.

قطبی سپس این سؤال را مطرح کرد که دوراهی کار ـ تحصیل چگونه بررسی می‌شود و در پاسخ به مدلی دومرحله‌ای اشاره کرد و در توضیح آن گفت: مرحله اول، طراحی مسیر شغلی با تکنیک ایکیگای است که نوعی خروجی با میدان شغلی به ما می‌دهد. بهترین زمان برای انجام این مرحله، دوره نوجوانی است. ما به نوجوان می‌گوییم میدان شغلی‌ات را پیدا کن؛ اگر میدان شغلی مبتنی بر دانش بود، تحصیلات را ادامه بده و اگر مهارتی بود، مسیر کسب‌وکار را در پیش بگیر. این تکنیک قدم به قدم به شما کمک می‌کند تا به نتیجه برسید. سایت «کار آغاز» مفصلاً درباره تکنیک ایکیگای توضیح داده است.

وی درباره مرحله دوم این تکنیک توضیح داد: جدولی وجود دارد همراه با سؤالاتی همچون ماهیت شغل، شخصیت فرد، وضعیت بازار و انعطاف‌پذیری مسیر که شغل مورد نظر را در این جدول قرار داده و با توجه به آن به هرکدام از این سؤالات از یک تا 10 نمره می‌دهیم. با توجه به نتایج جدول، اگر ستون دانشی بیشتر از 80 بود، با خیال آسوده به سراغ ادامه تحصیل می‌رویم و اگر ستون مهارتی بیشتر از 80 بود، به سراغ مشاغل مهارت‌محور می‌رویم و در صورت نیاز تحصیلات را ادامه می‌دهیم؛ اما اگر اعداد بین 40 تا 80 بود، به دقت بیشتری نیاز دارد و بهتر است به مشاور مراجعه شود. در استفاده از این جدول حتماً از افراد نزدیک خود و مشاور کمک بگیرید.

مدیرعامل مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق در پایان با مخاطب قرار دادن پدران و مادران به دو مورد مهم که حاصل مباحث مطرح‌شده بود، اشاره کرد و گفت: فرزند و نوجوانتان را ناآگاهانه و بر اثر علاقه شخصی خود مجبور به ادامه تحصیل یا رفتن به سمت کسب‌وکار نکنید؛ زیرا به احتمال زیاد به او آسیب خواهید زد. از طرف دیگر، وقتی تصمیم به حل دوراهی کار ـ تحصیل گرفتید، در آن شتاب نکنید، نگران نباشید و به فرزندان خود فرصت دهید.

نگین تهرانی