12 مؤلفه مؤثر در حفظ انسجام ملی شکل‌گرفته طی جنگ 12 روزه

به گزارش ایکنا از اصفهان، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قطبی، مدیرعامل خانه خلاقیت و نوآوری اشراق در وبینار «مؤلفه‌های مؤثر در انسجام ملی و ظرفیت‌های فناوری‌های مرتبط» که شامگاه گذشته، 23 تیرماه به همت دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: با توجه به تجاوز رژیم صهیونیستی به کشور ما و شرایط ویژه‌ای که ملت ایران در آن قرار داشت، این موضوع را برای جلسه امشب انتخاب کردیم.

وی افزود: از اواسط جنگ تحمیلی 12 روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران، نشانه‌هایی نمایان شد که نشان می‌داد بخش زیادی از جوانان و نوجوانان کشور و کسانی که مدت‌ها نسبت به نظام و انقلاب اسلامی بی‌مهر شده بودند، تا حدودی این موضع را کنار گذاشته و در شرایط بهتری از نظر انسجام ملی قرار گرفته‌اند.

مدیرعامل خانه خلاقیت و نوآوری اشراق با مرور چند دسته آمار و تحلیل درباره وقایع جنگ 12 روزه و مقایسه آن‌ها با آماری که مدت‌ها پیش از جنگ ارائه شده بود، گفت: تفاوت جدی در این آمار به چشم می‌خورد، به‌طوری که حدود 30 تا 35 درصد افزایش مثبت در میزان انسجام ملی و دلبستگی به کشور در آمارها مشاهده می‌شود و این عدد تغییرات بسیار خوبی را نشان می‌دهد.

وی در خصوص چرایی بازگشت این افراد به‌‌سوی کشور و کنارگذاشتن بی‌مهری‌ها تصریح کرد: به نظر من پیش از بررسی علمی این مسئله که بسیار هم زمان‌بر است، می‌توان وارد این فضا شد که چگونه می‌توان نسلی را که به تازگی با انقلاب، کشور و هویت ملی خود مهربان شده‌ است، با این مباحث مهربان نگه‌ داشت و حفظ کرد؟

قطبی ادامه داد: این‌ها فرزندان ایران و از نسل خودمان هستند؛ اگر با آنان درشتی، زمختی و بی‌مهری کنیم تا دوباره رویکرد قهر و جدایی از نظام را در پیش گیرند، بازگشت مجددشان سخت‌تر از این مرحله است و این فرصت بسیار خوبی محسوب می‌شود که نصیب ما شده است. حدود 12 مؤلفه مؤثر در انسجام هویت ملی را که مشهور هم هستند، در کنار هم قرار داده‌ام و برای شما توضیح می‌دهم.

نقش کنشگران فرهنگی در حفظ انسجام ملی

وی در خصوص سؤال اصلی بحث بیان کرد: هر کدام از ما که به منطق فرهنگی خاصی پایبندیم و با مراکز، کانون‌ها، مؤسسات و شرکت‌هایی در ارتباط هستیم، در نهایت یک کنشگر فرهنگی معمولی‌ در جامعه هستیم؛ چه اقدامی می‌توانیم انجام دهیم تا این انسجام ملی حفظ شود و از دست نرود؟

مدیرعامل خانه خلاقیت و نوآوری اشراق اولین مؤلفه بسیار پررنگ در هویت را پرچم و نمادها دانست و افزود: به اعتقاد من، هویت ترکیبی از مشترکات و تمایزات‌ است. هر کدام از مؤلفه‌های هویت وجه مشترکی بین همه آحاد جامعه و تمایزهایی نسبت به اقوام، جوامع و اقلیم‌های گوناگون دارد. اگر اشتراکات و تمایزها را در هم ضرب کنیم، می‌توان الگوهایی عملیاتی از آن استخراج کرد. همه آحاد یک جامعه زیر سایه یک پرچم  و نمادها، احساس تعلق می‌کنند و این در میان همه جوامع مشترک است.

وی تأکید کرد: هر شهر نیز ویژگی‌ها و نمادهایی مختص به خود دارد که آن را از دیگر شهرها متمایز می‌کند؛ برای نمونه، شیر سنگی نماد قوم بختیاری است، برج آزادی یا برج میلاد به تهران، زیگورات در چغازنبیل به خوزستان، سیاه‌چادر به عشایر و میدان نقش جهان به اصفهان تعلق دارد. امروز برای صیانت از حس تعلقی که نوجوانان و جوانان نسبت به کشور پیدا کرده‌اند، می‌توان از پرچم استفاده‌های زیادی برد. اقدامات ساده و اجرایی عبارت است از برافراشتن پرچم در مدارس، نقاشی پرچم، ساخت نماهنگ با چالش اینستاگرامی سرودهای ملی، طراحی تم پرچم برای پوستر رویدادهای ملی و... . پرچم در همه کشورها، نماد بسیار خوبی برای وفاق و همدلی میان مردم است.

قطبی گفت: دومین مؤلفه مؤثر برای شرایط فعلی کشور ما، ادبیات کهن و زبان فارسی است. زبان نماد بسیار مهم و مؤلفه مؤثر برای انسجام ملی محسوب می‌شود. آثاری مانند شاهنامه فردوسی، دیوان حافظ، سروده‌های ملی و... ریشه‌های مشترک فرهنگی ایجاد می‌کند که اشتراکی در کل پهنه سرزمینی رقم می‌زند؛ ولی شعرهای لری، دوبیتی‌های کردی، قصه‌های خراسانی، لالایی‌های ترکی و... نیز وجه تمایز اقوام و سرزمین‌های گوناگون در سرتاسر ایران است.

ظرفیت ادب فارسی در هویت‌بخشی ملی

وی بیان کرد: از جمله اقداماتی که در خصوص استفاده از زبان و ادبیات فارسی برای افزایش انسجام و هویت‌ ملی می‌توان انجام داد، برگزاری جلسات شاهنامه‌خوانی، شب شعر برای نوجوانان و... است که بسیار لذت‌بخش نیز است. امروز گروه‌های شاهنامه‌خوانی زیادی داریم که می‌توانند محله به محله در مدارس و مساجد حضور یابند و برای اهالی، شاهنامه یا هر اثر ادبی دیگری را بخوانند و اجرا کنند.

مدیرعامل خانه خلاقیت و نوآوری اشراق در خصوص ضرب‌المثل‌ها و حکایت‌های ایرانی اضافه کرد: در گذشته بخش زیادی از مراودات اجتماعی بر پایه ضرب‌المثل‌ها بود؛ ولی امروز این مراودات کمتر شده و ایموجی‌ها جایگزین آن شده‌ است. ایموجی هم می‌تواند در جای خود ارزشمند باشد؛ اما ضرب‌المثل‌ها از عمق و ریشه فرهنگی یک کشور حکایت دارد. فناوری‌های نو مانند ساخت کلیپ، پادکست و... نیز می‌تواند در این عرصه بسیار مؤثر باشد. برنامه‌های تلویزیونی مانند مشاعره‌ای که با اجرای اسماعیل آذر پخش می‌شد، در این زمینه بسیار تأثیرگذار بود و صداوسیما باید فعالیت بیشتری در این عرصه انجام دهد تا کم‌کاری‌های پیشین را جبران کند.

وی گفت: سومین مؤلفه، عادت‌واره‌ها و میراث ناملموس است که پیش از این در وبینار دیگری به‌طور مفصل شرح داده شد. آیین‌هایی مانند نوروز، شب یلدا، احترام به بزرگتر‌ها، سنت پذیرایی و... بخش قدرتمند فرهنگ ملی را شکل می‌دهد؛ ولی هر بخش از کشور و حتی هر محله آداب و سنن خاص خود را دارد که وجه تمایز آن‌ها با دیگر محله‌ها و شهرهاست.

قطبی تصریح کرد: ما باید بسیار بیشتر به این آیین‌ها بپردازیم؛ می‌توان هر یک از جشن‌های ملی را با لباس‌های ویژه هر قوم جشن گرفت و نباید از آن غفلت کرد. در طول سال، به‌ویژه تابستان بازی‌های بومی و محلی را ترویج داد که بسیار جذاب و مفید است. کانون‌ها و فرهنگسراهای هر شهر باید بازی‌های بومی را در کنار بازی‌های دیجیتال در دستور کار خود قرار دهند تا بچه‌ها با تبار و ریشه خود پیوند یابند.

وی ادامه داد: آمارهای موجود نشان می‌دهد که کودکان و نوجوانان نسل دیجیتال به فعالیت‌هایی مانند بازی‌های قدیمی و ملی، اشعار ملی، عادت‌واره‌ها و سنت‌ها بسیار علاقه نشان می‌دهند. آن‌ها به بهانه‌های گوناگون جشن‌ها و دورهمی‌هایی ترتیب می‌دهند و پاتوق و گعده درست می‌کنند که نشان‌دهنده ارتباطات اجتماعی پررنگ در میان آن‌هاست و باید از آن در راستای افزایش انسجام و هویت ملی بهره برد.

قهرمانان و چهره‌ها؛ محور همبستگی ملی

مدیرعامل خانه خلاقیت و نوآوری اشراق مؤلفه بعدی را قهرمانان و الگوهای یک کشور معرفی و بیان کرد: شخصیت‌های ادبی از جمله فردوسی، خیام، سعدی، مولوی و... یا شخصیت‌های حماسی از جمله شهدا و سرداران، شخصیت‌های برجسته علمی و اندیشمندان، اسطوره‌ها و ستون‌های اصلی یک کشور هستند؛ تمایز آن نیز قهرمانان، سرداران و شهیدان بسیار زیاد در هر نقطه‌ای از کشور است. این تنوع می‌تواند در ایجاد وابستگی بین مردم و قهرمانان مؤثر باشد.

وی اظهار کرد: ما در این عرصه در کشور خود بسیار کم‌کاری کرده‌ایم. کشور ما در هر رشته و عرصه‌ای، قهرمانانی در سطح جهانی و ملی دارد؛ ولی ما در راستای الگوگیری از این شخصیت‌ها برای جوانان کشور خود اقدامی نداشته‌ایم. حداقل کاری که در حال حاضر می‌توان انجام داد، این است که فعالان هر محله شخصیت‌های برجسته‌ خود را که از دنیا رفته‌اند یا حتی زنده هستند، به نوجوانان و جوانان آن محله بشناسانند و در جایگاه الگو به آنان عرضه کنند.

قطبی گفت: نقش‌آفرینی و مشارکت اجتماعی از جمله مؤلفه‌های انسجام‌ و هویت‌بخشی ملی است. همه مؤلفه‌ها به گذشته اختصاص ندارد. امروز هر چقدر بتوانیم شرایطی فراهم کنیم تا فرزندان کشورمان سهم بیشتری از فعالیت‌های اجتماعی را به خود اختصاص دهند، دلبستگی آنان به کشور خود را افزایش داده‌ایم. کسی که به ساخت مدرسه، بیمارستان، درمانگاه و... در شهر خود کمک کرده باشد، در مقایسه با کسی که هیچ‌گونه فعالیتی نداشته است، دلبستگی بیشتری به محل زندگی خود دارد.

وی تصریح کرد: حتی با رویکرد آینده‌نگر نیز می‌توان برای افراد دلبستگی ایجاد کرد، به‌طوری در دل آنان امیدی برای ساختن فردای روشن‌تر ساخت و این مؤلفه بعدی برای افزایش انسجام و هویت‌بخشی ملی است. گاهی می‌بینم که جوانان به مهاجرت به کشورهای پیشرفته‌تر فکر می‌کنند؛ به آنان می‌گویم پیشرفتی را که امروز در آن کشورها می‌بینی، فرزندان آنان ساخته‌اند؛ شما نیز می‌توانید چنین آینده‌ای برای کشور خود بسازید. استفاده از چیزی که دیگران ساخته‌اند، هنر نیست، بلکه ساختن چیزهای ارزشمند هنر است.

مدیرعامل خانه خلاقیت و نوآوری اشراق کسب رتبه‌ها و افتخارات جهانی را از دیگر مؤلفه‌های انسجام ملی دانست و بیان کرد: کسب رتبه‌های برتر در رشته‌های ورزشی یا علمی جهانی باعث غرور و افتخار ملی و شکل‌گیری حس تعلق میان افراد و کشورشان می‌شود؛ این عرصه نیز ظرفیت فراوانی برای افزایش انسجام‌ و هویت‌ ملی دارد.

تاریخ افتخارآمیز

وی تأکید کرد: مؤلفه هفتم برای افزایش انسجام ملی و هویت‌بخشی به جوانان، وقایع تاریخی است؛ برای نمونه انقلاب اسلامی ایران، واقعه‌ای افتخارآمیز بود؛ همچنین پیروزی در هشت سال جنگ تحمیلی با عراق یا جنگ تحمیلی 12روزه با رژیم صهیونیستی؛ یکی از مهم‌ترین اموری که انسجام ملی را افزایش داد، جرئت و جسارت مقابله با رژیم صهیونیستی در میان ملت ایران بود.

قطبی گفت: رژیم صهیونیستی با جنایت‌هایی که در طول این مدت در غزه انجام داده بود، شأنیتی پست در اذهان عمومی ایرانیان از خود شکل داد و ضربه‌زدن به این رژیم برای ملت ما و به‌ویژه جوانان باعث افتخار شد. پیروزی در این جنگ و مقابله با این رژیم جنایتکار از جمله وقایعی‌ست که باید مرور شود. مقام معظم رهبری تأکید دارد که وقایع هشت سال جنگ تحمیلی با عراق به‌طور مداوم مرور و بازگو شود تا اذهان آن را فراموش نکنند و افتخارات خود را به یاد آورند.

وی با تأکید بر اینکه فقط بر وقایع جنگی کشور تمرکز نداریم، تصریح کرد: ایران وقایع بسیاری در طول تاریخ پشت سر گذاشته که مایه افتخار این کشور است، مانند بازیابی خود در برابر حوادث طبیعی، بیماری‌های فراگیر و... که به افزایش دلبستگی و وابستگی به کشور کمک می‌کند.

روایت پیشرفت‌ها و دستاوردها

مدیرعامل خانه خلاقیت و نوآوری اشراق هشتمین مؤلفه را روایت پیشرفت‌ها و دستاوردهای بزرگ معرفی کرد و ادامه داد: در لابه‌لای وقایع، افتخارات و غرورها، خود واقعه ارزشمند و پیشرانی که واقعه را به‌وجود می‌آورد، به‌صورت جداگانه ارزشمند است. هر منطقه و استانی از کشور در امری سرآمد است که باید آن را روایت کرد و نشان داد؛ برای نمونه می‌توان نمایشگاه کوچکی از آنچه شهری در آن سرآمد است، برگزار کرد تا اهالی آنجا با زحمات و دستاوردهای یکدیگر آشنا شوند.

وی با بیان اینکه فقط در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان، حدود 700 واحد و شرکت دانش‌بنیان در حال فعالیت هستند، اظهار کرد: غالباً در این شرکت‌ها جوانانی بین 20 تا 40 سال در حال انجام فعالیتی واقعاً غرورآفرین و اثربخش هستند. صداوسیما باید از این ظرفیت برای برنامه‌سازی استفاده کند. این جوانان در عرصه فناوری اقدامات بسیار جالبی انجام می‌دهند؛ البته ضعف‌هایی نیز وجود دارد که باید برطرف شود؛ ولی باید افتخارات فناوری خود را روایت‌ کنیم و انعکاس دهیم.

قطبی افزود: اگر از نوجوانان کشور بخواهیم عرصه‌هایی را که کشور ما در آن‌ها جزو 10 کشور برتر دنیاست، نام ببرند، شاید با اغماض بتوانند به دو عرصه موشکی و سلامت اشاره کنند؛ ولی می‌توان نمونه‌های فراوانی را معرفی کرد که در آن‌ها دست برتر از آن ماست.

وی تأکید کرد: مؤلفه بعدی، دارایی‌ها و میراث باستانی ایران است. عظمت تمدنی که به گذشته کشور ما مربوط می‌شود، بسیار جالب و ارزش‌آفرین است. نمادها و نشانه‌هایی در کشور به چند هزار سال گذشته تعلق دارد؛ برای نمونه پیشینه سیلک کاشان به هفت هزار سال قبل بازمی‌گردد. نمی‌توان به راحتی از نمونه‌هایی از این قبیل عبور کرد؛ زیرا تقویت‌کننده هویت ملی ما هستند و باید به روش‌های گوناگون به جوانان معرفی شوند. از جمله افتخارات ملت ایران این است که چنین آثاری در همه‌جای کشور وجود دارد و هر شهر و منطقه‌ای می‌تواند به‌راحتی از این ظرفیت‌ها بهره ببرد.

مدیرعامل خانه خلاقیت و نوآوری اشراق با تأکید بر این نکته که ایران به جز فراوانی در آثار باستانی انسان‌ساز، در میراث طبیعی هم سرآمد است، ادامه داد: میراث طبیعی، سرمایه و هویت مشترک مردم ایران است. بعضی کشورهای نزدیک به ایران به شوخی می‌گویند که کشوری دو فصل هستند که یکی تابستان و دیگری جهنم است؛ یعنی این کشورها دائماً گرم هستند، درحالی که کشور ما چهار فصل و زیباست.

قدر سرزمین‌مان را بدانیم

وی گفت: طبیعت کوهستانی، دریا، جنگل، کویر و... از جمله میراث طبیعی ایران است. قدر این سرزمین بسیار با عظمت و با تنوع را باید بیشتر از این‌ها دانست و آن‌ را به ملت ایران و به‌ویژه جوانان بیشتر نشان داد. آشناکردن کودکان و نوجوانان با این میراث بسیار ضروری و واجب است؛ آشنایی با گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری در کشور می‌تواند برای آن‌ها بسیار جالب و جذاب باشد.

قطبی اظهار کرد: مؤلفه دهم، آشنایی با بزرگان و دانشمندان ایرانی در سطح جهانی است که در مؤلفه‌های پیشین مورد بحث قرار گرفت. مؤلفه یازدهم، عنصر بسیار مهم خانواده است؛ این نهاد محیط امن و اعتمادبخشی‌ست که از جمله ارکان فرهنگ نیز به‌شمار می‌رود. در خانواده، همین کانون کوچک، تمایزات بسیاری از جمله لهجه، سنت‌ها، سبک‌ زندگی‌های گوناگون، سبک پوشش، غذا، سبک معماری، خانه‌آرایی و... وجود دارد.

به گفته وی شجره‌نامه‌نویسی، روایت محلات، روایت سبک زندگی‌های منحصر به‌فرد، لباس‌های محلی، داستان‌گویی بزرگان برای فرزندان و... از جمله اقدامات انسجام‌بخش در سطح خانواده است. مؤلفه بعدی، امنیت، آرامش و امید به آینده نام دارد، به این معنا که برای آینده وطن آرزوی امنیت و احساس آرامش داریم. قصد داریم با آسودگی در اینجا زندگی کنیم. اگر کسی به کشور خود دلبستگی داشته باشد، در میانه جنگ نیز احساس آرامش دارد.

مدیرعامل خانه خلاقیت و نوآوری اشراق دیپلماسی و تعاملات جهانی را مؤلفه آخر در نظر گرفت و بیان کرد: ما نمی‌توانیم دور خود دیوار بکشیم و ارتباط با دیگران را قطع کنیم. گاهی گمان می‌شود که اگر ارتباط خود را با دیگر کشورها تقویت کنیم، افراد از کشور می‌روند؛ این‌طور نیست. این کار امکان‌پذیر است؛ ولی حتمی نیست. ما می‌توانیم مزیت‌های فرهنگی، شخصیتی و... کشور خود را به دیگران معرفی کنیم و فرزندان‌مان را وارد فضایی کنیم که در مقابل دیگران به کشور خود افتخار کنند.

وی گفت: جوانان ما می‌توانند جوانان کشورهای دیگر را به ایران دعوت، برای آن‌ها برنامه‌های آنلاین برگزار، عکس و ویدیو ارسال و روایت کنند، از ویژگی‌های کشور برای جهانیان داستان بسازند و به روش‌های گوناگون ایران را به کشورهای دیگر معرفی کنند. این کار ما را بسیار دلبسته کشورمان می‌کند.

قطبی در پایان تصریح کرد: ما در جنگ 12روزه با رژیم صهیونیستی، آسیب‌های بسیاری دیدیم و بسیاری از هموطنان خود را از دست دادیم؛ ولی در کنار همه این‌ها نکات مثبتی نیز وجود دارد که باید در حفظ و صیانت از آن‌ها کوشا باشیم، از جمله افزایش 30 درصدی ضریب انسجام اجتماعی که بیشتر به نوجوانان و جوانان تعلق دارد. نباید با خشونت و درشتی این فرصت را از دست داد که برای حفظ آن چند راهکار غیرمستقیم و عمیق بیان کردم.

زهراسادات مرتضوی