سوره حمد؛ کلید گنج‌های عرش و داروی همه دردها

سوره حمد، نخستین سوره قرآن کریم، دریچه‌ای به جهان بی‌پایان معرفت الهی است. این سوره کوتاه، اما عمیق، چنان جایگاهی دارد که خداوند آن را هم‌سنگ با تمام قرآن قرار داده و رسول اکرم(ص) آن را «ام‌الکتاب» و «ام‌القرآن» خوانده است. در هر نماز، مسلمانان جهان این سوره را بارها تکرار می‌کنند و در پرتو آن، پیوندی روحانی میان بنده و پروردگار برقرار می‌شود. مطالعه فضائل و آثار این سوره، نه‌تنها آدمی را با لایه‌های پنهان رحمت و هدایت الهی آشنا می‌کند، بلکه نشان می‌دهد چگونه کلامی کوتاه می‌تواند داروی دردها، برکت‌بخش زندگی و چراغ راه بندگان باشد. آنچه در ادامه می‌خوانیم، برگرفته از منابع اصیل و گران‌سنگ اسلامی است که به تفصیل درباره عظمت، فضیلت‌ها و آثار سوره مبارک حمد سخن می‌گویند.

فضیلت سوره حمد در روایات

سوره حمد با هفت آیه در مکه نازل شده است. نام‌های دیگر این سوره عبارتند از «فاتحة‌الکتاب»، «ام‌الکتاب»، «ام‌القرآن»، «سبع‌المثانی»، «وافیه»، «شافیه»، «کافیه»،«صلوة» و... .

امیرالمؤمنین(ع) در فضیلت این سوره فرمود: «از پیغمبر خدا(ص) شنیدم که فرمود: به تحقیق خدای متعال به من گفته: ای محمد! به تو هفت آیه از مثانی و قرآن عظیم داده‌ایم؛ پس فاتحةالکتاب را جدا کرد و بر من منت گذاشت. آن را در برابر قرآن عظیم قرار داد و به تحقیق، فاتحةالکتاب بهترین چیزی است که در گنج‌های عرش است و خدای عزوجل این سوره را به‌طور اختصاصی به محمد داد و به این سبب، او را با عزت کرد و هیچ‌یک از پیغمبرانش را با او در این فضیلت شریک نکرده، به جز سلیمان که خدای تعالی به او «بسم الله الرحمن الرحیم» را از فاتحةالکتاب داده است و از بلقیس حکایت کرده که گفت: به‌درستی، نوشته‌ای عزیز و گرامی از سلیمان به من رسیده و آن این است که هر کس «بسم الله الرحمن الرحیم» را بخواند و به محمد و دوستی اهل‌ بیت او اعتقاد و به ایشان ایمان قلبی و ظاهری داشته باشد، خداوند به ازای هر حرفی از آن سوره، پاداش و ثوابی بهتر از دنیا و آنچه از مال‌ها و خوبی‌ها در آن است، به او می‌دهد و کسی که به صوت خواننده این سوره گوش دهد، ثوابش مانند کسی است که این سوره را می‌خواند؛ پس هر یک از شما باید بسیار کوشش کند تا این ثواب و پاداش را به دست آورد که غنیمتی است که نباید از آن گذشت تا حسرت و افسوس آن بماند.» (تفسیر البرهان، ج ۱، ص ۱۰۴)

ابن‌عباس از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده که: «سوره حمد، دوسوم قرآن کریم است.» (مستدرک‌الوسائل، ج ۴، ص ۳۳۱) ابن‌کعب می‌گوید: «سوره فاتحة‌الکتاب را نزد پیامبر اکرم(ص) قرائت کردم. حضرت فرمود: قسم به کسی که جانم به دست اوست، در تورات و انجیل و زبور و فرقان، مثل این سوره نازل نشده و این سوره مادر کتاب و مادر قرآن است و هفت آیه دارد و بین خدا و بنده‌اش تقسیم می‌شود و برای بنده است، آنچه از خدا بخواهد.» (مستدرک‌الوسائل، ج ۱)

آثار و برکات سوره حمد

شفابخشی: پیامبر خدا(ص) به جابر فرمود: «ای جابر! آیا بهترین سوره‌ای را که خدا در قرآن نازل کرده است، به تو یاد دهم؟» جابر گفت: «بلی، پدر و مادرم فدای تو باد، آن را به من بیاموز.» پیامبر سوره حمد را به جابر آموخت و فرمود: «ای جابر! آیا صفت و عظمت این سوره را برای تو بگویم؟» جابر گفت: «بله.» حضرت فرمود: «سوره حمد هر مرضی به جز مرگ را شفا می‌دهد.» (تفسیر البرهان، ج ۱، ص ۱۰۶)

زیادی نور چشم: رسول اکرم(ص) فرمود: «چون کسی را درد چشم باشد یا در بینایی او ضعفی باشد، در اول ماه چون هلال ماه را ببیند، دست بر چشم خود بنهد و سوره فاتحه را ۱۰ بار با نیت خالص و توجه به معنی آن بخواند و در آخر، سوره مبارک توحید را سه بار بخواند، بعد از آن هفت بار بگوید: «یَا رَبِّ قَوِّ بَصَرِی»؛ سپس بگوید: «اللّهُمَّ اکفِ اَنتَ الْکَافِی، اللّهُمَّ عَافِ اَنتَ الْمُعَافِی.» درد چشم و ضعف بینایی به صحت تبدیل می‌شود.» (خواص آیات قرآن کریم، محمدتقی نجفی، ص ۱۰)

برای رفع تب: امام جعفر صادق(ع) فرمود: «هر کس با ایمان سوره مبارک فاتحه را ۴٠ بار بر قدح آب با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بخواند و آن آب را به روی کسی که تب دارد، بپاشد، تب از او زائل می‌شود.» (خواص آیات قرآن کریم، محمدتقی نجفی، ص ۱۲»

ایجاد برکت: پیامبر اکرم(ص): «هرکس هنگامی که وارد خانه خود می‌شود، سوره حمد و توحید را قرائت کند، خداوند فقر را از خانه او دور و برکت زندگی او را به حدی زیاد می‌کند که به همسایگانش نیز می‌رسد.» 

امام صادق(ع) نیز فرمود: «هرکس سوره حمد را قرائت کند، به لطف و عنایت الهی، درهای خیر دنیا و آخرت به روی او گشوده خواهد شد.» (قرآن درمانی روحی و جسمی، ص ۶۵، به نقل از الدرالمنثور، ج ۶)

درمان کاهلی و تنبلی: هر کس با ایمان بر خواندن سوره مبارک فاتحه مداومت کند، در شب و روز، خداوند متعال کاهلی و سست‌دلی و جمیع آفات و عاهات را از او زائل می‌کند.» (خواص آیات قرآن کریم، ص ۱۴)

نماز عجیب و مشکل‌گشا: اگر کسی به نیت قضای حاجت دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت، ۱۹ مرتبه «بسم الله الرحمن الرحیم» بگوید و بعد از آن سوره حمد را تلاوت کند و بعد از تمام‌شدن نماز، ۷۸۶ مرتبه آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» را بگوید، هر حاجتی داشته باشد، برآورده خواهد شد، ان‌شاءالله. (قرآن درمانی روحی و جسمی، ص ۶۷؛ به نقل از شمس المعارف الکبری) 

برای عزت، شخصیت و حفظ آبرو: در روز جمعه شروع کند تا ۴۱ روز و هر روز، ۴۱ مرتبه سوره مبارک حمد را بخواند و بعد از اتمام، بلافاصله ۱۳ بار این دعا را بخواند: «یَا مُفَتِّحُ فَتَّح یَا مُفَرِّجُ فَرَّج یَا مُسَبِّبُ سَبَّب یَا مُیَسِّرُ یَسَّر یَا مُسَهِّلُ سَهَّل یَا مُتَمِّمُ تَمَّم بِرَحْمَتِکَ یَا أرحم الراحمین.» (دو هزار و یک ختم، ص ۴۸)

برای کسب مطالب، بطلان سحر و تحبیب: خواندن و با خود داشتن سوره حمد به ترتیبی که در زیر می‌آید، اثر عجیب دارد: «بسم الله الرحمن الرحیم. الحمد لله رب العالمین الرحمن الرحیم أقسمتُ علیکم یا مَعشَر الارواح الرّوحانیّة و الموکلین بهذه السّورة بحق جبرائیل. الرحمن الرحیم مالک یوم الدین أقسمتُ علیکم یا مَلِکَ المُوکّلَ بهذه الایات اُجیبوا داعی الله و بحقّ میکائیل. ایاک نعبد و ایاک نستعین اقسمتُ علیکم یا ملائکة الموکلین بهذه الاسماءِ العظام و بحقّ اسرافیل و حَمَلةَ العرشِ العظیم. اهدنا الصراط المستقیم انّه لَقَسم لو تعلمون عظیم بحقّ عزرائیل. صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم ولاالضالین أجیبونی و أطیعونی یا ملِکَ المُوکّلِ بالاسماء العظام الاولین و الاخرین. هذه السُورةِ الشریفة و الایات المبارکات بحق قل قل قل قل هو الله احد و بحقّ النّورِ الطیّبُ الطاهر المصطفی محمد و آله و إقضی حاجتی برحمتک یا ارحم الراحمین.» (دو هزار و یک ختم، ص ۴۹)

سوره حمد فقط هفت آیه دارد؛ اما دریایی بی‌کران از معارف، اسرار و برکات است. این سوره نه‌فقط ورد زبان مؤمنان در نماز، بلکه کلیدی برای درهای بسته زندگی است. هر بار که زمزمه می‌شود، دریچه‌ای تازه از رحمت الهی به روی دل انسان گشوده می‌گردد. شاید به همین دلیل است که امامان معصوم(ع) و پیامبر اکرم(ص) پیوسته بر خواندن، اندیشیدن و عمل به آن تأکید داشته‌اند. بی‌تردید، اگر ما نیز با نیتی خالص، قلبی آکنده از ایمان و توجهی ژرف به معانی این آیات الهی، سوره فاتحة‌الکتاب را تلاوت کنیم، می‌توانیم در زندگی فردی و اجتماعی خود شاهد برکات بی‌شمار آن باشیم.

امیرحسین شاهی راوندی