Kur’an-ı Kerim’in beyani mucizesini ispatlamada tefsir araştırması

Seyyid Razi ‘Telhis el-Beyan fi Mecazat el-Kur’an’ adlı eserinde Kur’an mucizesini beyani ve istiare yönüyle anlatmıştır.

Şii tefsirlerinden bir olan Seyyid Razi’nin ‘Telhis el-Beyan fi Mecazat el-Kur’an’ tefsiri Kur’an tefsirinde yeni bir yaklaşım sergiler. Bu çalışmasında Seyyid Razi, dehasını ve engin bilgisini kullanarak Kur’an’daki istiareler üzerine ilk kitabını yazdı. Tek ciltlik Arapça tefsiri Kur’an ayetlerinin, kelimelerin, terimlerin ve mecazi ifadelerinin tefsiri hakkındadır.

Bu kitap, dördüncü yüzyılın en önemli araştırma eserlerinden biri olarak kabul edilir. Mecazlar (Mecaz, bir sözcüğün gerçek anlamından bütünüyle uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlarla yapılan edebi sanattır), İstiareler (teşbihler), kinayeler (Bir sözün, benzetme amacı güdülmeden, hem gerçek hem de mecaz anlamını düşündürecek biçimde kullanılması) ile  Kur’an-ı Kerim’i sure ve ayet sırasına göre Arapça şiirlerden pek çok iktibasla getirmiş, Kur’an’ın belâgat ve anlatım mucizeleri yönünü anlatmıştır.

Tefsirde Kur’an’nın belagat mucizesi ve belagat’ın farklı yönleri ele alınmaktadır. Belagat bir duygu yada düşüncenin yerinde ve zamanında anlamı en akıcı ve açık bir dille ifade edilmesine denir.

Seyyid Razi kimdir?

Seyyid Razi (969-1015) olarak bilenen Muhammed b. Hüseyin b. Musa, Şii bir alim ve Seyyid Murtaza’nın kardeşidir.

Seyyid Razi, Al Buye yönetimi sırasında kadılık ve Hac başkanı olarak görev yaptı. Razi’den günümüze Divan şiirleri kalmıştır. Kelam ve tefsir üzerine eserlerinin yanısıra Nehcü’l Belaga’yıda derlemiştir. Aynı halde ilk dini ilimler okulu olan Dar al-Alami’yi de kurmuştur.

Seyyid Razi’nin üstadları:

1-Ebu İshak İbrahim b. Ahmed Taberi: Fakih, edip ve Kuran üstadıdır.

2-Ebu Ali Farisi (r.a): Sarf ve nahiv üstadı

3-Ebu Said Sirufi (r.a): Bağdat kadısı

4-Gazi Abdülcabbar Bağdadi (r.a): Hadis uzmanı

5-Şeyh Müfid (r.a)

Telhis el-Beyan tefsirinin özellikleri

Seyyid Razi bu eserinde yedi kıraatı esas alarak farklı görüşlere yer vermiş, ardından kelimelerin anlamlarını tartışmış ve ahlâkî meseleler hakkındaki görüşlerini ortaya koymuştur. Ayrıca Kur’an’ın belâgat yönlerinden bahsederken hadislere de değinmiştir.

Seyyid Razi’nin kitabındaki ilk konu Bakara Suresi’nin 7. ayeti hakkındadır:  “Allah onların kalplerini ve kulaklarını mühürlemiştir, gözlerinde de kalın bir perde bulunmaktadır ve onlar için büyük bir azap vardır.”

Bu ayet, Allah’ın onların gözlerine perde olduğunu söylediği münafıklar hakkındadır. Bu aslında istiaredir. Çünkü münafıklar gerçekten olaylara bakarlar ancak ondan gereken fayda ve dersi almazlar. Allah onların gözlerini perdeyle örtülü olarak tefsir etmiştir.

Kitabın son konusu İnşirah suresi 1-3 ayetleri hakkındadır:  “Senin kalbini açıp genişletmedik mi?”

“Belini büken yükünü üzerinden kaldırmadık mı?”

“Ve senin şanını yüceltmedik mi?”

Seyyid Razi üçüncü ayet hakkında, mezcaz ve isteare olduğunu söylüyor. ‘Vizrâk’ kelimesinden İslam Peygamber’inin görevi sırasında yaşadığı zorluk ve meşakkatler kastedilmektedir.

Seyyid Razi’nin kitabı Kur’an müfessirleri tarafından önemli bir kaynak olarak görülmüş ve alıntılar yapmışlardır.

Bu kitapla ilgili önemli nokta, Seyyid Razi döneminde Kur’an ayetlerinin ve Peygamber Sünnetinin caiz olan tefsirini reddeden Zahiriyye ve Selefiyye düşüncelerinin revaçta olmasıdır. Seyyid Razi’nin ‘Mecezat-ül-Kur’an’ konulu çeşitli kitapları, bu sapkın akıma kesin ve bilimsel bir cevaptır.