İmam Hasan Askeri Tefsiri değerli bir miras

İmam Hasan Askerî’ye (a.s.) nispet verilen eski tefsirlerden biri 379 hadis içermektedir. Ve Kur’an’ın bazı ayetlerini yorumlamış olup bunların çoğu Peygamber Efendimiz (s.a.v) ve Şii imamların mucizeleri hakkındadır.

İmam Hasan Askerî’ye (a.s) nispet edilen tefsir, İmamiyye’nin ravilerine dayanan  tefsirlerinden olup hicri üçüncü asra aittir. Bu tefsirin İmam Hasan Askerî’ye ait olup olmadığı hakkında pek çok tartışma vardır.

İmam Hasan Askerî lakaplı Ebu Muhammed Hasan b. Ali b Muhammed (Miladi 846’da Medine’de doğdu ve Miladi 874’te Samarra’da şehit oldu), Şiilerin 11. İmamı ve Vadedilen Mehdi’nin babasıdır.

Bu kitabı, İmam Hasan Askerî’nin öğrencilerinden Ebu Yakup Yusuf b. Muhammed b. Ziyad ve Ebu Hasan Ali b. Muhammed b. Yesar o Haretin emriyle yedi yıl boyunca yazdılar. Muhammed bin Kasım Esterabadi de rivayet etmiştir.

Bu tefsir tüm Kur’an tefsiri olmayıp Hamd suresiyle başlamakta ve Bakara suresinin 282. ayetiyle son bulmaktadır. Bu tefsir rivayet türünde tefsir olup Kur’an’ın faziletleri, Kur’an tefsiri ve okuma adabı hakkında açıklamalarla başlamıştır. Ve Ehl-i Beyt’in (a.s) faziletlerini içeren hadisleri zikrederek devam etmiştir.

Bu tefsirdeki bazı ayetler te’vil (sözlerin zahirinden uzak bir manayı ifade eden bir tefsir türü) edilmiştir. Tefsir edilen 379 hadis uzun ve ayrıntılı olup bazen ayetler birkaç sayfayı tutmaktadır.

Şeyh Saduk (vefat 381) bu tefsirden birçok konu aktaran ilk alimdir ancak geçerliliği hakkında birşey söylememiştir. Çağdaş fakihlerden Ayetullah Seyfi Mazenderani Şeyh Saduk tarafından Askeri tefsirinden alıntılara işaret ederek bunu bu eserin geçerliliğini ispat eden sebeplerden biri olarak görür. Çünkü Şeyh Saduk İmam Hasan Askerî’nin (a.s.) zamanına yakın idi ve babası imamın yakın sahabelerinden biriydi. Kitap rivayetleri zinciri incelendiğinde de bu tefsir rivayetinin dördüncü ve beşinci yüzyıllarda Kum muhaddisleri ve fakihleri arasında yaygın olduğu görülmektedir.

Buna karşılık hadis alimi ve üniversite hocası olan Hüccetül İslam Velmüslimin Abdul Hadi Mesudi, İmam Hasan Askeri’den (a.s.) hadisleri rivayet eden iki şahsiyetin tanınmış kişiler olmadığından bu tefsirin geçerliliğinden söz edilemeyeceğine inanıyor. Özellikle bu tefsirde tarihi deliller ve diğer kesin tarihî bilgilerle bağdaşmayan hadisler bulunuyor.

Şeyh Saduk’tan sonra Ebu Mansur Ahmed bin Ali Tabersi İhticac kitabında kaynaklarını tanıtırken İmam Hasan Askerî’nin tefsirinden bahsetmiştir. Bu tefsirin rağbet görmemesine dikkat çekerek kitabın rivayet senedini eksiksiz sunmuştur.

Fıkıhçıların sıhhatini teyit ettikleri ve eserlerinde naklettikleri ünlü Askerî (a.s.)  Tefsir-i hadislerinden biri bütün koşulları kapsayan fakihlerin vasıflarını  anlatan bir hadistir.

Bu eserin önemine rağmen bu rivayetlerden oluşan eser hakkında yapılan araştırmalar henüz başlangıç ​​aşamasındadır. Şii dünyasında ve özellikle İran’da bu tefsir hakkında yapılan araştırmalar arasında en kapsamlı ve derin eserler ansiklopedi maddeleridir. Şarkiyatçıların eserleri arasında, İmamiyye’nin ilk yüzyıllarının tefsirlerinde uzman olan Mayer Brasher, Batılıların bu alanda yaptığı en önemli araştırmayı kaleme almıştır.