مثنوی معنوی با استعانت از قرآن، رنگ کهنگی نگرفت

رضا اسماعیلی، مدرس زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با اشاره به ماندگاری آثار و سروده‌های مولانا گفت: با توجه به اینکه کلام مولانا برگرفته از قرآن بوده و قرآن کتابی نامیرا و فروغ جاودانه است، از این رو کسی که با قرآن مأنوس شد، با آن حشر و نشر داشت و با قرآن زندگی کرد و نفس کشید، جاودانگی کلام الهی در وجود و آثارش نیز راه می‌یابد.

وی افزود: قرآن مانند اقیانوس بیکرانی است که وقتی قطره‌ای در آن می‌افتد، به اقیانوس تبدیل می‌شود و حکایت ماندگاری مولانا و تازگی شعرهایش نیز در همین موضوع نهفته است. بسیاری از شاعران دیگر نیز به دلیل زندگی قرآنی و تأثیرپذیری از کلام نورانی وحی، جان خود را به این نور منور کرده‌ و جاودانگی را از قرآن گرفته‌اند و حرف قرآن هم کهنه نمی‌شود و برای همه اعصار ماندگار است.

توجه به باطن قرآن در شعرهای مولانا

اسماعیلی با بیان اینکه توجه به باطن قرآن در شعرهای مولانا موج می‌زند، ادامه داد: از آنجا که مولانا کلام قرآن را در مثنوی معنوی به نظم کشیده و آن را برای ما روایت کرده، از این روست که این شاعر و آثارش تا به امروز جاودانه مانده و وقتی اشعارش را زمزمه می‌کنیم، می‌بینیم که علاوه بر بحث اخلاق و مباحث عرفانی، به یک نکته توجه داشته و آن اینکه در رابطه با قرآن به ظاهر آیات اکتفا نکنیم و در منزل صورت و ظواهر متوقف نشویم و به مغز و باطن قرآن توجه کنیم.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه مولانا در بسیاری از شعرهای خود این دغدغه را مطرح کرده است، گفت: غفلت امروز ما درباره بزرگان حوزه شعر این است که وقتی شعرهای آنها را می‌خوانیم، به عنوان یک اسلام‌شناس و نظریه‌پرداز مسلمان به آنها نگاه نمی‌شود و نگاه جامعه به آنها، نگاهی عادی و معمولی است. این شاعران کسانی بودند که جزء نظریه‌پردازان مسلمان به شمار می‌آمدند و با بهره‌گیری از جهان‌بینی اسلامی و قرآنی، جامعه خود را تحلیل می‌کردند و سعی داشتند مردم را به اقیانوس هدایت، حکمت و حقیقت رهنمون کنند.

وی تصریح کرد: هر چند قرآن خواندن بهره‌های معنوی فراوانی دارد، اما باید در کنار آن به سیرت قرآنی توجه داشته باشیم؛ چرا که مولانا در شعرهای خود به چندین موضوع توجه جدی داشته است که یکی از این موارد، عقلانیت و خرد است؛ همچنان که حافظ و سعدی نیز این توصیه را داشته‌اند؛ از این رو باید با شب‌چراغ بصیرت در ظلمات جهان حرکت کنیم و با استفاده از شب‌چراغ قرآن که باطن بصیرت است، از ظلمات به نور برسیم و به ظاهر آیات اکتفا نکنیم.

نگاه جامع‌الاطراف به شاعرانی چون مولانا

اسماعیلی در ادامه سخنانش، شناخت ابعاد گوناگون شخصیت مولانا و آثارش را مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: اگر بخواهیم درباره مولانا شناخت داشته باشیم، باید بفهمیم که وی درباره حقیقت قرآن چه توصیه‌هایی داشته است و این دیدگاه‌ها و نظریات را در جهان امروز، چراغ راه خود قرار دهیم و تنها به عنوان یک شاعر و عارف به آنها نگاه نکنیم؛ چرا که در زمان ما هم حضرت امام خمینی(ره) یک شخصیت جامع‌الاطراف بود، چرا که وی یک سیاستمدار بزرگ، عارف، حکیم و فیلسوف بود و در کنار همه این فعالیت‌ها، شعر هم می‌‌گفت و این امر ناشی از شخصیت چندوجهی ایشان بوده است.

وی گفت: اگر ما به مولانا تنها به عنوان شاعر نگاه کنیم، از سایر ابعاد شخصیت وی استفاده نکرده‌ایم. امروز هم با وجود مثنوی معنوی، دیوان شمس و سایر آثاری که از مولانا به یادگار مانده است، سنتی چون مثنوی‌خوانی یا فردوسی‌خوانی که در گذشته توسط افراد صاحب فضیلت انجام می‌شد و آنها به شرح و تفصیل مثنوی می‌پرداختند، امروز رنگ باخته است؛ در حالی که در این آئین‌ها، حقایق قرآنی و حکمت‌های مورد نیاز زندگی بیان می‌شد و ما هم امروز باید این سنت حسنه را احیا کنیم.