امام موسی صدر؛ رهبری آزادانديش نه فقط برای شيعيان
گروه بين‌الملل: امام موسی صدر در شمار محققان انديشمند، اسلام‌شناس و آزادانديشی است كه با آگاهی از نيازهای زمانی و مكانی گوناگون و به فراخور مخاطب، انديشه‌هايی را از خود به يادگار گذاشته كه نه فقط در جامعه شيعيان لبنان بلكه بر ساير پيروان اديان تأثيری شگرف داشته است.
سيدموسی صدر(زادهٔ ۱۴ خرداد ۱۳۰۷ در قم)، مرجع دينی و سياسی شيعيان، در اواخر سال ۱۳۳۸سرزمين مادری خود، ايران، را به سوی لبنان ترك كرد. اصلاح امور فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سياسی جامعه شيعيان لبنان از يك‌سو و استفاده از ظرفيت‌های منحصر به فرد لبنان جهت نماياندن چهره واقعی شيعيان به جهانيان از سوی ديگر، اهداف اصلی اين سفر را تشكيل می‌داد. هدف استراتژيك موسی صدر آن بود تا طايفه شيعه لبنان را همسان ديگر طوائف و نه مقدم بر آنان، در تمامی عرصه‌های حيات سياسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن كشور مشاركت دهد.
موسی صدر پس از هجرت از ايران به لبنان، مجلس اعلای شيعيان لبنان را تأسيس كرد و رهبری فكری و سياسی شيعيان اين كشور را عهده‌دار شد. وی كه در ميان شيعيان به «امام موسی صدر» مشهور است، در ۹ شهريور ۱۳۵۷، طی سفری رسمی به ليبی به دعوت «معمر قذافی»، ديكتاتور ملعون ليبی، ناپديد شد، سالها از مفقود شدن اين عالم مجاهد می‌گذرد و ارادتمندان او به‌خصوص خانواده و شاگردانش در لبنان كه امروز ديگر به شيرمردان عرصه جهاد و پيكار تبديل شده‌اند؛ مشتاقانه در انتظار ديدار دوباره مراد خود شب و روز می‌گذرانند.
خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) با توجه به جايگاه اين رهبر شيعی و نفوذ وی در جامعه شيعيان لبنان، تلاش برای معرفی اين شخصيت فرهيخته را با انجام مصاحبه با علما و صاحبنظران آغاز و اين مصاحبه‌ها را در قالب نشريه تخصصی ايكنا با نام «رايحه» به چهار زبان فارسی، عربی، انگليسی و فرانسوی چاپ و منتشر كرد.
اين خبرگزاری همچنين بر حسب وظيفه و با هدف ادای دين به اين بزرگ‌مرد مكتب تشيع، با سفر به بيروت، پاره‌ای از افق‌های فكری و انديشه‌های راهبردی امام موسی صدر را در گفتوگو با انديشمندان لبنانی جويا شد، اين مصاحبه‌ها در قالب شش گفتوگوی تلويزيونی با همكاری رايزنی فرهنگی جمهوری ايران در لبنان و مؤسسه فرهنگی ـ تحقيقاتی امام موسی صدر در تهران، در محل رايزنی در بيروت انجام و توسط شبكه ماهواره‌ای «المنار»(وابسته به جنبش حزب‌الله) ضبط و توليد شد.
ابعاد سياسی و اجتماعی شخصيت امام موسی صدر با حضور 9 تن از صاحبنظران لبنانی بررسی شد و در اين گفتوگوها حجت‌الاسلام‌والمسلمين «صادق نابلسی»؛ پژوهشگر اسلامی لبنان و فرزند علامه «عفيف نابلسی»، رئيس انجمن علمای «جبل عامل» لبنان و شيخ «محمد نمر زغموت»؛ رئيس شورای اسلامی فلسطين در لبنان، «محمود حيدر»؛ انديشمند لبنانی و رئيس پژوهش‌های بنيادين لبنان(دلتا)، «ريما فخری»؛ پژوهشگر مطالعات سياسی لبنان و عضو دفتر سياسی حزب‌الله، «عفاف الحكيم»؛ بانوی انديشمند لبنانی و رئيس شاخه زنان اين جنبش، «عبدالناصر جبری»؛ رئيس دانشكده تبليغات اسلامی لبنان، «حسن قبلان»؛ عضو دفتر سياسی جنبش امل، «طلال عتريسی»؛ استاد دانشگاه لبنان و شيخ «محمد شقير»؛ استاد دانشگاه و پژوهشگر لبنانی، حضور يافتند و به پرسش‌هايی در زمينه شخصيت امام موسی صدر در جامعه لبنان، تأثيرگذاری اين شخصيت بر روی شهروندان لبنانی و وجهه اجتماعی ـ سياسی امام موسی صدر به‌عنوان الگويی برای جامعه لبنان اعم از شيعه و سنی پاسخ دادند.
تأثيرگذاری انديشه امام موسی صدر بر احزاب و گروه‌های مختلف لبنان، جايگاه امام موسی صدر در دفاع از مسئله فلسطين و قدس، نقش امام موسی صدر در تحقق عدالت اجتماعی ميان فرقه‌ها و گروه‌های مختلف لبنانی، محصورنبودن گفتار و كردار امام موسی صدر به زمان و مكانی خاص، تأثير اين ويژگی در جاودانه‌شدن انديشه‌های وی، مهم‌ترين برنامه‌ها و راه‌هكارها برای نشر افكار و انديشه امام موسی صدر در دانشگاه‌های اسلامی به‌ويژه لبنان، حمايت امام موسی صدر از جنبش مقاومت اسلامی و تأثير افكار و انديشه‌های امام موسی صدر در رويارويی با بحران‌های موجود در لبنان، محور موضوعاتی بود كه در اين برنامه‌های تلويزيونی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
سه بخش از گفت‌و‌گوهای تلويزيونی ايكنا در بيروت با حضور شش تن از صاحبنظران لبنانی(هر برنامه دو صاحب‌نظر) برگزار شد و در سه بخش ديگر اين گفتوگوها، سه تن از اساتيد و شخصيت‌های برجسته لبنانی حضور يافتتند و تمامی اين نشست‌ها علاوه بر پوشش خبری به زبان‌های عربی و فارسی به ساير زبان‌های ايكنا نيز ترجمه و منتشر شد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمين «صادق نابلسی»، پژوهشگر اسلامی لبنان در نخستين گفتوگوی تلويزيونی ايكنا محصورنبودن انديشه‌های امام موسی صدر به زمان و مكانی خاص را مورد توجه قرار داد و گفت: شخصيت امام موسی صدر را نمی‌توان به مرزهای زمانی و مكانی محدود كرد؛ زيرا وی شخصيت بسيار مؤثری داشتند كه پرتوهای آن در لبنان، كشورهای عربی و اسلامی موثر واقع شد و توانست در گسترش اسلام ناب محمدی گام‌های مؤثر و مهمی بردارد.
نابلسی در ادامه در پاسخ به پرسش مجری برنامه مبنی بر اين‌كه امام موسی صدر چگونه توانست انديشه‌ها و ايده‌های خود را عملی كند و بر تمامی گروه‌ها و احزاب لبنانی مؤثر واقع شود، گفت: شخصيت امام موسی صدر اقتدار، صلابت و اعتبار بالايی داشت و وی با داشتن چنين شخصيتی، توانست مردم را با عقلانيت مورد خطاب قرار دهد و و در عين حال در خطاب قراردادن اقشار فقير و بی‌سواد، در سطحی بسيار ساده و ابتدايی سخن می‌گفت.
صادق نابلسی نقش امام موسی صدر در ايجاد وحدت و همدلی ميان مذاهب اسلامی و اديان مختلف را اين گونه ارزيابی كرد: وحدت امت اسلامی و ايجاد تقريب ميان مذاهب اسلامی از مهم‌ترين اولويت‌های امام موسی صدر بود و برای همين بود كه وی همواره در حال سفر از كشوری به كشور ديگر و از نشستی به نشست ديگر بود، اين رهبر شيعی نقش به‌سزايی در ايجاد وحدت و همدلی در لبنان و ايجاد يك ميراث متمدن فراتر از هرگونه تعصب در لبنان داشت.
نابلسی در ادامه اظهار كرد: امام موسی صدر فتواهای زيادی را برای ايجاد اتحاد ميان سنی‌ها و شيعيان صادر كرد كه از مهم‌ترين آن‌ها می‌توان به تلاش‌های اين رهبر فرهيخته برای يكسان‌سازی اذان اشاره كرد و امام بارها تاكيد داشت كه اتحاد راه صحيحی است كه امت اسلامی می‌تواند در پيش بگيرد.
در ادامه اين گفتوگوی تلويزيونی «محمد نمر زغموت» نيز به سخنرانی پرداخت و عدالت اجتماعی از نظر امام موسی صدر را مورد توجه قرار داد و گفت: ديدگاه امام موسی صدر درباره حمايت از عدالت اجتماعی در ميان گروه‌های لبنانی متفاوت بود و در حقيقت در اين زمينه می‌توان امام موسی صدر را امام عادل معرفی كرد؛ زيرا وی عالمی ربانی بود كه زندگی خود را در راه خدا و خدمت به خلق خدا گذراند.
وی با ابراز اميدواری نسبت به بازگشت امام موسی صدر با سلامت كامل تصريح كرد: امام صدر امام صلح و آرامش و عالم ربانی آگاه به امور دينی بودند كه ان شاءالله خداوند وی را به سلامت به امت اسلام باز خواهد گرداند.
زغموت در ادامه خاطرنشان كرد: هرگاه درباره مسائل اجتماعی با امام موسی صدر سخن می‌گفتم، وی را مانند مصلح اجتماعی می‌يافتم و اين همان شيوه و راه قرآن است، زيرا اين كتاب آسمانی در راه تحقق مصلحت انسان نازل شده و هميشه خطاب قرآن «يا ايها الناس» و نه «يا ايها المومنين» بوده است.
محمد نمر زغموت تصريح كرد: امام موسی صدر هميشه اين حديث امام علی(ع) را راهنمای راه خود قرار می‌داد كه: «البشر صِنْفَان: إِمَّا أَخٌ لَكَ فِی الدِّينِ، أَوْ نَظِيرٌ لَكَ فِی الْخَلْقِ»: انسان‌ها دو نوعند:يا برادر تو در عقيده و برادر تو در انسانيت.
در بخش دوم گفتوگوی تلويزيونی ايكنا با كارشناسان و صاحبنظران لبنانی درباره ابعاد اجتماعی و سياسی شخصيت امام موسی صدر، «محمود حيدر»، انديشمند لبنانی و رئيس مركز پژوهش‌های بنيادين «دلتا» لبنان، حضور يافت و اظهار كرد: مسلمانان لبنان در زمان امام موسی صدر، وحدت و يكپارچگی خود را حفظ كردند و در آن زمان خبری از عناوين شيعه و سنی نبود، بلكه همه مسلمان بودند و از سوی ديگر امام موسی صدر با مسيحيان نيز رابطه عميق و استواری داشت، وی حتی به كليسا می‌رفت و با مسيحيان در ارتباط بود، اين اقدام امام موسی صدر نقش زيادی در كاهش درگيری فرقه‌ای كه در لبنان آغاز شده بود، داشت و اين رهبر شيعی از دعوت‌كنندگان به صلح و امنيت داخلی بود، بنابراين دشمنان و كسانی كه درصدد شعله‌وركردن جنگ داخلی در لبنان بودند، امام موسی صدر را مانعی اساسی برای پيشبرد طرح تخريبی خود می‌دانستند.
محمود حيدر در ادامه با اشاره به نقش امام موسی صدر در تقويت روابط ميان شيعيان و مذاهب ديگر تأكيد كرد: امام صدر در فعاليت‌ها و سخنرانی‌های خود در دانشگاه‌های مسيحی و اسلامی، تمامی اديان و مذاهب دينی را مخاطب قرار می‌داد، وی رابطه تنگاتنگی با تمامی گروه‌ها داشت و تقويت جنبش مقاومت در مناطق شيعی را دنبال می‌كرد، اين امر نتايج بزرگ و ارزشمندی در مقابله با اشغالگران صهيونيست داشت.
وی در پايان با اشاره به اين گفتار و كردار امام موسی صدر محصور به زمان و مكان خاصی نيست، گفت: به اعتقاد من اين مسئله به اعتقادات امام موسی صدر و ارتباط وی با قرآن كريم و معارف ناب اسلامی برمی‌گردد و اين يك مسئله اساسی در شخصيت امام موسی صدر است، شخصيت و انديشه‌های وی علاوه بر اين‌كه متعلق به زمان و مكان خاصی نمی‌شود، راه‌گشای آينده نيز است و افق‌ها و چشم‌انداز‌های آينده و استراتژی‌های معرفتی را تعيين می‌كند.
بخش سوم گفتوگوی تلويزيونی ايكنا با حضور صاحبنظران لبنانی با «عفاف الحكيم»، بانوی پژوهشگر لبنانی و رئيس شاخه زنان حزب‌الله لبنان و «ريما الفخری»، پژوهشگر مطالعات سياسی لبنان و عضو شورای سياسی حزب‌الله برگزار شد و عفاف الحكيم در ابتدای اين برنامه در پاسخ به اين پرسش كه «آيا می‌توان انديشه دينی را پايه و اساس تغيير از ديدگاه امام موسی صدر قلمداد كرد؟» گفت: بدون شك سخن‌گفتن درباره امام موسی صدر كار بسيار مهمی است؛ زيرا وی حافظ انديشه و خطمشی دينی در لبنان بود و با انديشه و خطمشی دينی تغييرات عميقی را در جامعه لبنان به وجود آورد.
الحكيم خاطرنشان كرد: امام صدر خواستار حضور فعالانه زنان در عرصه اجتماعی بودند و ما نيز در آن زمان در جلساتی كه در مركز اسلامی شيعيان در لبنان حضور پيدا می‌كرد، حاضر می‌شديم، امام موسی صدر همواره ما را به حضور ودرفعاليت‌های اجتماعی تشويق می‌كردند و در همين راستا دانشكده پرستاری برای بانوان را در شهر صور و نيز مدرسه دخترانه‌ای را در همان شهر برای دختران تأسيس كردند.
در ادامه اين برنامه تلويزيونی، «ريما فخری»، عضو شورای سياسی حزب‌الله، در پاسخ به نخستين پرسش مجری برنامه مبنی بر اين‌كه «نقش امام موسی صدر در تقويت پايه سياسی شيعيان لبنان را چگونه ارزيابی می‌كنيد؟» گفت: مهم‌ترين مسئله مورد توجه امام موسی صدر ايجاد نهضت ملی و آگاهی‌بخشی به مردم برای پيروزی مقابل دشمنان بود، امام موسی صدر به انسان و جامعه به‌عنوان موجوداتی كه بايد به سوی كمال سير كنند، می‌نگريست.
پژوهشگر مطالعات سياسی لبنان و عضو شورای سياسی حزب‌الله در پاسخ به پرسش ديگری مبنی بر اين‌كه كدام آموزه‌های امام موسی صدر برای ايجاد وحدت ملی و تقويت آن در لبنان كاركرد دارند؟ تصريح كرد: امام موسی صدر تلاش كرد از تمامی اقشار و گروه‌های مذهبی جامعه استفاده كند و هميشه ديگران را به گفتوگو دعوت می‌كرد و حتی نقل شده ات كه وی به خاطر اعتقاد به لزوم صميميت ميان پيروان اديان مختلف در مراسم ويژه مسيحيان شركت می‌كردند.
الفخری تصريح كرد: در سالی كه عاشورا با ميلاد حضرت عيسی (ع) و عيد مسيحيان همراه بود، امام موسی صدر بارها سخنرانی و اين هم‌زمانی مناسبات را در جهت ايجاد اتحاد و همدلی ميان مسلمانان و مسيحيان مهم تلقی كرد.
اين بانوی پژوهشگر لبنانی در پاسخ به اين‌كه آيا مجاهدان فلسطينی از انديشه‌های جهادی امام موسی صدر بهره برده‌اند؟ خاطرنشان كرد: امام صدر پيشگام حمايت و دفاع از مسئله فلسطين بود و مسلمانان را به تلاش برای آزادسازی اين سرزمين از زير سلطه رژيم صهيونيستی فرا می‌خواند.
بخش چهارم گفتوگوی تلويزيونی با صاحبنظران لبنانی با حضور علامه «عبدالناصر جبری»، رئيس دانشكده تبليغات اسلامی لبنان و «حسن قبلان»، عضو دفتر سياسی جنبش امل، انجام شد و علامه عبدالناصر جبری در اين برنامه تلويزيونی جايگاه امام موسی صدر در دفاع از مسئله فلسطين و قدس را اين گونه ارزيابی كرد: امام موسی صدر به مسئله فلسطين و قدس شريف اهميت زيادی می‌داد و وی بر دفاع از فلسطين و فلسطينيان و بازگشت آن‌ها به وطن خود پافشاری می‌كرد و برای نجات فلسطين تلاش بسيار زيادی انجام داد.
علامه عبدالناصر جبری در ادامه با اشاره به نقش امام موسی صدر در تحكيم روابط ميان مذاهب و اديان، خاطرنشان كرد: بدون شك امام موسی صدر از مردان بزرگ لبنان در زمانی بود كه اين كشور دوران سختی را سپری می‌كرد، وی معتقد بود كه انسانيت براساس اختلاف بنا نهاده نشده، بلكه اساس انسانيت گرايش به وحدت و يكپارچگی است، بنابراين امام موسی صدر از دعوت‌كنندگان به وحدت ميان مسلمانان و مسيحيان، تحكيم وحدت ميان خود مسلمانان و همچنين تحقق انسجام و همبستگی ميان فرقه‌های مسيحيان بود.
وی در ادامه با اشاره به اين‌كه امام موسی صدر از رهبران جنبش و نهضت «دفاع از محرومان» بود، عنوان كرد: امام موسی صدر هميشه بر مسئله محروم بودن مناطق جنوب و حتی شمال لبنان و اهل «بقاع» در لبنان كه از كمترين امكانات لازم بهره می‌بردند و حكومت وقت لبنان در اعطای حقوق آن‌ها كوتاهی می‌كرد، تأكيد داشت و خواستار اجرای عدالت در ميان اين افراد بود.
بخشی از اين برنامه تلويزيونی به گفتوگو با حسن قبلان، عضو دفتر سياسی جنبش امل لبنان، اختصاص يافت كه وی با تأكيد بر اهميت جايگاه امام موسی صدر در دفاع از مسئله فلسطين و قدس خاطرنشان كرد: امام موسی صدر در مسائل سياسی نظريه‌های بسيار مهمی ارائه داد و معتقد بود كه مسئله فلسطين بايد در اذهان امت اسلامی و عربی هميشه حضور داشته باشد و نبايد يك لحظه از آن غافل شويم.
وی افزود: امام موسی صدر هميشه بر اين مسئله كه رژيم اسرائيل را دشمن واقعی خود قراردهيم، تأكيد داشت و معتقد بود زمانی كه از اين موضوع غافل شويم و فلسطين به‌عنوان مسئله دوم مسلمانان قرار گيرد، به تبع عنوان‌های مذهبی، فرقه‌ای، نژادی، ملی و طبقاتی در جهان عرب و اسلام رواج پيدا خواهد كرد.
عضو هئيت دفتر جنبش امل خاطرنشان كرد: رويكرد و نگرش امام موسی صدر با نگرش و رويكرد امام خمينی (ره) در رابطه با موضوع قدس هم‌خوانی و سازگاری دارد و بر اين اساس مسئله فلسطين بخش اساسی نظريه‌های امام موسی صدر قرار گرفته است و وی هميشه مدافع حقوق محرومان و فلسطينيان بوده و درباره وحدت و يكپارچگی اديان و فرهنگ‌ها سخن گفته است.
قبلان در بخش ديگری از سخنان خود خاطرنشان كرد: مقاومت در لبنان به خاطر دو مسئله مديون امام موسی صدر است: يكی مشاركت وی در تأسيس مقاومت و ديگری تعيين مبانی نظری برای مقاومت است، امروزه مسئولان و افراد حاضر در عرصه مقاومت اسلامی لبنان و مجاهدان حزب‌الله، از امام موسی صدر تأثير پذيرفته‌اند.
وی افزود: بُعد نظری و عقايدی مقاومت لبنان برگرفته از برخی گفته‌های امام موسی صدر از جمله اين‌كه (اسرائيل شر مطلق است و ارتباط با اين رژيم حرام است) و (ضرورت شكل‌گيری جامعه جنگی با اسرائيل برای دفاع از جنوب لبنان) است و وی بر ضرورت آماده‌بودن و مسلح بودن تأكيد داشت و در اين راستا اعلام كرد: «سلاح؛ زينت مرد است».
طلال عتريسی، استاد دانشگاه لبنان در پنجمين گفتوگوی تلويزيونی ايكنا به نقش امام موسی صدر در ايجاد تغيير در جامعه لبنان اشاره كرد و گفت: امام موسی صدر قبل از هر چيز يك عالم دينی بود كه با طرح افكار و انديشه‌ها و سخنرانی‌های خود بر نقش مهم مرجعيت دينی در ايجاد تغييرات سياسی، اجتماعی، اخلاقی و حتی اقتصادی در جامعه تأكيد می‌كرد و همواره سعی داشت افراد يك جامعه را طبق اخلاق و باورهای اسلامی تغيير دهد و افكار و انديشه‌های مبتنی بر اسلام را در جامعه حاكم كند و بر همين اساس در راستای تأسيس مؤسسات حمايت كننده فرد و جامعه گام برداشت.
طلال عتريسی در ادامه افزود: ايجاد تغيير در جامعه براساس اسلام و آموزه‌های اسلامی، مسئله‌ای بود كه تا زمان امام موسی صدر يعنی آغاز دهه 60 ميلادی و قبل از پيروزی انقلاب اسلامی ايران و آغاز بيداری اسلامی كه مولود اين انقلاب بود، كسی به آن توجه نكرد و اين همان نقش شاخصی بود كه امام موسی صدر در زمان خود طلايه‌دار آن بود.
وی درباره هدف امام موسی صدر از سفر به كشورهای مختلف و ارتباط با لبنانی‌های مقيم اين كشورها، تصريح كرد: امام صدر سعی داشت با حضور در كشورهای مختلف ارتباطی مستحكم ميان شهروندان لبنانی و لبنانی‌های مقيم خارج برقرار كند، كسانی كه حتی تعدادشان بيشتر از شهروندان لبنانی بود، دومين دليل سفر امام صدر به خارج از لبنان ارتباط با شيعيان اين مناطق با هدف تقويت قدرت شيعيان در لبنان بود، زيرا در آن زمان(نيمه دهه 60 ميلادی) شيعيان لبنان وضعيت خوبی نداشتند و شرايط اقتصادی سختی را سپری می‌كردند، بيشتر آنان بيسواد بودند و دولت لبنان هم چندان توجهی به آنان نداشت، در چنين شرايطی امام موسی صدر با جمع‌آوری كمك‌های مردمی به ساخت مؤسسات و مدارس شيعی اقدام كرد و حتی برای تحقق اين هدف از شيعيان مقيم خارج كه وضعيت مالی مناسبی داشتند، كمك گرفت.
اين استاد دانشگاه لبنان ادامه داد: امام موسی صدر معتقد به تحقق عدالت و مساوات در تمامی مناطق لبنان بود و به همين دليل مردم را به تلاش برای تحقق عدالت اجتماعی فرا خواند و از آنان خواست كه حكومت را ملزم به تحقق چنين هدفی كنند مسئله‌ای كه در جامعه لبنان به ويژه در مناطق محروم نيز می‌تواند مورد توجه قرار گيرد، امام موسی صدر اعتماد به نفس را در ميان مردم لبنان رواج داد تا حقوق و مطالبات بر حق خود را در هر زمان و مكانی مطالبه و دولت‌ها را به تغيير سياست‌های خود به نفع مردم ملزم كنند.
آخرين گفتوگوی تلويزيونی ايكنا با صاحبنظران لبنانی با حضور شيخ «محمد شقير»، استاد دانشگاه و پژوهشگر اسلامی لبنان، انجام شد و در اين برنامه شرايط جامعه لبنان در دوران پيش و پس از حضور امام موسی صدر مورد توجه قرار گرفت كه شيخ محمد شقير در اين باره گفت: دوران پيش از امام موسی صدر چندين ويژگی داشت و يكی از مهم‌ترين ويژگی‌های آن دوران، تهی‌بودن جامعه از بُعد دينی بود. جامعه لبنان در آن زمان شاهد انديشه‌های قوم‌گرا، سكولار و ماركسيست بود، اما بُعد دينی را در خود نداشت.دين در آن دوره در مساجد و به برخی مسائل اجتماعی محدود بود، با حضور امام موسی صدر در لبنان دين به عرصه‌های مختلف اجتماعی عميقا وارد شد و پيش از وی دين آن‌چنان كه بايد و شايد نقش روشنی را در جامعه ايفا نمی‌كرد.
وی نقش امام موسی صدر در مقابله با اشغالگری رژيم صهيونيستی را اين گونه تبيين كرد: امام موسی صدر به صورت مستقيم به مسئله فلسطين و اشغالگری رژيم صهيونيستی در جنوب لبنان و حتی در برخی كشورهای عربی مانند مصر، اردن و سوريه پرداخت، وی در حقيقت يك عالم دينی بود كه به شدت از ظلم و ستم روی‌گردان و معتقد بود ظلم تنها به عرصه‌های فردی و اجتماعی محدود نمی‌شود.
وی درباره اهتمام هم‌زمان امام موسی صدر به دين و سياست تأكيد كرد: امام موسی صدر فهم و درك خاصی از دين داشت، وی به‌عنوان يك عالم دينی و آگاه، به جنبش‌های سياسی و اجتماعی وارد شد، با مطالعه سيره و زندگی‌نامه اجتماعی و سياسی امام موسی صدر متوجه می‌شويم كه اين رهبر شيعی در به پيروزی‌رساندن انقلاب اسلامی ايران ياور امام خمينی (ره) بوده است و در دفاع از مظلومان و رويارويی با اشغالگران، بُعد زمانی و مكانی را درنظر نمی‌گرفت و از پيشگامان و دعوت‌كنندگان به بيداری اسلامی در كشورها بود.
هيئت اعزامی ايكنا به لبنان چهارم اسفندماه، با همكاری رايزنی فرهنگی ايران در بيروت به‌منظور آشنايی با نحوه پايداری مجاهدان مقاومت در جنگ حزب‌الله با اسرائيل غاصب، در جنوب لبنان حضور يافت و در اين منطقه از موزه مقاومت با نام «مليتا» بازديد كرد و با بخش‌های مختلف اين موزه آشنا شد.
اين موزه كه به پايگاه توريستی مقاومت مشهور است و بخش‌های مختلفی از جمله ساختمان اداری، سالن نمايش فيلم، نمازخانه، چاه، رستوران، پاركينگ خودرو و درمانگاه دارد، از نخستين عقب‌نشينی نيروهای اشغالگر اسرائيلی در سال 1985 ميلادی از لبنان، خط اول مقاومت اسلامی در مقابل منطقه امنيتی اشغالی كه ارتش دشمن ايجاد كرده بود، به شمار می‌رفت.
در سالن نمايش فيلم اين موزه، مستندی درباره مجاهدان مقاومت به زبان عربی (با زيرنويس فارسی) به نمايش درآمد كه شامل تصاويری از مقاومت اسلامی ايران و لبنان و وصيت يكی از شهدای مقاومت لبنان بود و در ادامه «سيدحسن نصرالله»، دبيركل حزب‌الله، صميمانه به بينندگان فيلم و بازديدكنندگان از موزه سلام و خوش‌آمد گفت و با تبيين آرمان‌های مقاومت اعلام كرد: «اينجا سرزمين معرفت، شوق، عشق، سرزمين جهاد با نفس و ترك دنيا و رفتن به سوی خداست و اينجا قسمتی از حكايت زمين برای آسمان است».
پس از ديدن مستند مقاومت، هيئت ايكنا با همراهی راهنمای موزه مليتا با بخش‌های مختلف اين موزه آشنا شد و اين بازديد 2 ساعت به طول انجاميد.
گزارش تفصيلی ايكنا از موزه مليتا متعاقباً منتشر خواهد شد.
تهيه و تنظيم: زهرا نوكانی
موسی صدر پس از هجرت از ايران به لبنان، مجلس اعلای شيعيان لبنان را تأسيس كرد و رهبری فكری و سياسی شيعيان اين كشور را عهده‌دار شد. وی كه در ميان شيعيان به «امام موسی صدر» مشهور است، در ۹ شهريور ۱۳۵۷، طی سفری رسمی به ليبی به دعوت «معمر قذافی»، ديكتاتور ملعون ليبی، ناپديد شد، سالها از مفقود شدن اين عالم مجاهد می‌گذرد و ارادتمندان او به‌خصوص خانواده و شاگردانش در لبنان كه امروز ديگر به شيرمردان عرصه جهاد و پيكار تبديل شده‌اند؛ مشتاقانه در انتظار ديدار دوباره مراد خود شب و روز می‌گذرانند.
خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) با توجه به جايگاه اين رهبر شيعی و نفوذ وی در جامعه شيعيان لبنان، تلاش برای معرفی اين شخصيت فرهيخته را با انجام مصاحبه با علما و صاحبنظران آغاز و اين مصاحبه‌ها را در قالب نشريه تخصصی ايكنا با نام «رايحه» به چهار زبان فارسی، عربی، انگليسی و فرانسوی چاپ و منتشر كرد.
اين خبرگزاری همچنين بر حسب وظيفه و با هدف ادای دين به اين بزرگ‌مرد مكتب تشيع، با سفر به بيروت، پاره‌ای از افق‌های فكری و انديشه‌های راهبردی امام موسی صدر را در گفتوگو با انديشمندان لبنانی جويا شد، اين مصاحبه‌ها در قالب شش گفتوگوی تلويزيونی با همكاری رايزنی فرهنگی جمهوری ايران در لبنان و مؤسسه فرهنگی ـ تحقيقاتی امام موسی صدر در تهران، در محل رايزنی در بيروت انجام و توسط شبكه ماهواره‌ای «المنار»(وابسته به جنبش حزب‌الله) ضبط و توليد شد.
ابعاد سياسی و اجتماعی شخصيت امام موسی صدر با حضور 9 تن از صاحبنظران لبنانی بررسی شد و در اين گفتوگوها حجت‌الاسلام‌والمسلمين «صادق نابلسی»؛ پژوهشگر اسلامی لبنان و فرزند علامه «عفيف نابلسی»، رئيس انجمن علمای «جبل عامل» لبنان و شيخ «محمد نمر زغموت»؛ رئيس شورای اسلامی فلسطين در لبنان، «محمود حيدر»؛ انديشمند لبنانی و رئيس پژوهش‌های بنيادين لبنان(دلتا)، «ريما فخری»؛ پژوهشگر مطالعات سياسی لبنان و عضو دفتر سياسی حزب‌الله، «عفاف الحكيم»؛ بانوی انديشمند لبنانی و رئيس شاخه زنان اين جنبش، «عبدالناصر جبری»؛ رئيس دانشكده تبليغات اسلامی لبنان، «حسن قبلان»؛ عضو دفتر سياسی جنبش امل، «طلال عتريسی»؛ استاد دانشگاه لبنان و شيخ «محمد شقير»؛ استاد دانشگاه و پژوهشگر لبنانی، حضور يافتند و به پرسش‌هايی در زمينه شخصيت امام موسی صدر در جامعه لبنان، تأثيرگذاری اين شخصيت بر روی شهروندان لبنانی و وجهه اجتماعی ـ سياسی امام موسی صدر به‌عنوان الگويی برای جامعه لبنان اعم از شيعه و سنی پاسخ دادند.
تأثيرگذاری انديشه امام موسی صدر بر احزاب و گروه‌های مختلف لبنان، جايگاه امام موسی صدر در دفاع از مسئله فلسطين و قدس، نقش امام موسی صدر در تحقق عدالت اجتماعی ميان فرقه‌ها و گروه‌های مختلف لبنانی، محصورنبودن گفتار و كردار امام موسی صدر به زمان و مكانی خاص، تأثير اين ويژگی در جاودانه‌شدن انديشه‌های وی، مهم‌ترين برنامه‌ها و راه‌هكارها برای نشر افكار و انديشه امام موسی صدر در دانشگاه‌های اسلامی به‌ويژه لبنان، حمايت امام موسی صدر از جنبش مقاومت اسلامی و تأثير افكار و انديشه‌های امام موسی صدر در رويارويی با بحران‌های موجود در لبنان، محور موضوعاتی بود كه در اين برنامه‌های تلويزيونی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
سه بخش از گفت‌و‌گوهای تلويزيونی ايكنا در بيروت با حضور شش تن از صاحبنظران لبنانی(هر برنامه دو صاحب‌نظر) برگزار شد و در سه بخش ديگر اين گفتوگوها، سه تن از اساتيد و شخصيت‌های برجسته لبنانی حضور يافتتند و تمامی اين نشست‌ها علاوه بر پوشش خبری به زبان‌های عربی و فارسی به ساير زبان‌های ايكنا نيز ترجمه و منتشر شد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمين «صادق نابلسی»، پژوهشگر اسلامی لبنان در نخستين گفتوگوی تلويزيونی ايكنا محصورنبودن انديشه‌های امام موسی صدر به زمان و مكانی خاص را مورد توجه قرار داد و گفت: شخصيت امام موسی صدر را نمی‌توان به مرزهای زمانی و مكانی محدود كرد؛ زيرا وی شخصيت بسيار مؤثری داشتند كه پرتوهای آن در لبنان، كشورهای عربی و اسلامی موثر واقع شد و توانست در گسترش اسلام ناب محمدی گام‌های مؤثر و مهمی بردارد.
نابلسی در ادامه در پاسخ به پرسش مجری برنامه مبنی بر اين‌كه امام موسی صدر چگونه توانست انديشه‌ها و ايده‌های خود را عملی كند و بر تمامی گروه‌ها و احزاب لبنانی مؤثر واقع شود، گفت: شخصيت امام موسی صدر اقتدار، صلابت و اعتبار بالايی داشت و وی با داشتن چنين شخصيتی، توانست مردم را با عقلانيت مورد خطاب قرار دهد و و در عين حال در خطاب قراردادن اقشار فقير و بی‌سواد، در سطحی بسيار ساده و ابتدايی سخن می‌گفت.
صادق نابلسی نقش امام موسی صدر در ايجاد وحدت و همدلی ميان مذاهب اسلامی و اديان مختلف را اين گونه ارزيابی كرد: وحدت امت اسلامی و ايجاد تقريب ميان مذاهب اسلامی از مهم‌ترين اولويت‌های امام موسی صدر بود و برای همين بود كه وی همواره در حال سفر از كشوری به كشور ديگر و از نشستی به نشست ديگر بود، اين رهبر شيعی نقش به‌سزايی در ايجاد وحدت و همدلی در لبنان و ايجاد يك ميراث متمدن فراتر از هرگونه تعصب در لبنان داشت.
نابلسی در ادامه اظهار كرد: امام موسی صدر فتواهای زيادی را برای ايجاد اتحاد ميان سنی‌ها و شيعيان صادر كرد كه از مهم‌ترين آن‌ها می‌توان به تلاش‌های اين رهبر فرهيخته برای يكسان‌سازی اذان اشاره كرد و امام بارها تاكيد داشت كه اتحاد راه صحيحی است كه امت اسلامی می‌تواند در پيش بگيرد.
در ادامه اين گفتوگوی تلويزيونی «محمد نمر زغموت» نيز به سخنرانی پرداخت و عدالت اجتماعی از نظر امام موسی صدر را مورد توجه قرار داد و گفت: ديدگاه امام موسی صدر درباره حمايت از عدالت اجتماعی در ميان گروه‌های لبنانی متفاوت بود و در حقيقت در اين زمينه می‌توان امام موسی صدر را امام عادل معرفی كرد؛ زيرا وی عالمی ربانی بود كه زندگی خود را در راه خدا و خدمت به خلق خدا گذراند.
وی با ابراز اميدواری نسبت به بازگشت امام موسی صدر با سلامت كامل تصريح كرد: امام صدر امام صلح و آرامش و عالم ربانی آگاه به امور دينی بودند كه ان شاءالله خداوند وی را به سلامت به امت اسلام باز خواهد گرداند.
زغموت در ادامه خاطرنشان كرد: هرگاه درباره مسائل اجتماعی با امام موسی صدر سخن می‌گفتم، وی را مانند مصلح اجتماعی می‌يافتم و اين همان شيوه و راه قرآن است، زيرا اين كتاب آسمانی در راه تحقق مصلحت انسان نازل شده و هميشه خطاب قرآن «يا ايها الناس» و نه «يا ايها المومنين» بوده است.
محمد نمر زغموت تصريح كرد: امام موسی صدر هميشه اين حديث امام علی(ع) را راهنمای راه خود قرار می‌داد كه: «البشر صِنْفَان: إِمَّا أَخٌ لَكَ فِی الدِّينِ، أَوْ نَظِيرٌ لَكَ فِی الْخَلْقِ»: انسان‌ها دو نوعند:يا برادر تو در عقيده و برادر تو در انسانيت.
در بخش دوم گفتوگوی تلويزيونی ايكنا با كارشناسان و صاحبنظران لبنانی درباره ابعاد اجتماعی و سياسی شخصيت امام موسی صدر، «محمود حيدر»، انديشمند لبنانی و رئيس مركز پژوهش‌های بنيادين «دلتا» لبنان، حضور يافت و اظهار كرد: مسلمانان لبنان در زمان امام موسی صدر، وحدت و يكپارچگی خود را حفظ كردند و در آن زمان خبری از عناوين شيعه و سنی نبود، بلكه همه مسلمان بودند و از سوی ديگر امام موسی صدر با مسيحيان نيز رابطه عميق و استواری داشت، وی حتی به كليسا می‌رفت و با مسيحيان در ارتباط بود، اين اقدام امام موسی صدر نقش زيادی در كاهش درگيری فرقه‌ای كه در لبنان آغاز شده بود، داشت و اين رهبر شيعی از دعوت‌كنندگان به صلح و امنيت داخلی بود، بنابراين دشمنان و كسانی كه درصدد شعله‌وركردن جنگ داخلی در لبنان بودند، امام موسی صدر را مانعی اساسی برای پيشبرد طرح تخريبی خود می‌دانستند.
محمود حيدر در ادامه با اشاره به نقش امام موسی صدر در تقويت روابط ميان شيعيان و مذاهب ديگر تأكيد كرد: امام صدر در فعاليت‌ها و سخنرانی‌های خود در دانشگاه‌های مسيحی و اسلامی، تمامی اديان و مذاهب دينی را مخاطب قرار می‌داد، وی رابطه تنگاتنگی با تمامی گروه‌ها داشت و تقويت جنبش مقاومت در مناطق شيعی را دنبال می‌كرد، اين امر نتايج بزرگ و ارزشمندی در مقابله با اشغالگران صهيونيست داشت.
وی در پايان با اشاره به اين گفتار و كردار امام موسی صدر محصور به زمان و مكان خاصی نيست، گفت: به اعتقاد من اين مسئله به اعتقادات امام موسی صدر و ارتباط وی با قرآن كريم و معارف ناب اسلامی برمی‌گردد و اين يك مسئله اساسی در شخصيت امام موسی صدر است، شخصيت و انديشه‌های وی علاوه بر اين‌كه متعلق به زمان و مكان خاصی نمی‌شود، راه‌گشای آينده نيز است و افق‌ها و چشم‌انداز‌های آينده و استراتژی‌های معرفتی را تعيين می‌كند.
بخش سوم گفتوگوی تلويزيونی ايكنا با حضور صاحبنظران لبنانی با «عفاف الحكيم»، بانوی پژوهشگر لبنانی و رئيس شاخه زنان حزب‌الله لبنان و «ريما الفخری»، پژوهشگر مطالعات سياسی لبنان و عضو شورای سياسی حزب‌الله برگزار شد و عفاف الحكيم در ابتدای اين برنامه در پاسخ به اين پرسش كه «آيا می‌توان انديشه دينی را پايه و اساس تغيير از ديدگاه امام موسی صدر قلمداد كرد؟» گفت: بدون شك سخن‌گفتن درباره امام موسی صدر كار بسيار مهمی است؛ زيرا وی حافظ انديشه و خطمشی دينی در لبنان بود و با انديشه و خطمشی دينی تغييرات عميقی را در جامعه لبنان به وجود آورد.
الحكيم خاطرنشان كرد: امام صدر خواستار حضور فعالانه زنان در عرصه اجتماعی بودند و ما نيز در آن زمان در جلساتی كه در مركز اسلامی شيعيان در لبنان حضور پيدا می‌كرد، حاضر می‌شديم، امام موسی صدر همواره ما را به حضور ودرفعاليت‌های اجتماعی تشويق می‌كردند و در همين راستا دانشكده پرستاری برای بانوان را در شهر صور و نيز مدرسه دخترانه‌ای را در همان شهر برای دختران تأسيس كردند.
در ادامه اين برنامه تلويزيونی، «ريما فخری»، عضو شورای سياسی حزب‌الله، در پاسخ به نخستين پرسش مجری برنامه مبنی بر اين‌كه «نقش امام موسی صدر در تقويت پايه سياسی شيعيان لبنان را چگونه ارزيابی می‌كنيد؟» گفت: مهم‌ترين مسئله مورد توجه امام موسی صدر ايجاد نهضت ملی و آگاهی‌بخشی به مردم برای پيروزی مقابل دشمنان بود، امام موسی صدر به انسان و جامعه به‌عنوان موجوداتی كه بايد به سوی كمال سير كنند، می‌نگريست.
پژوهشگر مطالعات سياسی لبنان و عضو شورای سياسی حزب‌الله در پاسخ به پرسش ديگری مبنی بر اين‌كه كدام آموزه‌های امام موسی صدر برای ايجاد وحدت ملی و تقويت آن در لبنان كاركرد دارند؟ تصريح كرد: امام موسی صدر تلاش كرد از تمامی اقشار و گروه‌های مذهبی جامعه استفاده كند و هميشه ديگران را به گفتوگو دعوت می‌كرد و حتی نقل شده ات كه وی به خاطر اعتقاد به لزوم صميميت ميان پيروان اديان مختلف در مراسم ويژه مسيحيان شركت می‌كردند.
الفخری تصريح كرد: در سالی كه عاشورا با ميلاد حضرت عيسی (ع) و عيد مسيحيان همراه بود، امام موسی صدر بارها سخنرانی و اين هم‌زمانی مناسبات را در جهت ايجاد اتحاد و همدلی ميان مسلمانان و مسيحيان مهم تلقی كرد.
اين بانوی پژوهشگر لبنانی در پاسخ به اين‌كه آيا مجاهدان فلسطينی از انديشه‌های جهادی امام موسی صدر بهره برده‌اند؟ خاطرنشان كرد: امام صدر پيشگام حمايت و دفاع از مسئله فلسطين بود و مسلمانان را به تلاش برای آزادسازی اين سرزمين از زير سلطه رژيم صهيونيستی فرا می‌خواند.
بخش چهارم گفتوگوی تلويزيونی با صاحبنظران لبنانی با حضور علامه «عبدالناصر جبری»، رئيس دانشكده تبليغات اسلامی لبنان و «حسن قبلان»، عضو دفتر سياسی جنبش امل، انجام شد و علامه عبدالناصر جبری در اين برنامه تلويزيونی جايگاه امام موسی صدر در دفاع از مسئله فلسطين و قدس را اين گونه ارزيابی كرد: امام موسی صدر به مسئله فلسطين و قدس شريف اهميت زيادی می‌داد و وی بر دفاع از فلسطين و فلسطينيان و بازگشت آن‌ها به وطن خود پافشاری می‌كرد و برای نجات فلسطين تلاش بسيار زيادی انجام داد.
علامه عبدالناصر جبری در ادامه با اشاره به نقش امام موسی صدر در تحكيم روابط ميان مذاهب و اديان، خاطرنشان كرد: بدون شك امام موسی صدر از مردان بزرگ لبنان در زمانی بود كه اين كشور دوران سختی را سپری می‌كرد، وی معتقد بود كه انسانيت براساس اختلاف بنا نهاده نشده، بلكه اساس انسانيت گرايش به وحدت و يكپارچگی است، بنابراين امام موسی صدر از دعوت‌كنندگان به وحدت ميان مسلمانان و مسيحيان، تحكيم وحدت ميان خود مسلمانان و همچنين تحقق انسجام و همبستگی ميان فرقه‌های مسيحيان بود.
وی در ادامه با اشاره به اين‌كه امام موسی صدر از رهبران جنبش و نهضت «دفاع از محرومان» بود، عنوان كرد: امام موسی صدر هميشه بر مسئله محروم بودن مناطق جنوب و حتی شمال لبنان و اهل «بقاع» در لبنان كه از كمترين امكانات لازم بهره می‌بردند و حكومت وقت لبنان در اعطای حقوق آن‌ها كوتاهی می‌كرد، تأكيد داشت و خواستار اجرای عدالت در ميان اين افراد بود.
بخشی از اين برنامه تلويزيونی به گفتوگو با حسن قبلان، عضو دفتر سياسی جنبش امل لبنان، اختصاص يافت كه وی با تأكيد بر اهميت جايگاه امام موسی صدر در دفاع از مسئله فلسطين و قدس خاطرنشان كرد: امام موسی صدر در مسائل سياسی نظريه‌های بسيار مهمی ارائه داد و معتقد بود كه مسئله فلسطين بايد در اذهان امت اسلامی و عربی هميشه حضور داشته باشد و نبايد يك لحظه از آن غافل شويم.
وی افزود: امام موسی صدر هميشه بر اين مسئله كه رژيم اسرائيل را دشمن واقعی خود قراردهيم، تأكيد داشت و معتقد بود زمانی كه از اين موضوع غافل شويم و فلسطين به‌عنوان مسئله دوم مسلمانان قرار گيرد، به تبع عنوان‌های مذهبی، فرقه‌ای، نژادی، ملی و طبقاتی در جهان عرب و اسلام رواج پيدا خواهد كرد.
عضو هئيت دفتر جنبش امل خاطرنشان كرد: رويكرد و نگرش امام موسی صدر با نگرش و رويكرد امام خمينی (ره) در رابطه با موضوع قدس هم‌خوانی و سازگاری دارد و بر اين اساس مسئله فلسطين بخش اساسی نظريه‌های امام موسی صدر قرار گرفته است و وی هميشه مدافع حقوق محرومان و فلسطينيان بوده و درباره وحدت و يكپارچگی اديان و فرهنگ‌ها سخن گفته است.
قبلان در بخش ديگری از سخنان خود خاطرنشان كرد: مقاومت در لبنان به خاطر دو مسئله مديون امام موسی صدر است: يكی مشاركت وی در تأسيس مقاومت و ديگری تعيين مبانی نظری برای مقاومت است، امروزه مسئولان و افراد حاضر در عرصه مقاومت اسلامی لبنان و مجاهدان حزب‌الله، از امام موسی صدر تأثير پذيرفته‌اند.
وی افزود: بُعد نظری و عقايدی مقاومت لبنان برگرفته از برخی گفته‌های امام موسی صدر از جمله اين‌كه (اسرائيل شر مطلق است و ارتباط با اين رژيم حرام است) و (ضرورت شكل‌گيری جامعه جنگی با اسرائيل برای دفاع از جنوب لبنان) است و وی بر ضرورت آماده‌بودن و مسلح بودن تأكيد داشت و در اين راستا اعلام كرد: «سلاح؛ زينت مرد است».
طلال عتريسی، استاد دانشگاه لبنان در پنجمين گفتوگوی تلويزيونی ايكنا به نقش امام موسی صدر در ايجاد تغيير در جامعه لبنان اشاره كرد و گفت: امام موسی صدر قبل از هر چيز يك عالم دينی بود كه با طرح افكار و انديشه‌ها و سخنرانی‌های خود بر نقش مهم مرجعيت دينی در ايجاد تغييرات سياسی، اجتماعی، اخلاقی و حتی اقتصادی در جامعه تأكيد می‌كرد و همواره سعی داشت افراد يك جامعه را طبق اخلاق و باورهای اسلامی تغيير دهد و افكار و انديشه‌های مبتنی بر اسلام را در جامعه حاكم كند و بر همين اساس در راستای تأسيس مؤسسات حمايت كننده فرد و جامعه گام برداشت.
طلال عتريسی در ادامه افزود: ايجاد تغيير در جامعه براساس اسلام و آموزه‌های اسلامی، مسئله‌ای بود كه تا زمان امام موسی صدر يعنی آغاز دهه 60 ميلادی و قبل از پيروزی انقلاب اسلامی ايران و آغاز بيداری اسلامی كه مولود اين انقلاب بود، كسی به آن توجه نكرد و اين همان نقش شاخصی بود كه امام موسی صدر در زمان خود طلايه‌دار آن بود.
وی درباره هدف امام موسی صدر از سفر به كشورهای مختلف و ارتباط با لبنانی‌های مقيم اين كشورها، تصريح كرد: امام صدر سعی داشت با حضور در كشورهای مختلف ارتباطی مستحكم ميان شهروندان لبنانی و لبنانی‌های مقيم خارج برقرار كند، كسانی كه حتی تعدادشان بيشتر از شهروندان لبنانی بود، دومين دليل سفر امام صدر به خارج از لبنان ارتباط با شيعيان اين مناطق با هدف تقويت قدرت شيعيان در لبنان بود، زيرا در آن زمان(نيمه دهه 60 ميلادی) شيعيان لبنان وضعيت خوبی نداشتند و شرايط اقتصادی سختی را سپری می‌كردند، بيشتر آنان بيسواد بودند و دولت لبنان هم چندان توجهی به آنان نداشت، در چنين شرايطی امام موسی صدر با جمع‌آوری كمك‌های مردمی به ساخت مؤسسات و مدارس شيعی اقدام كرد و حتی برای تحقق اين هدف از شيعيان مقيم خارج كه وضعيت مالی مناسبی داشتند، كمك گرفت.
اين استاد دانشگاه لبنان ادامه داد: امام موسی صدر معتقد به تحقق عدالت و مساوات در تمامی مناطق لبنان بود و به همين دليل مردم را به تلاش برای تحقق عدالت اجتماعی فرا خواند و از آنان خواست كه حكومت را ملزم به تحقق چنين هدفی كنند مسئله‌ای كه در جامعه لبنان به ويژه در مناطق محروم نيز می‌تواند مورد توجه قرار گيرد، امام موسی صدر اعتماد به نفس را در ميان مردم لبنان رواج داد تا حقوق و مطالبات بر حق خود را در هر زمان و مكانی مطالبه و دولت‌ها را به تغيير سياست‌های خود به نفع مردم ملزم كنند.
آخرين گفتوگوی تلويزيونی ايكنا با صاحبنظران لبنانی با حضور شيخ «محمد شقير»، استاد دانشگاه و پژوهشگر اسلامی لبنان، انجام شد و در اين برنامه شرايط جامعه لبنان در دوران پيش و پس از حضور امام موسی صدر مورد توجه قرار گرفت كه شيخ محمد شقير در اين باره گفت: دوران پيش از امام موسی صدر چندين ويژگی داشت و يكی از مهم‌ترين ويژگی‌های آن دوران، تهی‌بودن جامعه از بُعد دينی بود. جامعه لبنان در آن زمان شاهد انديشه‌های قوم‌گرا، سكولار و ماركسيست بود، اما بُعد دينی را در خود نداشت.دين در آن دوره در مساجد و به برخی مسائل اجتماعی محدود بود، با حضور امام موسی صدر در لبنان دين به عرصه‌های مختلف اجتماعی عميقا وارد شد و پيش از وی دين آن‌چنان كه بايد و شايد نقش روشنی را در جامعه ايفا نمی‌كرد.
وی نقش امام موسی صدر در مقابله با اشغالگری رژيم صهيونيستی را اين گونه تبيين كرد: امام موسی صدر به صورت مستقيم به مسئله فلسطين و اشغالگری رژيم صهيونيستی در جنوب لبنان و حتی در برخی كشورهای عربی مانند مصر، اردن و سوريه پرداخت، وی در حقيقت يك عالم دينی بود كه به شدت از ظلم و ستم روی‌گردان و معتقد بود ظلم تنها به عرصه‌های فردی و اجتماعی محدود نمی‌شود.
وی درباره اهتمام هم‌زمان امام موسی صدر به دين و سياست تأكيد كرد: امام موسی صدر فهم و درك خاصی از دين داشت، وی به‌عنوان يك عالم دينی و آگاه، به جنبش‌های سياسی و اجتماعی وارد شد، با مطالعه سيره و زندگی‌نامه اجتماعی و سياسی امام موسی صدر متوجه می‌شويم كه اين رهبر شيعی در به پيروزی‌رساندن انقلاب اسلامی ايران ياور امام خمينی (ره) بوده است و در دفاع از مظلومان و رويارويی با اشغالگران، بُعد زمانی و مكانی را درنظر نمی‌گرفت و از پيشگامان و دعوت‌كنندگان به بيداری اسلامی در كشورها بود.
هيئت اعزامی ايكنا به لبنان چهارم اسفندماه، با همكاری رايزنی فرهنگی ايران در بيروت به‌منظور آشنايی با نحوه پايداری مجاهدان مقاومت در جنگ حزب‌الله با اسرائيل غاصب، در جنوب لبنان حضور يافت و در اين منطقه از موزه مقاومت با نام «مليتا» بازديد كرد و با بخش‌های مختلف اين موزه آشنا شد.
اين موزه كه به پايگاه توريستی مقاومت مشهور است و بخش‌های مختلفی از جمله ساختمان اداری، سالن نمايش فيلم، نمازخانه، چاه، رستوران، پاركينگ خودرو و درمانگاه دارد، از نخستين عقب‌نشينی نيروهای اشغالگر اسرائيلی در سال 1985 ميلادی از لبنان، خط اول مقاومت اسلامی در مقابل منطقه امنيتی اشغالی كه ارتش دشمن ايجاد كرده بود، به شمار می‌رفت.
در سالن نمايش فيلم اين موزه، مستندی درباره مجاهدان مقاومت به زبان عربی (با زيرنويس فارسی) به نمايش درآمد كه شامل تصاويری از مقاومت اسلامی ايران و لبنان و وصيت يكی از شهدای مقاومت لبنان بود و در ادامه «سيدحسن نصرالله»، دبيركل حزب‌الله، صميمانه به بينندگان فيلم و بازديدكنندگان از موزه سلام و خوش‌آمد گفت و با تبيين آرمان‌های مقاومت اعلام كرد: «اينجا سرزمين معرفت، شوق، عشق، سرزمين جهاد با نفس و ترك دنيا و رفتن به سوی خداست و اينجا قسمتی از حكايت زمين برای آسمان است».
پس از ديدن مستند مقاومت، هيئت ايكنا با همراهی راهنمای موزه مليتا با بخش‌های مختلف اين موزه آشنا شد و اين بازديد 2 ساعت به طول انجاميد.
گزارش تفصيلی ايكنا از موزه مليتا متعاقباً منتشر خواهد شد.
تهيه و تنظيم: زهرا نوكانی
مطالب مرتبط
