خستگی‌ناپذیری؛ ویژگی بارز مرحوم عطاردی/ تحقیقاتی که با بیماری نیز متوقف نشد
گروه اجتماعی: خستگی‌ناپذیر، سخت‌کوشی و تلاش پیوسته در مسیر تحقیقات علمی از ویژگی‌های مرحوم آیت‌الله عطاردی بود به گونه‌ای که حتی در دوران بیماری نیز سیر انجام این پژوهش‌ها متوقف نشد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، سرزمین خورشید بزررگ مردان بسیاری رادر خود پرورش داده است که هر کدام در دورانی اقتدار و درخشندگی ویژه‌ای را به این سرزمین ایرانی و اسلامی داده‌اند و برای همیشه آثار و منش آنها در تاریخ ماندگار شده است.
آیت‌الله عزیزالله عطاردی‌قوچانی، اندیشمندی از خطه خراسان است که پنجم آذرماه 1307 شمسی، در شهرستان قوچان چشم به جهان گشود؛ وی بعد از گذراندن تحصیلات مقدماتی در مکتب‌خانه به تحصیل علوم دینی در حوزه علمیه قوچان و سپس مشهد پرداخت و بعد از آن در ابتدای جوانی و حدود سال 1331 به حوزه علمیه تهران رفته تا فراگیر علم اسلامی را در این شهر ادامه دهد.
این عالم سخت‌کوش و فرهیخته پس از سال‌ها تحقیق و پژوهش و مطالعه و سفرهای بسیاری برای جمع‌آوری متون مختلف علمی و دینی، سوم مردادماه سال 1393 در تهران بر اثر ناراحتی کلیه دارفانی را وداع گفت و بعد از انتقال پیکرش به مشهد مقدس و طبق وصیت خوش در کنار مقبره شیخ طبرسی تدفین و در جوار عالم آل محمد آرام گرفت.
برای آشنایی بیشتر و بررسی ابعاد شخصیتی و خصوصیات اخلاقی این عالم و محقق دینی با فرزند و همچنین یکی از دوستان نزدیکش گفت‌وگویی را انجام دادیم که در ادامه می‌آید.
ویژگی‌های شخصیتی آیت‌الله عزیزالله عطاردی‌قوچانی
نفیسه عطاردی، فرزند آیت‌الله عزیزالله عطاردی‌قوچانی در گفت‌وگو با خبرنگار ما درخصوص ویژگی‌های شخصیتی پدرش گفت: پدرم همچون پدرهای دیگر بسیار مهربان و نرم‌خو بوده و با توجه به اینکه با فرزندانشان اختلاف سنی زیادی داشتند، آنها را بسیار درک کرده و خود را با آنها وفق می‌دادند.
وی با بیان اینکه جهت‌گیری زندگی مرحوم عطاردی علم، تحقیق و پژوهش بود، عنوان کرد: همیشه پدرم حتی در جلسات خانوادگی و خصوصی نیز بحث را به این سمت و سو می‌کشاندند به گونه‌ای که ما هم از علمشان استفاده کرده و از وی سؤال می‌کردیم.
تشویق فرزندان به فراگیری علم
فرزند مرحوم عطاردی در رابطه با تشویق‌های پدرش عنوان کرد: پدرم همیشه ما را تشویق می‌کردند که به دنبال علم رفته و بزرگ‌ترین هدفمان علم باشد که در این راستا رفتار خودشان نیز گویای این تأکید بود.
وی با اشاره به خاطره‌ای که از پدرش، بیان کرد: بیشترین تصویر و خاطره‌ای که از پدرم در ذهن مانده، داشتن توکل در همه امور و کارهای زندگیش است.
پژوهش گسترده، تألیف و تصیحح متون، عمده فعالیت آیت‌الله عطاردی
عطاردی درباره فعالیت‌های این عالم ابراز کرد: فعالیت عمده پدرم پژوهش، تحقیق، مطالعه نویسندگی، تألیف و تصحیح کتب بوده است، همچنین ایشان گاهی برای اقامه نماز به امام‌زاده صالح(ع) مراجعه می‌کردند.
فرزند آیت‌الله عزیزالله عطاردی قوچانی همچنین افزود: اکثر تحقیق‌های پدرم به صورت میدانی بود؛ لذا اگر می‌خواستند چیزی را بنویسند و یا مطلبی بود که باید در کتابخانه‌ای آن را جست‌وجو می‌کردند سعی بر این داشتند تا حتما به اصلی‌ترین منبع مراجعه کنند که انجام همه این کارها را با توکل به خدا انجام می‌دادند.
انجام سفرهای بسیاری برای کسب علم با کوله‌باری از سادگی
عطاردی همچنین با اشاره به سفرهای مرحوم عطاردی به کتابخانه‌های مختلف دنیا، افزود: ایشان عمده سفرهایشان قبل از ازدواج بوده است و بدون رزرو هتل و یا تمهیداتی خاص به سفر می‌رفتند و از آن جهت که فردی با اخلاص بودند در حسینیه‌ها و یا منازل پذیرفته می‌شدند.
ساده‌زیستی آیت‌الله عطاردی در سفرهای تحقیقی
وی به ساده‌زیستی آیت‌الله عطاردی در سفرهای تحقیقی مختلفی که داشت، اشاره کرد و ادامه داد: روزی فردی پدرم را در مرز پاکستان مشاهده می‌کند که با عبایی ضخیم در حال حرکت است، از ایشان می‌پرسد که چرا عبایی به این ضخیمی بر تن کرده‌اید؛ پدرم در جواب می‌گوید هرگاه لازم باشد بر روی آن می‌نشینم و گاهی همانند روانداز از آن استفاده می‌کنم.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی ایازی، استاد حوزه و دانشگاه و از دوستان نزدیک آیت‌الله عطاردی‌قوچانی است، وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا با اشاره به وجوه شخصیتی آیت‌الله عزیزالله عطاردی‌قوچانی، ابراز کرد: علامه عطاردی یکی از محققان خستگی‌ناپذیر در حوزه مطالعات اسلامی و ایرانی بودند.
وی با بیان اینکه قریب 50 سال این شخصیت بزرگ را به جدیت و خستگی‌ناپذیری می‌شناختم، عنوان کرد: از جمله ویژگی‌های شخصیتی ایشان تلاش و کوشش فوق‌العاده و خستگی‌ناپذیری ایشان در مدت زمان حیات علمی‌شان بود و دو حوزه مشخص اسلام و ایران تلاش بسیار کردند و آثار و تألیفات باقی مانده حاکی از این تلاش فوق‌العاده در حوزه تحقیق است.
سعه صدر و انجام سفرهای بسیار، ویژگی آیت‌الله عطاردی
وی ادامه داد: نکته دیگر در مورد این شخصیت، داشتن سعه‌صدر در مطالعات علمی بود، وی همچنین محدودیتی در این زمینه برای خود قائل نبود و با مسافرت‌های علمی و جهانگردی به کشورهای اسلامی و غیراسلامی تا جایی که برایش امکان‌پذیر بود از همه منابع مختلف استفاده می‌کرد که آثار ایشان گویای این واقعیت است.
وی ابراز کرد: این استاد پژوهشگر در حوزه‌های متنوع کاری فعالیت می‌کرد مثلا در زمینه مطالعه و تحقیق کتب نظم همچون شاهنامه، کتاب‌های لغت، حدیث و رجال نمونه ای از این تلاش‌هاست.
وی ادامه داد: دایره گسترده ای از مطالعات و تحقیقات این علامه خستگی‌ناپذیر و این تنوع و جامعیت سبب شده بود که این شخصیتی در حیات علمی خود محدودیتی را نشناخته و همیشه در حال دست یافتن به دانسته‌های جدید بود.
ایازی ابراز کرد: ایشان برای کتاب تاریخ خراسان به غیر از اینکه منابع را می‌دیدند خود شهر به شهر و روستا رفته و شخصا در مناطق مختلف حضور می‌یافت تا بتواند جمع‌آوری اطلاعات را به نحو احسن انجام دهد.
آشنایی آیت‌الله عطاردی با منابع گسترده علمی، ادبی و دینی
وی با اشاره به اشراف مرحوم عطاردی به حوزه‌های مختلف عنوان کرد: زمانی با استاد در مورد شاهنامه صحبت می‌کردیم، وی با تحقیقاتی که انجام داده بود، اطلاعات قابل توجهی از این کتاب را برای من بازگو کرد که برایم شگفت انگیز بود زیرا همیشه این‌گونه عنوان می‌شود که ظاهرا روحانیون با حوزه شعر، فردوسی، شاهنامه و این چیزها آشنا نیستند.
استاد حوزه و دانشگاه ابراز کرد: حتی من نمی‌دانستم که شاهنامه این قدر حاوی نکات و اطلاعات دینی است، مثلا فهرست آیات، احادیث، نکات فرهنگی و تاریخی که برگرفته از این کتاب بود و بر روی آنها تکیه می‌کرد بسیار جالب بود.
وی اضافه کرد: چیزی که برای نسل جدید، آن هم طبق روش و رویه آیت‌الله عطاردی می تواند جالب و مهم باشد این است که تاریخ را بشنوند زیرا اگر بخواهیم سرنوشتمان اصلاح و تجربه ملت‌های دیگر را به دست آورده و از گذشته‌ها خوب درس بگیریم، بهترین راه مطالعه تاریخ اقوام و ملت‌های مختلف است زیرا همه چیز را نمی‌توانیم تجربه کنیم.
احترام به عقاید و نظرات گروه‌های مختلف، شیوه آیت‌الله عطاردی
وی با بیان اینکه این محقق توانمند گاهی در محافل خصوصی به خاطرات علمی خود اشاره می‌کرد، ابراز کرد: از جمله اینکه به تنوع ملت‌های اسلامی که هر کدام دارای ویژگی‌ها و نقاط برجسته ای در فرهنگ‌های متنوع خود به ویژه کشورهای منطقه خاورمیانه و آسیای میانه داشت، اشاره و شناخت و دقت آن را لازمه نزدیکی ملت ها و اقوام می دانست.
وی اظهار کرد: یکی از موضوعاتی که گاهی ما را رنج می‌دهد این کم تحملی نسبت به عقاید و و نظرات دیگران است درواقع از جمله مشکلاتی که امروز در جامعه داریم این است که افراد فکر می کنند تنها خود و عقایدشان هستند و همه باید تابع نظرات آنها باشند، در حالی که واقعیت جهان وجود تنوع عقاید و فرهنگ ها است.
وی اضافه کرد: احترام به فرهنگ ها و بینش‌های مختلف به‌ویژه در کشورهای اسلامی از جمله ویژگی‌های آیت‌الله عطاردی بود و اینکه بر مسئله وحدت میان عالم اسلام تأکید بسیار می‌کرد و به شدت مخالف دامن زدن به دعواهای مذهبی بود.
این قرآن‌پژوه با بیان اینکه این پژوهشگر جهان اسلام جزء منادیان واقعی وحدت اسلامی بود و کاملا به این موضوع و اهمیت آن رسیده بود، ابراز کرد: از این منظر و در سایه همزیستی و تقریب است که می‌شود زندگی رو به رشدی را داشت، زیرا جامعه اسلامی با توجه به عقاید متنوع گروه‌های مختلف به تعالی و تکامل می‌رسد.
پیگیری مباحث علمی حتی در دوران بیماری
ایازی با بیان اینکه ایشان در یک جمله شخصیتی محقق، سخت‌کوش، دارای سعه صدر و بینش جامع و خستگی ناپذیر بود، افزود: به یاد دارم در این ماه های آخر عمر خود که در هفته سه مرتبه دیالیز می‌شدند، خودشان عنوان می‌کردند که وقتی از دیالیز برمی‌گردند تا چندین ساعت ضعف مفرط دارند، ولی باز هم در این وضعیت و در فاصله دو سال آخر عمرشان حدود هشت کتاب را برای چاپ آماده کردند.
مجموعه عظیمی از آثار مرحوم عطاردی هنوز منتشر نشده است
وی اضافه کرد: این امر نشان می‌دهد که با وجود درد و رنج هیچگاه خسته نمی‌شدند و مشغول کار بودند، البته مجموعه عظیمی از آثار ایشان هنوز منتشر نشده است مانند همین مجموعه بزرگ تاریخ رجال خراسان که بعد از انتشار کامل مشخص می‌شود ایشان چه زحماتی را در مسافرت‌های مختلف برای تهیه آن متحمل شدند.
