اصفهان آبروی هنر شرق و میعادگاه عاشقان هنر است

به گزارش ایکنا از اصفهان، برنامه «نشستی با هادی سیف؛ پژوهش در هنرهای سنتی» روز گذشته یکشنبه به همت موزه عصارخانه شاهی و مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل وابسته به سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان در عمارت توحیدخانه دانشگاه هنر برگزار شد.

هادی سیف متولد 1326 در شیراز، که مسیر تحصیل او را از شیراز به دامان اصفهان سپرد و چه کوچ مبارکی وقتی در وصف آن می‌گوید: اولین بخت بزرگ زندگی من آمدن از شیراز به اصفهان و تحصیل در دانشگاه اصفهان بود. در دانشگاه از محضر اساتید بزرگی مانند بدرالدین کتابی و منوچهر قدسی بهره‌مند شدم.

صحبت از استاد هادی سیف پژوهشگر برجسته هنرهای سنتی است که نقاشی قهوه‌خانه‌ای، نقاشی روی کاشی، نقاشی روی گچ، نقاشی پشت شیشه، سوته‌دلان نقاش، از قهوه‌خانه تا فرهنگسرای نیاوران، مینا و پلنگ، مجنونی‌ها و دلشدگان هنر از جمله تألیفات پژوهشی او درباره هنرهای سنتی محسوب می‌شود.

او در این برنامه تأکید کرد: همواره بین اصفهان و شیراز قیاسی پیدا و پنهان وجود دارد، اما اصفهان آبروی هنر شرق و میعادگاه عابدان و عاشقان هنر است و در یک جمله، اصفهان معلم و راهبر است.

سیف گفت: در بدو ورود به اصفهان با خود فکر می‌کردم این شهر به من چه می‌آموزد. اطلاعات من از اصفهان به اندازه یک دانشجوی سال اول بود و کسی باید مقتدای من می‌شد تا مرا هدایت کند تا اینکه دکتر لطف‌اله هنرفر وارد دانشگاه اصفهان شد و به جز حضور در کلاس او، شاید روزی 8 تا 9 ساعت با او صحبت می‌کردم.

این پژوهشگر هنرهای سنتی از روزی گفت که استاد هنرفر او را صدا زده و گفته هر آنچه در توان داشته درباره هنر اصفهان تحقیق کرده، اما شناگری در این اقیانوس تمام‌شدنی نیست و گاهی از شدت دامنه تحقیقات دوست داشته در آن غرق شوم.

وی با بیان اینکه اصفهان شهری است که کوچه به کوچه و آجر به آجر آن شناسنامه دارد، افزود: پس از مدتی لطف‌اله هنرفر به من دستور داد به سراغ هنرمندان گمنام و ناشناخته بروم. اولین جایی که باید می‌رفتم، عظیم‌ترین میعادگاه هنر یعنی بازار قیصریه بود که صندوق سر به مهر هنر مشرق‌زمین است و آدم‌های بزرگ در حجره‌های نمور سرنوشت هنر زمانه خود را تغییر می‌دهند.

به گفته سیف، اصفهان چنان تأثیری روی او گذاشت که در سال دوم و سوم دانشگاه احساس کرد قادر نیست این شهر را ترک کند و به شیراز برگردد.
«اصفهان به من آموخت»؛ این پژوهشگر هنرهای سنتی با بیان این جمله تصریح کرد: پس از ادامه تحصیل در فرانسه و بازگشت به ایران به توصیه دکتر هنرفر به سراغ مطالعه هنرهای مردمی رفتم. هنر اصفهان تنها در محدوده میدان نقش‌جهان تعریف نمی‌شود و هنرهای مردمی سهم بزرگ هنرمندان گمنام در اعتلای هنر ایران است و هر بامداد و با هر طلوع و غروب خورشید، هنر در هر نفس اصفهان آبرو می‌گیرد.
سیف اضافه کرد: همواره در کمین ادای دین به اصفهان بوده‌ام، اما این کار به تنهایی امکان ندارد و متأسفم که امروز کسانی داعیه‌دار هنر شده‌اند که اصلاً چیزی از آن نمی‌دانند.

این پژوهشگر هنرهای سنتی تأکید کرد که در آثار خود تلاش کرده همواره نثری عاشقانه و فاخر داشته باشد به همین دلیل برخی پس از خواندن آثار پژوهشی او درباره هنر و هنرمندان به گریه می‌افتند.

سیف از پژوهشگران خواست همت کنند و پژوهشی پردامنه درباره هنر و هنرمندان اصفهان را پیگیری کنند و سخنان خود را با این بیت حافظ به پایان رساند «نرگس طلبد شیوه چشم تو زهی چشم/ مسکین خبرش از سر و در دیده حیا نیست».

عضو هیئت‌ علمی دانشگاه هنر اصفهان نیز در این نشست با اشاره به تاریخچه مطالعات درباره هنر سنتی اظهار داشت: پیشینه مطالعات سرگذشت‌واره‌ای در حوزه هنر در اروپا غنی‌تر است و به قرن نخستین میلادی برمی‌گردد، اما بیشتر این پژوهش‌ها ازدوره رنسانس آغاز می‌شود و در آن زمان به دلیل گرایش‌های ملی‌گرایانه توجه به تاریخ محلی و دارایی‌های بومی بیشتر می‌شود.

حمید فرهمند افزود: این مطالعات در ایران به زودتر از دوره تیموری برنمی‌گردد. از دوره صفویه تا امروز نیز اقداماتی در این خصوص انجام شده، اما تعداد رساله‌ها، کتاب‌ها و مقالاتی که درباره سرگذشت هنرمندان به رشته تحریر درآمده نه با کیفیت و نه با کمیت هنر و هنرمندان ایرانی سازگار نیست.

وی با بیان اینکه این پژوهش‌ها هرگز نظام‌مند و فراگیر نبوده است، گفت: این مطالعات بیشتر بر اساس دغدغه‌های شخصی صورت گرفته و از هیچ حمایتی نیز برخوردار نبوده است.
عضو هیئت‌ علمی دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به افزایش توجه به این پژوهش‌ها در نیم قرن اخیر ادامه داد: در این میان می‌توان به آثار مرحوم مهدی بیانی، جلال‌الدین همایی و ایرج افشار اشاره کرد.

فرهمند آثار هادی سیف را دارای ویژگی‌های متفاوتی نسبت به آثار پژوهشی دیگران دانست که توجه به بستر تاریخی و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی که هنرمند در آن بروز کرده از جمله این ویژگی‌ها است.

وی اشاره به لایه‌های پنهان وجودی و ویژگی‌های روحی و روانی هنرمندان را دومین ویژگی آثار هادی سیف دانست و بیان کرد: توجه به تاریخ شفاهی و درک اهمیت آن، اهمیت دادن به پژوهش میدانی و لمس مستقیم آثار، نثر ویژه، فاخر و نوستالژیک، پیشگامی در گزینش مضامین پژوهشی در گستره هنرهای از یاد رفته یا در حال فراموشی، توجه به هنر تمام پهنه ایران و توجه به هنر مردمی از دیگر ویژگی‌های تألیفات استاد هادی سیف است.

همچنین رییس اداره امور هنری سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان با اشاره به اطلاعات وسیع هادی سیف از هنر و هنرمندان اصفهانی گفت: هنرهای سنتی در کتاب‌ها نیست اما هادی سیف توانسته این هنرها را از سینه‌ حافظان آن در طول تاریخ با سوالات خود و ثبت تاریخ شفاهی بیرون بکشد و با قلم ادیبانه خود در نزدیک به 40 کتاب منعکس کرده و برای نسل‌ها باقی گذاشته است.

علی عطریان اضافه کرد: این شور و اشتیاق همچنان در او و ما وجود دارد و این جریان زنده است و امیدوارم به جریانی بالنده در میان تمام هنرمندان این سرزمین تبدیل شود.