خانواده فقط با تکیه بر دیدگاه حقوقی تثبیت نمی‌شود
گروه اجتماعی ــ عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان گفت: آزادسازی زندانیان مهریه به لحاظ افزایش سلامت جامعه و کاهش تعداد زندانیان امری ضروری و حائز اهمیت است، اما قوه قضائیه باید به فکر جایگزینهای دیگر برای بدهکاران مهریه نیز باشد.
رضا اسماعیلی، عضو هیئت علمی گروه مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی دانشگاه آزاد اصفهان، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، در خصوص رویکرد جامعه ایران به موضوع مهریه، اظهار کرد: بخش مهمی از نگرش افکار عمومی به مهریه متأثر از بنیادهایی است که به عنوان یکی از مهم‌ترین هنجارهای فرهنگی در جامعه رواج دارد و چون ازدواج‌ها در ایران براساس الگوهای دینی شکل می‌گیرد، مهریه حضرت زهرا(س) به عنوان رویه‌ای جاری در ازدواج‌ها، در ادوار مختلف زمانی مورد توجه خانواده‌ها قرار داشته، به همین دلیل نوع نگاه ما به مهریه نگاهی سنتی البته با مقتضیات محلی، منطقه‌ای، اقتصادی و اجتماعی است.
وی ادامه داد: در بخشی از جامعه نیز نگاه‌ها و رویکردهای نو به مهریه مشاهده می‌شود، به این صورت که مهریه جنبه اقتصادی و واسطه‌ای دارد و اصطلاحاً برای اینکه این معامله سر گرفته و ازدواج انجام شود، مهریه پشتوانه و ضمانت آن محسوب می‌شود. در واقع نوگرایان پدیده مهریه را مورد نقد قرار می‌دهند و نسبت به آن شک و شبهه ابراز می‌کنند. این نگاه نوگرایانه گاه در میان نسل جوان به چشم می‌خورد که نوع انتخاب همسر برای آنها مبتنی بر عشق و انگیزه و جرقه نگاه است.
مهریه بازتولید می‌شود
عضو هیئت علمی گروه مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی دانشگاه آزاد اصفهان مهریه را قاعده‌ای حقوقی خواند و افزود: علاوه بر ابعاد فقهی و سنتی، این پدیده نوعی تأمین اجتماعی نیز محسوب می‌شود. در جوامعی که نظام تأمین اجتماعی به صورت کامل وجود ندارد و زنان بعد از ازدواج اساساً دچار محدودیت‌هایی می‌شوند، جاذبه‌های فیزیکی و جسمی آنها بعد از گذشت مدتی از ازدواج، رو به افول می‌گذارد و از این لحاظ فرصت‌های بعدی ازدواج برای آنها کمتر فراهم می‌شود، سنت دینی و اجتماعی مهریه جنبه حفاظت از افراد را در نظام زندگی پیدا می‌کند.
اسماعیلی بیان کرد: چون نوع انتخاب همسر در جامعه ما در حال تغییر است و انتخاب مبتنی بر صلاحدید خانوادگی به سمت انتخابگری دختران و پسران سوق پیدا کرده، سایر عناصر ازدواج نیز تحت تأثیر این تغییر دچار تحول شده و به سمت فرصت‌های برابرگرایانه پیش رفته‌اند. اگرچه برخی دیدگاه‌ها معتقد به حذف مهریه هستند، ولی همان‌ها در صورت عدم وجود توافق و سازگاری برای جدایی از زندگی مشترک، دارایی خود را به صورت پنجاه پنجاه تقسیم می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت مهریه پدیده‌ای حذف شدنی نیست، بلکه به نحوی دیگر احیا می‌شود.
مهریه تثبیت‌کننده دوام زندگی است
وی اضافه کرد: مهریه همان‌طور که از نام آن پیداست، نوعی لطف و عنایت و بیشتر یک سیستم تأمین اجتماعی محسوب می‌شود. در جوامعی که نظام‌های تأمین اجتماعی شکل نگرفته بودند و کارآمدی قوی مانند دنیای امروز نداشتند، مهریه پشتوانه‌ای برای ازدواج دختران تلقی می‌شد؛ از این لحاظ، مهریه نمی‌تواند عامل بازدارنده باشد، ولی می‌تواند عامل نگه‌دارنده برای اتصال هر چه بیشتر ازدواج‌ها باشد و باعث شود در مواردی که مردان بعد از گذشت مدتی از ازدواج از همسران خود احساس خستگی می‌کنند، سراغ گزینه‌های دیگر نروند و مهریه بتواند نگاه تثبیت کنندگی داشته باشد.
اسماعیلی ادامه داد: طبق قوانین مدنی، اگر مردان ابراز کنند و برای قاضی ثابت شود که دارایی آنها کافی نیست و نمی‌توانند مهریه را بازپرداخت کنند، با تخفیف و برنامه‌های دیگر نمی‌توان مانع فروپاشی خانواده‌ها شد، ولی از این لحاظ تثبیت‌کننده است که در مواردی که فرد به واسطه اختلافات کوچک برآشفته می‌شود و تصمیم‌گیری‌های آنی انجام می‌دهد، مهریه می‌تواند پیوند و چتر زندگی را تقویت کند و باعث تداوم آن شود. آنچه مهم است، انس و الفت و محبت میان زن و مرد، تعهد، وفاداری و رضایت از زندگی مشترک، پاسخگویی به نیازهای اقتصادی و فراهم ساختن مسیر رشد و سعادت معنوی است.
سیستم تأمین اجتماعی؛ راهکار حل مهریه
این پژوهشگر فرهنگی و اجتماعی با بیان اینکه پایداری و ثبات نهاد خانواده در گرو شرایطی غیر از مهریه است، گفت: از میان زنانی که طبق قواعد موجود مهریه خود را به اجرا گذاشته‌اند، بر اساس گزارش‌ها، فقط ده درصد از آنها توانسته‌اند به مهریه خودشان دست پیدا کنند، چون در بسیاری از مواقع مهریه‌ها واقعی نیست و بر اساس اظهاراتی است که ثبت می‌شود، ولی در واقعیت آن ثروت، مالکیت و دارایی وجود ندارد تا مهریه بازپرداخت شود؛ بنابراین تجارب موفقی در خصوص اجرایی شدن مهریه‌ها در این موارد وجود ندارد، ولی نکته مهم این است که اگر سیستم تأمین اجتماعی و حمایت از زنان سرپرست خانوار را جدی‌تر در نظر بگیریم، به صورتی که افراد در صورت بروز مشکل احساس ایمنی داشته باشند، شاید میزان و نوع مهریه‌ها واقعی‌تر شود. به همین منظور، تحکیم خانواده‌ها و تثبیت ازدواج‌ها در گرو این است که به فکر آسان‌سازی ازدواج باشیم و همچنین کاهش قیودات و تشریفاتی که ناشی از ویژگی‌های فرهنگی جامعه ماست و هدف از تشکیل خانواده را قربانی آنها کرده‌ایم. برای اینکه وسیله جای هدف را نگیرد، نیازمند بهسازی و اصلاح نگرش‌های فرهنگی و اجتماعی هستیم.
وی ادامه داد: از طرف دیگر، چون مهریه بعد حقوقی دارد، از زاویه دیگر موجب شده است که برخی از افراد به واسطه اتخاذ رویکردهای سوداگرانه و سودجویانه، بعد از گذشت مدتی از ازدواج خواهان دریافت مهریه‌هایشان شوند و با گزینش‌هایی که از قبل انجام می‌دهند، معمولاً سراغ مردانی می‌روند که از ثروت و دارایی قابل توجهی برخوردار باشند و آن را به منبع ثروت‌آفرینی تبدیل می‌کنند، گرچه تعداد این زنان زیاد نیست.
قوه قضائیه به فکر جایگزینهای دیگر برای بدهکاران مهریه باشد
اسماعیلی در خصوص تصمیم قوه قضائیه برای آزادسازی زندانیان مهریه، گفت: به دلیل تراکم بالای زندانیان در زندان‌ها، این ضرورت وجود دارد که تعداد زندانیان کاهش پیدا کند. در واقع زندان‌زدایی به عنوان استراتژی افزایش سلامت جامعه حائز اهمیت است و پیامد مثبت این تصمیم محسوب می‌شود، جامعه‌ای سالم است که در آن زندانی به آن مفهوم وجود نداشته باشد. البته خانواده را نمی‌توان صرفاً با تکیه بر دیدگاه حقوقی و قانون‌گرایانه تثبیت کرد. حقوق و قوانین می‌توانند خانواده‌ها را از بسیاری از گرفتاری‌ها نجات دهند، ولی خانواده صرفاً بر بنیان حقوقی استوار نشده و اساس آن بر محبت و صمیمیت است. پشتوانه اجرایی حقوقی که زنان به موجب شرع و قانون برای خود قائلند، زندان نیست، ولی قوه قضائیه باید به فکر جایگزینهای دیگر باشد، مثل محرومیت از حقوق اجتماعی. در واقع صرف ابلاغ قانون آزادسازی زندانیان مهریه، مسائل جامعه ما را کاهش نمی‌دهد و تکلیف بدهی مهریه نیز باید مشخص شود.
انتهای پیام
اگر اینقدر به فکر زنان هستید که میخواهید مرد ها بابت مهریه که یک هدیه است از حقوق اجتماعی باز بمانند پس از مردها نخواهید ازدواج کنند و جمعیت زیاد شود مهریه چیزی به جز کلاهبرداری و بدعت و ناهنجاری نیست ازدواج بنگاهداری نیست و مردان برده و رویین تن نیستند ، در هیچ کجای دنیا و هیچ کشور اسلامی بدهی تحت عنوان مهریه و زندانی مهریه وجود ندارد . مهریه باید از سازوکار ازدواج حذف شود ، مهریه خود عامل کدورت و طلاق عاطفی و جدایی است . 
