معاشرت با متخلقین انسان را اخلاقی می‌‌کند / صادقین، مجرای فیض الهی

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین هادی سروش، مدرس حوزه و پژوهشگر دینی، سلسله مباحثی را در باب «خطراتی که ایمان را تهدید می‌کند» در اینستاگرام ارائه می‌دهد. در ادامه، متن مباحث، 7 دی‌ماه را می‌خوانید که با تمرکز بر موضوع «بلندای اخلاق فاطمی» ارائه شده است:

گرچه در فاطمیه دوم کشور تعطیل می‌‌شود و روز شهادت حضرت زهرا(س) عزاداری صورت می‌‌گیرد اما فاطمیه اول نیز نباید مورد غفلت قرار گیرد. در مورد شهادت حضرت زهرا(س) در چنین روزی روایت معتبری در کافی داریم که حضرت زهرا(س) طبق بیان امام صادق(ع) بعد از پیامبر(ص) 75 روز زندگی کرد لذا جا دارد که فاطمیه اول مورد توجه قرار گیرد و از همه کسانی که برای حضرت زهرا(س) توسلاتی دارند تقاضا دارم که اگر می‌‌بینید فاطمیه اول ضعیف شده است، توسلات و خیرات و ... را در این فاطمیه قرار بدهند. فاطمیه دوم و اول هردو باید پابه‌‌پای هم پرفروغ بماند.

اما سخن در باب اخلاق فاطمی است. در راستای مباحث خطر برای ایمان، به اینجا رسیدیم که اگر اخلاق ساخته نشده باشد و انسان اگر تربیت نشده باشد، ایمان او در خطر قرار می‌‌گیرد. برای اینکه بتوانیم شخصیت اخلاقی داشته باشیم، راه‌‌هایی را مطرح کردیم که یکی از راه‌‌های مهم در زمینه اخلاقی شدن این است که انسان با خوبان عالم و افراد شریف زندگی و رفاقت کند و ارتباط صمیمانه‌‌ای داشته باشد.

تأثیر معاشرت با انسان‌‌های اخلاقی در اخلاقی‌‌شدن

عارفان بزرگ در مورد معاشرت با انسان‌‌های اخلاقی و متخلق، سخن بلندی در صُحف عرفانیه مطرح کرده‌‌اند. خلاصه‌‌اش این است که اگر انسان با یک شخصیت والایی مرتبط باشد، چه بخواهد یا نخواهد آن شخصیت والا مجرای فیض الهی می‌‌شود و رحمت خدا را می‌‌تواند به این یار و همراه خودش نیز برساند. پس صرف این نیست که بگوییم با خوبان رفت‌‌وآمد کنیم و رفاقت داشته باشیم، تا صاحب وجهه و آبرو باشیم و این جای خود است اما مهم این است که ارتباط با انسان‌‌های وارسته و اخلاقی و دانشمند و ارتباط با عالمان ربانی انسان را در معرض بارش فیض خدا قرار می‌‌دهد و شاید خیلی از مقاماتی که نمی‌‌دانیم از خدا بخواهیم، به برکت این ارتباط با آن شخصیت والا نصیب ما م‌‌شود.

لذا بزرگان اخلاق فرمودند که اگر می‌‌خواهید در اخلاق خود تحولی ایجاد کنید و به یک نقاط بلندی خود را برسانید، سعی کنید در روزگار خودتان شخصیت‌‌های مؤدب را بیابید و با اینها ارتباط بگیرید تا از فیض وجود آنها بهره ببرید. خداوند بر خوبانش دائم‌‌الفضل است و این فضل به اطرافیان او نیز لبریز می‌‌شود. این یک اصل مهمی است که در متون قوی معرفتی مانند آثار ابن عربی و صدرالدین قونوی و امام راحل وجود دارد. ارتباط با شایستگان عالم در قرآن نیز مطرح شده است. در این جلسه به آیه 119 سوره «توبه» می‌‌پردازیم که خداوند فرمود: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ». یعنی ای مومنان ایمان کافی نیست و باید تقوای اخلاقی و فقهی پیدا کنید و از ایمان بالاتر عمل است و باید متخلق و خداترس باشید. سپس فرمود تمام سعی و تلاش شما در زندگی این باشد که با صادقین زندگی کنید و زندگی و رفت و آمد خود و امتداد عمر خود را با انسان‌‌هایی که دارای صداقت دارند بگذرانید.

فیض خدا از طریق متخلقان به اخلاق الهی به انسان می‌‌رسد

کسانی که با اهل صدق مرتبط شدند در زندگی و در حیات خود استفاده‌‌های زیادی می‌‌کنند و فیض خدا نصیبشان می‌‌شود و این را امتحان کرده‌‌ایم. برای اخلاقی شدن سخنرانی گوش دادن و مطالعه کتب اخلاقی یک راه حل است اما یک راه مهم در زمینه اخلاق و شخصیت اخلاقی شدن این است که عمر و زندگی خود را در محور زندگی اهل صداقت قرار دهیم. آیه 23 سوره «احزاب» صادقین را معرفی می‌‌کند که باید با چه کسانی ارتباط داشته باشیم. خداوند در این آیه فرمود: «مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا»، گروهی از مؤمنین هستند که اهل صداقت هستند و به تعهدات خود با خداوند پایبندند. اگر می‌‌خواهیم رفیقی داشته باشیم، باید چنین رفیقی باشد. اگر می‌‌خواهیم الگو داشته باشیم باید اینطور باشد.

ممکن است سال‌‌ها طول بکشد تا این انسان را پیدا کنیم اما چه مانعی دارد؟ در سوره کهف ارتباط موسی(ع) و خضر(ع) تبیین شده است. موسی گشت تا خضر را پیدا کرد و وقتی او را پیدا کرد دیگر او را رها نکرد. قبل از اینکه خضر را پیدا کند همسفرش که سفر دریایی می‌‌کرد به موسی گفت: چقدر می‌‌خواهی راه بروی و دریا را طی کنی؟ این نکته را بگویم که ما برای کسالت‌‌های بدنمان به پزشک مراجعه می‌‌کنیم، اما برای اخلاق آیا لازم نیست که بارها این مباحث را پیگیری کنیم؟ باید چنین باشد. خداوند فرمود: «وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِفَتَاهُ لَا أَبْرَحُ حَتَّى أَبْلُغَ مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ أَوْ أَمْضِيَ حُقُبًا» یعنی موسی گفت من این مسیر را به قدری ادامه می‌‌دهم تا به نقطه معین برسم و اگر صد سال هم طول بکشد این مسیر را ادامه می‌‌دهم تا به هدف برسم. به قدری رفت تا به خضر رسید. موسی با دو شخصیت متحول شد، یکی شعیب و دیگری خضر.

این است که خداوند در سوره «توبه» فرمود در زندگی و عمر خود بگردید و صادقین را که بر تعهداتشان با خداوند استوار هستند، پیدا کنید و دامنشان را رها نکنید و از عقل و اخلاق و دانش و تجربه آنها بهره‌‌مند شوید و هم اینکه از بارش رحمت و فیض خدا بهره ببرید. فاطمه زهرا(س) 9 سال در خانه پیامبر(ص) و 9 سال در خانه امام علی(ع) بود. فاطمه زهرا(س) قابلیت وجودی‌‌اش نور است و تردیدی هم نیست اما در عین حال که از نور خلق شده، کنار امیرالمؤمنین(ع) قرار گرفتن را نیز نباید نادیده گرفت. فاطمه زهرا(س) خیلی از مقامات را در کنار امیرالمؤمنین(ع) کسب کرد و فاطمه(س) با دو شخصیت فاطمه(س) شد؛ یکی با پدرش و یکی در کنار امیرالمؤمنین.

علی(ع) و فاطمه(س) برای یکدیگر مجرای فیض بودند

هم علی(ع) برای فاطمه(س) مجرای فیض بود و هم فاطمه(س) برای علی(ع) و این طرفینی است. علی(ع) مظهر اسم خدا است و فاطمه(س) نیز مظهر اسم خدا است. این ارتباطی که از نظر اخلاقی بسیار موثر است، اینجا طرفینی است. رسول خدا(ص) به فاطمه(س) فرمودند آیا می‌‌دانی همسر تو کیست؟ علی(ع) را به تزویج تو درآوردم که از همه مسلمانان اسلامش قوی‌‌تر است و از نظر علم کسی به پای او نمی‌‌رسد. آیا می‌‌دانی چه کسی به تزویج تو درآمده است؟ کسی که اقیانوس حلم است. فاطمه زهرا(س) در کنار این اقیانوس زندگی کرده است. سپس فرمودند ای فاطمه(س)، همسر شما کسی است که در اخلاق مثالی برای او قابل ترسیم نیست. در میان تمام امت متخلق‌‌ترین شخصیت پس از رسول خدا(ص) امام علی(ع) است. در بالاترین نقطه صداقت قرار دارد و اینها حرف‌‌هایی است که اهل سنت از پیامبر(ص) نقل کردند.