اعتماد به خدا و مدارا با مردم؛ راهکارهای امام جواد(ع) برای رهایی از بحران‌ها

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین هادی سروش، استاد حوزه علمیه و پژوهشگر دینی، شب گذشته، 19 تیر، به مناسبت شب شهادت امام جواد(ع)، درباره راهکارهای حضرت برای حل گرفتاری‌هایی که امروزه با آنها دست به گریبان هستیم مباحثی را مطرح کرد که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید؛

امام جواد(ع)، امام شیعیان است و باید توجه داشته باشیم که امام، محدود به مکان و زمان خاصی نیست و یک حقیقت جاری در کل زمان‌ها و مکان‌ها است. امیرالمومنین(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرماید ما ائمه(ع) اگر از دنیا برویم، میت نیستیم و مرده کسی است که درک و اراده خود را از دست می‌دهد اما ائمه(ع) نه درک خود را پس از مرگ از دست می‌دهند و نه اراده را. بنابراین ما به آنها توسل پیدا می‌کنیم و از آنها برکاتی را گرفته‌ایم. ائمه(ع) الگوهای جاری هستند که می‌توانند ما را زنده کنند و چالش‌های زندگی ما را ترمیم کنند و این اعتقاد ماست. اما مشکلات امروز زندگی ما چیست؟ راهکاری که می‌توانیم از شخصیت امام جواد(ع) بهره بگیریم و چالش‌های زندگی را کمی آرام کنیم چیست؟

یکی از مشکلات امروز ما مشکل اعتقادی و باورهای ماست که متاسفانه آسیب‌پذیر شده است. اعتماد ما به خدای عالم، حضرت رب‌العالمین دچار نقیصه شده است که یا چشم ما به دنیاطلبان و قدرت‌طلبان و ریاست‌طلبان افتاده و موجب شده که اعتماد ما به حضرت حق دچار چالش شود یا سختی‌های زندگی و این روزمرگی‌های پرفشار، سختی‌ها و بیماری‌ها، سبب این مسئله شده است. امام جواد(ع) برای چالش نخست که به باورهای ما ضربه می‌زند، راهکاری تحت عنوان اعتماد به خدا دارد. باید اعتماد به خدا را در وجود خود بازسازی کنیم.

اعتماد به خدا؛ بهای هر چیز با ارزش

امام جواد(ع) فرمودند: «الثِّقَةُ بِاللّه ِ ثَمَنٌ لِكُلِّ غالٍ و سُلَّمٌ إلى كُلِّ عالٍ»؛ یعنی اگر اعتماد به خدا داشته باشید، شما یک نردبانی را پیدا کرده‌اید و پا روی پلکانی می‌گذارید که شما را به نقطه بالایی خواهد رساند. این باور را باید در وجود خود تقویت کنیم و به خدا اعتماد داشته باشیم و در همه سختی‌ها و ظلم‌هایی که می‌بینیم نباید خدا را فراموش کنیم. اگر مهندس و معمار عالم هستی اوست و هر لحظه‌ای عالم به اراده اوست، باید اعتماد کنیم که بر اساس این اعتماد به نتایج شگفت‌آوری می‌رسیم. بنابراین درس امام جواد(ع) برای امروز ما این است که در مسائل مختلف باید به خدا اعتماد داشته باشیم.

امام جواد(ع) فرمود: اگر تمام آسمان و زمین بر یک شخصی بسته شود، اما این عبد بتواند مرزهای الهی را رعایت کند؛ یعنی حلال و حرام خدا، اخلاق و ... را رعایت کند خدای عالم برای او  حتما گشایشی قرار خواهد داد. این چالش زندگی ماست که باید با اعتماد به خداوند متعال آن را تامین کنیم و این اعتماد به خدا را در قلب و جان خود زنده کنیم. در قرآن هم فرمود: «وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ».

دومین چالش زندگی‌هایی که ما امروزه داریم و از امام جواد(ع) هم برای حل آن کمک می‌گیریم مشکلاتی است که در جامعه اسمش را حرمت‌شکنی و بداخلاقی و عدم رعایت حقوق یکدیگر می‌گذاریم که دل‌های پاک را به درد می‌آورد و انسان‌های شریف را ناراحت می‌کند. اینجا است که باید ببینیم امام جواد(ع) برای این مشکل چه راه‌حلی پیشنهاد می‌کند. حضرت(ع) می‌فرماید در مشکلاتی که پیش می‌آید مدارا کنید و هر چقدر مدارا کنید بهتر از این است که پرده‌ها کنار برود. اگر بداخلاقی‌ها و حرمت‌شکنی‌ها در میان زن و شوهر یا بین فرزندان یا بین فرزند و والدین عیان شود و پرده‌ها کنار برود چیزی باقی نمی‌ماند.

شیخ مفید نقل می‌کند؛ داماد فردی به نام بکر بن صالح نامه‌ای به امام جواد(ع) نوشت که پدری دارم که بسیار انسان بداخلاقی است و به لحاظ اعتقادی نیز شیعه نیست و به شیعیان اهانت می‌کند، شما بفرمایید که تکلیف من با چنین فردی چیست. امام جواد(ع) نوشت: نامه شما به دست من رسید و شرایط شما هم به دست من و به رویت من رسید و دعا می‌کنم تا حل شود اما وظیفه تو این است که با پدر خود مدارا کنی و این بهتر از حرمت‌شکنی است. سختی‌ها نمی‌ماند و حتما به راحتی خواهد رسید.

از توصیه‌های اهل بیت(ع) محروم مانده‌ایم

ما چنین امامان و دستوراتی از آنها داریم، اما از این توصیه‌ها محرومیم و از حیث اخلاقی از یکدیگر گلایه داریم. هر روز صبح که بیرون می‌رویم چقدر با یکدیگر مدارا می‌کنیم؟ در خانواده‌ها چقدر یکدیگر را تحمل می‌کنیم؟ امام جواد(ع) به این فرد که پدرش ناصبی است و به اهل بیت(ع) اهانت می‌کند می‌گوید مدارا کنید و در مورد نقطه‌های اختلافی خود صحبت نکنید. متاسفانه ما اینطور شده‌ایم که وقتی با یکدیگر می‌نشینیم، در مباحث اقتصادی، سیاسی، خانوادگی و ... فقط روی موارد اختلافی دست می‌گذاریم و اختلاف سلیقه‌ها را مطرح می‌کنیم. در حالی که ما باید در مشترکاتی که با یکدیگر داریم، صحبت کنیم و تبادل نظر داشته باشیم. اگر چنین باشد که فقط روی اختلاف‌ها دست بگذاریم؛ شاگرد مدرسه و مکتب امام جواد(ع) نیستیم.

بنابراین در مشکلات اعتقادی، حضرت(ع) فرمودند به خدا اعتماد داشته باشید و مشکل دوم نیز مربوط به مشکلات مربوط به بداخلاقی‌ها و حرمت‌شکنی‌ها بود که امام(ع) فرمودند باید مدارا کنید.

اما سومین مشکلی که در جامعه ما وجود دارد و بسیار مهم است، سختی‌ها و بلاهایی است که در زندگی با آن روبه‌رو هستیم. زندگی، بسیار سخت شده است. بیماری‌ها از یک طرف شایع شده که مورد رایج آن کروناست و از طرفی، حوادثی هم وجود دارد. حال بحثی است که آیا مسئولین به مسئولیت خود توجه کردند یا خیر. مردم گلایه‌هایی دارند در این زمینه که گلایه‌های درستی است. ایران اسلامی با این تمدن و مذهب قوی و مکتب غنی اهل بیت(ع) است، اما یک عده‌ای به خارج از کشور می‌روند تا واکسن کرونا بزنند که اینها موجب خجالت است. به تعبیر رسول خدا(ع) مردم عیال خدا هستند. بنابراین، مردم باید محترم باشند و آبرویشان محفوظ باشد.

حال با این سختی و چالش‌ها چطور باید زندگی را پیش ببریم؟ امام جواد(ع) یک سرمایه‌ای را به شخصی دادند که این شخص کالا بخرد و در یک شهر دیگری بفروشد و در آن شهر کالای دیگری را بخرد و بیاورد اما در آنجا آسیبی به سرمایه این شخص رسید و از آنجا نامه‌ای به امام جواد(ع) رسید که مشکلی پیدا کردم و روی بازگشت به مدینه را ندارم. نامه خدمت امام(ع) رسید و ایشان در دو سطر پاسخ دادند و فرمودند اینکه مالی بود و از دست ما رفت، حتی جان ما هم از امانت‌های الهی است. وقتی خداوند این اموال را به ما می‌دهد عنایت می‌کند و اگر این هدیه و امانت و موهبت خودش را از ما بازگرفت، حتما در مقابل این پس گرفتن به ما اجر می‌دهد.

علامه حسن‌زاده آملی سر درس می‌گفتند وقتی گندم را زیر خاک می‌گذارند به او فشار می‌آید، اما چیزی نمی‌گذرد که این گندم سبز می‌شود و تبدیل به خوشه گندم می‌شود، سپس وقتی این گندم‌ها زیر آسیاب می‌رود، باز هم زجر می‌کشد، ولی تبدیل به آرد خواهد شد و قیمت بیشتری پیدا می‌کند و بعد که در تنور داغ نانوایی می‌رود، این آرد تبدیل به نان می‌شود و باز هم ارزشش از آن بذر و گندم و آرد بالاتر می‌رود. علامه می‌فرمود انسان این طور است و هرچه به او فشار وارد شود، قیمت و ارزش پیدا می‌کند تا به جایی می‌رسد که چیزی با او قابل مقایسه نیست.