لزوم تدوین مصوباتی در جهت حفظ هویت فرهنگی مشهدالرضا(ع)

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدمحسن دعایی، مدیر عامل موسسه راهبردی علوم و معارف اسلام، امروز 19 آبان‌ماه در اولین نشست گفت‌وگو محور همایش ملی الهیات شهر با موضوع «بررسی سه گانه زائر، مجاور و خادم و نسبت آن با مفهوم شهروندی در شهر مشهد» که به صورت مجازی برگزار شد، با اشاره به صلوات خاصه امام رضا(ع) اظهار کرد: مشهدالرضا(ع) هویت بخش تمدن نوین اسلامی است. در حقیقت 6 ویژگی برای امام رضا(ع) در این صلوات خاصه‌ای که ما همیشه آن را می‌خوانیم، ذکر شده است، اولین ویژگی امام است.

وی عنوان کرد: امام رضا(ع) برای امام 82 ویژگی، صفت، شئون وجودی و برکات در یکی از روایات خود، عنوان کرده‌اند. امام حجت الهی است و برای همه افرادی که روی زمین هستند و هم افرادی که در خاک آرمیده‌اند، امام صدیق و شهید است. این مفاهیم سرتاسر هستی و جود امام مملو از صدق و راستی است، حضرت شهید و شاهد هستند، یعنی بر همه شبکه هستی اشراف وجودی دارند و شاهد هستند و همواره اداره می‌کنند.

مدیرعامل موسسه راهبردی علوم و معارف اسلام گفت: حال این سوال مطرح است که این هویت الهی در حال حاضر حی و در دسترس هستند یا خیر؟ آیا این اوصاف تاریخی و قدیمی هستند یا اینکه زنده‌اند؟

دعایی اظهار کرد: با توجه به چندین دلیل عقلی و نقلی که در این خصوص وجود دارد، به ما می‌گوید که امام معصوم و خلافت الهی را حی، حاضر، شاهد و در دسترس و فعال به معنای تام کلمه و دارای بالاترین نقش تکوینی و تشریعی خدا در عالم است.

وی زیرساخت بحث خود را آموزه ولایت قرار داد و عنوان کرد: در این میان ساده‌ترین دلیل از چندین دلیلی که وجود دارد، اذن دخولی است که برای حضرات معصومین(ع) می‌خوانیم، از این‌رو در این جلسه ما باید بر روی معرفت‌الامام تمرکز کنیم. اما این در حالی است که به نظر می‌رسد ما در حوزه امام شناسی دارای ضعف‌هایی هستیم.

مدیرعامل موسسه راهبردی علوم و معارف اسلام گفت: شخصیتی با چنین ویژگی‌ها، با این پارادایم‌ها و اعتقادات در این شهر آرمیده است، اما همچنان باید توجه داشته باشیم که زنده است که اولا این محل تبدیل به مهبط ملائکه در کل شبانه روز و ثانیا محل تردد میلیون‌ها قلب مشتاق شده است.

دعایی عنوان کرد: حال سوال این است که این شهری که این روح قدسی حی و حاضر را میزبانی می‌کند باید دارای چه ویژگی‌ها و برجستگی‌هایی باشد که ظرفیت بهره‌برداری از مواهب نفس قدسی امام فراهم شود و حرمت و قداست این ولیعهد خداوند حفظ شود و خدشه‌ای به آن وارد نشود.

وی اظهار کرد: در حقیقت سخن ما مبتنی بر مکتب امامت و ولایت با قرائت شیعی ناب است و آموزه زیارت را باید در این اتمسفر فکری تحلیل کنیم و در این صورت مناسبات خود را در این شهر و در تمام لایه‌ها با این خورشید فروزان الهی و ولایی بازتعریف کنیم.

زیارت یک سفر آفاقی است اما یک رویداد انفسی به وجود می‌آورد

مدیرعامل موسسه راهبردی علوم و معارف اسلام بیان کرد: در حقیقت زیارت یعنی تشرف به محضر امام(ع) و یک سفر معنوی به آفاق و زائر قصد دارد، در مسیر خودسازی خود گام بردارد و به نوعی قصدش این است که خود را پرورش دهد و به یک آرامشی دست پیدا کند و از این فضا بهره‌مند شود. همچنین زیارت یک سفر آفاقی است اما یک رویداد انفسی به وجود می‌آورد.

دعایی تصریح کرد: پس چه لزومی دارد که ما به این مفاهیم نگاهی فروکاهشی داشته باشیم؟ در حقیقت ظرفیت‌های واقعی این مفاهیم باید باز تعریف و استخراج شود و همواره ما این ظرفیت‌ها را در اسلام داریم. در حقیقت فرهنگ زیارت در اسلام بسیار غنی، جامع و گسترده پردازش شده و صدها روایت نیز ابعاد مختلف این موضوع را برای ما بیان کرده و اهمیت این موضوع نیز برای ما نشان داده شده است.

نگاه امت‌سازانه به مقوله زیارت داشته باشیم

وی خاطرنشان کرد: در واقع ما باید نگاه امت‌سازانه‌ای به مقوله زیارت داشته باشیم. در هر تمدنی و در فضای بحث مهندسی فرهنگی، باید پایگاه‌های فرهنگی حفاظت شوند که این امر اهمیت راهبردی دارد و این مسئله‌ای است که همه تمدن‌ها و ملیت‌ها نیز به این امر وفادار هستند.

مدیر عامل موسسه راهبردی علوم و معارف اسلام بیان تأکید کرد: این در حالی است که شهرهای زیادی در دنیا هستند که به پایگاه‌های فرهنگی تبدیل شده‌اند که هویت فرهنگی آن‌ها از این طریق حفاظت می‌شود، بر این اساس ما باید برای هویت فرهنگی مشهدالرضا(ع) الزاماتی در تراز مشهدالرضا مصوب کنیم. بدون تردید اینجاست که مفهوم زائر و مجاور متولد می‌شود.

دعایی خاطرنشان کرد: در واقع ما می‌توانیم از سه مفهوم زائر، مجاور و خادم اقیانوسی از سبک زندگی استخراج کنیم که این اقیانوس می‌تواند سبک‌های مدیریتی عقلانی و معرفت دینی را برای ما به ارمغان آورد.

وی عنوان کرد: در حقیقت اگر زیرساخت این بحث‌ها که باید معرفت‌الامام باشد و زائر و زیارت‌الامام، جوارالامام و خدمت‌الامام مفاهیم پر قدرت مدیریتی هستند که تمام سبک زندگی را در تمام شئون زندگی جابه‌جا می‌کنند و ارتقا می‌دهند که همواره این دوگانه زیارت و گردشگری یک مغالطه روشن است.

وی در پاسخ به نقدی که علی یوسفی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد نسبت به صحبت‌های ایشان داشت، اظهار کرد: در پرتو نکات و معارفی که در زیرساخت این مباحث عنوان شد، مدعی هستم که بر اساس گفتمان اسلام جامع و پارادایم اسلام تمدن ساز و فرهنگساز که به آن معتقد هستیم، می‌توانیم یک طراحی تمدنی، جهانی و کاملا مدرن و پیشرفته در پرتو حضور جسم و جان امام معصوم(ع) در این شهر داشته باشیم. در حقیقت یک شهری را که مناسبات آن با خورشید امام معصوم مناسب‌سازی شده باشد، این طرح قابل ارائه و دفاع است.

مدیر عامل موسسه راهبردی علوم و معارف اسلام بیان کرد: پس چگونه ما برای رسیدن به پیشرفت در وضعیت کشورهای عقب افتاده، توانایی برنامه‌ریزی و اقدام داریم اما درست نیست که برای رسیدن به یک شهر تراز اسلامی و تمدن اسلامی مأیوسانه برخورد کنیم.

دعایی تصریح کرد: من چنین ادعایی نداشتم که این شهر را مجددا بسازیم، مگر پیامبر(ص) مدینه را از مجددا ساختند؟ پس باید آقای یوسفی بدانند که من چنین ادعایی را نداشتم بلکه ادعای من این است که ما باید زیرساخت برنامه‌ریزی شهری را باز تعریف کنیم. آیا مشهد برنامه توسعه 10 ساله و 20 ساله می‌خواهد یا خیر؟ اگر برنامه‌ریزی‌های مدرن علمی با امکانات می‌توانست تکان دهد که در طی این 40 سال باید این کار را انجام می‌داد و این در حالی است که روز به روز که از شرایط آرمانی حتی عقلانی مدرن فاصله می‌گیریم.

وی عنوان کرد: در حقیقت حرف من این است که در حال حاضر شرایطی به وجود آمده که یک تیم مدیریتی درصدد هستند که بی حرمتی‌ها و تقصیرهایی که در این شهر نسبت به امام رضا(ع) انجام شده است که این‌ها علت اصلی آمارهای ویرانگر و زشتی است که در این شهر با آن‌ها مواجه هستیم.

مدیرعامل موسسه راهبردی علوم و معارف اسلام گفت: آنچه که جناب یوسفی در این جلسه در خصوص آسیب‌ها و چالش‌ها، اشاره داشتند؛ این شهر مشهدالرضاست و اگر به این موضوع باور داریم، پس باید الزامات آن را فراهم کنیم. حال در اقدام و اجرا ادعای درست این است که شرایط مطلوب شهر امام رضا(ع) را از فرهنگ امام رضا(ع) استخراج کنیم، مدل مطلوب شهر تراز رضوی را با در نظر گرفتن آینده پژوهی مدرن طراحی کنیم.

دعایی تصریح کرد: این در حالی است که این کار در سند زیارت انجام شده و هیچکس به آن توجه نمی‌کند و در دو و یا پنج برنامه عملیاتی قوی بر اساس مدل‌های پیشرفته شهری چه در فضا و کالبد و چه در نرم‌افزاری و خلقیات و روحیات، شهر را به این سمت سوق دهیم. در مدیریت پروژه لیست مسئله‌ها و آسیب‌های شهر در نوک پیکان برنامه‌ریزی و توجه خواهد بود.

وی در پاسخ به نقد شیخ‌الاسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد بیان کرد: ایشان دو خط قرمزی را بیان کردند و گفتند که من به تحمیل و زور معتقد هستیم، اما این در حالی است که من چنین ادعایی نداشتم و ندارم که ما باید باز تحمیل این شهری که در مجاورت با امام رضا(ع) را طراحی کنیم. در حقیقت این رویکرد و استفاده از تحمیل و شمشمیر مغالطاتی که است که فضای روشنفکری برای مقابله با کارآمدی دین استفاده می‌کنند.

مدیرعامل موسسه راهبردی علوم و معارف اسلام اضافه کرد: از طرفی نیز کدام کارشناس مذهبی می‌تواند به اسلام، ایران و شهر امام رضا(ع) را تک بعدی نگاه کند؟. در اینجا مسئله این است که آیا ما توانایی داریم که صنعت، اقتصاد و رفاه شهر امام رضا(ع) را به گونه‌ای تطبیق کنیم که ساختارهای آن عبودیت تولید کند.

دعایی بیان کرد: با توجه به اینکه جناب شیخ‌الاسلامی تصریح کردند که دین یک امر قلبی است اما در مقابل ایشان باید بگویم که در حقیقت دین یک بسته اجتماعی است که هم قلب و هم اعضا و جوارح را پوشش می‌دهد و این در حالی است که همواره سراسر وجودی ما باید دین باشد، به عبارت دیگر آیا ما نمی‌توانیم صنعت خدا افزا، گردشگری و تفریح خدا افزا نمی‌توانیم داشته باشیم؟ که قطعا می‌توانیم داشته باشیم اما نخواسته‌ایم که داشته باشیم.

وی عنوان کرد: اگر در مقابل امام رضا(ع) حضوع معرفتی داشته باشیم و بر سر سفره علم امام رضا(ع) زانو بزنیم، امام رضا(ع) به ما می‌آموزند که تفریح، کسب و کار و ازدواج ما باید چگونه باشد که از خدا دور نشویم و به عبارت دقیق و علمی باید بگویم که ما معتقد به دین حداکثری هستیم.

مدیرعامل موسسه راهبردی علوم و معارف اسلام گفت: در حقیقت ما اسلام تمدن ساز و اسلامی که می‌تواند سازه‌های تمدنی اسلام بزرگ را پشتبانی محتوایی کند که البته این یک شعار و ادعای لفظی نیست بلکه یک واقعیت است و ما در موسسه مطالعات نیز مشغول تولید این سیستم‌ها هستیم.