تشریح سه گرایش تفسیری قرآن در مغرب عربی

به گزارش ایکنا؛ نشست «جریان‌شناسی مطالعات قرآنی جهان اسلام؛ روش‌ها و گرایش‌ها» از سلسله نشست‌هاى تخصصى بين‌المللى بيست‌و‌نهمین نمايشگاه بين‌المللى قرآن شامگاه چهارشنبه، 31 فروردین‌ماه، در مصلای امام خمینی(ره) در تهران برگزار شد.

در این نشست، «علی مخلبی»، استاد دانشگاه و مدیر مجله قرآنی «مداد» از تونس، «محمدرضا آرام»، قرآن‌پژوه ایرانی در کانادا و «علی شریفی»، استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبایی(ره) سخنرانی کردند.

مخلبی در سخنرانی خود با عنوان «جریان‌های تفسیری در مغرب عربی» به تشریح روش‌ها و گرایش‌های مطالعات قرآنی در تونس و مغرب عربی به‌ویژه در یک دهه اخیر پرداخت.

گرایش‌های تفسیری قرآن در مغرب عربی

او نخستین جریان تفسیری قرآن را «تیسیری»(آسان‌سازی فهم قرآن) خواند و گفت: این نوع تفسیر کار آسان‌سازی فهم قرآن را دنبال می‌کند که نمونه آن تفسیر «شیخ الصادق بالخیر السیاری»، مفسر تونسی است.

شیخ الصادق بالخیر السیاری  متولد سال ۱۹۱۸ میلادی در استان «باجه» تونس و متوفای سال ۲۰۰۰ میلادی و از شاگردان مرحوم «شیخ محمد الطاهر بن عاشور»، صاحب تفسیر معروف «تحریر المعنی السدید و تنویر العقل الجدید من تفسیر الکتاب المجید» معروف به تفسیر «التحریر و التنویر» است.

عنوان کتاب تفسیر قرآن شیخ الصادق «تسهیل‌ التفسیر لمحکم آیات‌ التنزیل» است که پس از ده‌ها سال مجاهدت با روشی آسان و قابل فهم برای همگان در حدود هشت سال پیش منتشر شد.

مخلبی دومین گرایش تفسیر قرآن در کشورش را جریانی خواند که توسط دانشگاهیان مفسر دنبال می‌شود که نمونه آن را تفسیر عبدالمجید شرفی دانست که این مفسر از چهره‌های نوین نواندیشی در تونس است و که با داشتن نگرشی آکادمیک، جریانی زنده و پویا در تفسیر خلق کرده است.

او سومین جریان را گرایش ایدئولوژی‌محور خواند و گفت: این جریان از تفسیر سنتی قرآن فاصله گرفته و هر کدام از مفسران این حوزه نگاه تفسیری غیردانشگاهی را دنبال می‌کنند.

استاد دانشگاه تونس تصریح کرد: به هر روی در جریان تفسیر سنتی و آسان‌سازی فهم قرآن نگاه اختلاف‌انگیز وجود ندارد و مفسران تلاششان این بوده که از طرح مسائل اختلاف‌انگیز پرهیز کنند که این گرایش می تواند به موضوع تقریب مذاهب کمک کند.

مراجعه به احادیث نبوی؛ روشی متقن برای فهم قرآن

در ادامه «محمدرضا آرام»، استاد علوم قرآن و حدیث از کانادا در بخش نخست سخنان خود با اشاره به اینکه یكى از راه‌هاى اصیل و متقن براى فهم آیات الهى، مراجعه به احادیث پیامبر(ص) است، گفت: آغاز تفسیر قرآن از دوران صدر اسلام یعنی از دوران حیات شخص پیامبر(ص) بوده و خداوند متعال در قرآن اشاره کرده که وظیفه پیامبر(ص) در کنار ابلاغ وحی تفسیر و تعلیم قرآن است.

وی با اشاره به اینکه منابع معتبری برای بهره‌مندی از احادیث پیامبر(ص) در تفسیر قرآن وجود دارد، تصریح کرد: تفسیر «صحیح بخاری» معتبرترین تفسیر اهل‌سنت و «کتب اربعه یا اصول اربعه» معتبرترین منابع حدیثی شیعیان است که فهم آیات قرآن بر مبنای احادیثی که در آن روایت شده درست و بی‌شائبه است.

استاد دانشگاه «تورنتو» کانادا همچنین به موضوع هارمونی قرآن و صوت مخصوص آن پرداخت و گفت که لازم است که در ترجمه و تفسیر متون قرآنی آهنگ آیات و سوره‌های قرآن رعایت گردد.

وی همچنین تأکید کرد: از آنجایی که قرآن در همان زمان پیامبر(ص) جمع‌آوری و کتابت شده است، گفت: آیات قرآن با گذشت زمان تغییر نکرده و این مزیت کتاب مقدس اسلام بر کتب مقدس دیگر ادیان است.

محمدرضا آرام با بیان اینکه صوت قرآن مخصوص است، تأکید کرد: کلام خدا در زمان حضرت محمد(ص) کتابت شده و اکنون فقط از نظر خطاطی تغییر کرده است.

ضرورت احیای تفکر قرآنی در جامعه

علی شریفی، استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبایی(ره) در تهران سومین سخنران این نشست بود که بر ضرورت خارج کردن قرآن از گورستان‌ها و آوردن کلام وحی به سطح جامعه تأکید کرد.

شریفی در ادامه نقش مهم دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه در احیای تفکر قرآنی در جامعه اسلامی را تبیین کرد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود «قرآنیون» و «نومعتزلیان» را از جریان‌های مهم قرآنی دانست و تصریح کرد: قرآنیون نقش حدیث را در فرآیند استنباط و فهم نادیده می‌گیرند و برخاسته از تفکر «حسبنا کتاب الله» هستند.

شریفی گفت: گروه «قرآنیون» در شبه قاره هند و جهان عرب از جمله شمال آفریقا طرفدارانی برای خود دارند.

این استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبایی(ره) در بخش پایانی سخنان خود به جریان نومعتزلیان اشاره کرد و گفت: طرفداران این جریان قرائت و تعریف جدیدی از عقل دارند و نگاهی تاریخ‌گرایانه به قرآن دارند در حالی که در تفکر شیعه ناب بر این باور است که قرآن اختصاص به تاریخ و مکان خاصی ندارد.