آنچه بدون تو از دست می‌دهیم
در برخی آیات قرآن از «خسران نفس» در اثر بی‌ایمانی سخن گفته می‌شود که این مفهوم می‌تواند تأثیر «ایمان» را در «بهسازی ارتباط انسان با خود» به ما نشان بدهند؛ به عبارتی بندگی خداوند ارتباط مستقیم با به دست آوردن خود (کمال نفس) یا از دست دادن خود دارد.
قرآن کریم گاهی در بین آیات خود تعبیر «خسران نفس» را به کار می‌برد؛ یعنی از دست دادن خود. انسان می‌تواند در این دنیا زندگی بکند، صاحب خیلی چیزها باشد، اما خودش را از دست داده باشد. آیه 15 سوره زمر می‌فرماید: «فَاعْبُدُوا مَا شِئْتُمْ مِنْ دُونِهِ قُلْ إِنَّ الْخَاسِرِينَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَأَهْلِيهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَلَا ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ: شما هر چه مى‌خواهيد به جاى خدا بپرستيد بگو به راستى زيانكاران واقعى آنهايند كه نفس خود و خويشان خود را در روز قيامت باخته باشند، براستى خسران مبين همين است».
کلمه «خُسر» در کتاب‌های لغت به معنی نقص پیدا کردن سرمایه اصلی انسان است. به گفته علامه طباطبایی كلمه «خسر» و «خسران» هر دو به معناى از دست دادن سرمايه است و «خسران نفس» به معناى آن است كه آدمى خود را در معرض از بین رفتن قرار دهد، به طورى كه استعداد كمالش از بين برود و سعادت به كلى از او فوت شود. خسران حقيقى هم همين است، زیرا که خسران‌های قيامت پايانى ندارد، دائم و جاودان است.
این آیه می‌تواند تأثیر «ایمان» را در «بهسازی ارتباط انسان با خود» هم به ما نشان بدهد؛ به عبارتی این اشاره را دارد که ایمان و بندگی خداوند ارتباط مستقیم با به دست آوردن خود (کمال نفس) یا از دست دادن خود دارد. می‌توان گفت انسانی که ارتباط خود را با خداوند سامان بدهد بذری را در وجودش کاشته که به تدریج رشد و ثمرات آن را در وجودش خواهد دید و این تأثیر دلیلی جز این ندارد که انسان پیوستگی فطری به خداوند دارد و عاقبتش به سوی خدا است: «اِلَیهِ المَصیرُ» (تغابن، 3).
گرچه خطاب این آیه به گفته مفسران با کافران است، اما روشن است که همه انسان‌ها در معرض خُسران هستند، همان‌گونه که در سوره عصر می‌خوانیم: «إن الإنسان لفی خُسر» و راه‌های برون‌رفت از خسران نیز در ادامه آیات همین سوره به روشنی بیان شده است. ایمان (اتصال به خداوند) اصلیترین راه برون‌رفت از خُسران (از دست دادن خود) است؛ ایمانی که در سایه آن انسان قدرت پیدا می‌کند، جهان و عالم هستی را چنان که هست به عنوان نشانه خداوند ببیند:
ملکوت است که در منظر من جلوه گر است / تو بر آن باش که بحر و بر و شمس و قمر است
مؤمنین با تمسک به خداوند و دریافت پیام او، متوجه چیزهایی در این عالم شده‌اند که از حس بالاتر است، سنت‌هایی را در این عالم فهمیده‌اند که بدون ایمان به خدا و وحی او، امکان فهم آنها وجود ندارد: «وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ»: و چیزهایی را یادتان بدهد که از شما برنمی‌آید آنها را یاد بگیرید (بقره، 151).
منابع:
تفسیر المیزان علامه طباطبایی، مفردات راغب اصفهانی، ترجمه قرآن علی ملکی
انتهای پیام
