تعداد نامه‌های ارسالی به امام حسین(ع) و محتوای نامه‌ها

به گزارش ایکنا، حسین قاضی‌خانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دوم مردادماه در نشست علمی «نامه‌های کوفیان؛ آمار و محتوا» که از سوی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، گفت: نهضت امام حسین(ع) چنان پیوندی با کوفیان دارد که بدون شناخت جایگاه کوفیان نمی‌توان تحلیل مناسبی از عاشورا داشته باشیم و یکی از این مباحث، نامه‌ها و محتوای ارسالی آنها به امام حسین(ع) است؛ اینکه چه افرادی برای امام(ع) نامه نوشتند و تعداد آن چقدر بوده است و محتوای آنها چیست؟ متن سخنان وی به شرح زیر است؛

«به طور معمول از 12 هزار یا 18 هزار نامه، سخن به میان آمده است، ولی اگر نامه را به معنای مکتوب یا صرفا تعداد مهر و امضاء در نظر بگیریم، تفاوتی وجود دارد یعنی اگر مکتوبات ارسال شده برای امام را در نظر بگیریم این آمار، منطبق با داده‌های تاریخی نیست، ولی اگر بحث این باشد که چون شرایط قومی و قبیلگی بوده است هر نامه به امضای تعداد زیادی از افراد رسیده باشد بحث متفاوت است.

اگر صرفا بحث بر سر بیعت باشد آمار 12 هزار یا 18 هزار نفر در منابع تاریخی نقل شده است، ولی مکتوبات ارسالی برای امام(ع) تعدادی بیش از 50 نامه اصلی است و اگر برخی نامه‌های دیگر را هم محسوب کنیم کمی بیش از 100 نامه می‌شود. البته منابع کهن تاریخی آمار دقیقی ندارند و فقط گفته شده است که امام(ع) نامه‌ها را در خورجینی قرار داده بودند و وقتی برخی افراد با ایشان محاجه می‌کنند نامه‌ها را به آنها نشان می‌دهند و طبیعتا خورجین شاید بیش از همان 100 نامه را گنجایش نداشته باشد و 12 هزار و 18 هزار با این گزارشات سازگاری ندارد.

ارسال نامه‌ها در چند مقطع

این نامه‌ها در چند مقطع برای حضرت فرستاده شده است؛ اولین نامه را شیعیان کوفه وقتی متوجه عدم بیعت امام با یزید و حرکت ایشان از مدینه به سمت مکه شدند نوشتند؛ این نامه در منزل سلیمان بن صرد نوشته شد و توافق کردند تا در قالب نامه‌ای امام را دعوت کنند و این نامه‌ مهمترین نامه است و کسانی آن را امضاء کرده‌اند. البته تعداد افراد، ثبت نشده است و تنها اسامی برخی از آنها مانند حبیب بن مظاهر، رفاعه و سلیمان و ... دیده می‌شود.

این نامه در حالی که 10 روز از رمضان سال 60 هجری گذشته است به دست امام در مکه می‌رسد؛ محتوای نامه نشان می‌دهد که نویسندگان آن شیعه هستند و در دعوت امام با عنوان اینکه ایشان پیشوا و امام است بسیار جدی هستند و نامه رنگ و بوی اندیشه شیعه دارد؛ در این نامه ابتدا به شدت معاویه را مذمت کرده‌اند و اینکه او ثروت جامعه اسلامی را ناعادلانه و ظالمانه بین مردم تقسیم و مصرف کرد و شیعیان را به قتل رساند و در ادامه گفتند ما پیشوایی نداریم و امید است که خدا ما را به واسطه شما بر راه حقیقت گرد آورد. در ادامه گفتند حاکم کوفه در قصر حکومتی است و ما همراه او نیستیم و منتظر هستیم تا خبری از جانب شما به ما برسد؛ منابع زیادی این داستان را نقل کرده‌اند و مورد تایید منابع تاریخی زیادی است.

دومین نامه ارسالی برای امام که البته یکسری نامه است، چند روز بعد از سوی برخی افراد ارسال شد و گفته شده است که بیش از 50 نامه فردی یعنی از یک تا چند نفره برای امام ارسال شد. مشکل اینجاست که اسم این افراد را نداریم و محتوای تک تک هم وجود ندارد و فقط می‌دانیم نامه از طرف شیعیان فرستاده شده است.

سومین سری نامه‌ها

نامه سری سوم توسط هانی بن هانی و سعیدبن عبدالله حنفی نوشته شده است و ظاهرا دو روز بعد از نامه دوم نوشته شده است و در این نامه آمده است: به حسین بن علی از طرف شیعیان و مسلمانان و اما بعد به سوی ما بشتاب به راستی که مردم در انتظار شما هستند و نظری به غیر شما ندارند. محتوای کوتاه و اختصاری در این نامه وجود دارد؛ این نامه هم توسط دو تن از شیعیان نوشته شده است و افراد زیادی آن را امضاء کرده‌اند که اسامی آنها نیامده است.

نامه غیرشیعیان و خائنان

نامه دیگر هم از غیرشعیان یعنی اشراف قبایل کوفه به امام(ع) ارسال شده است که البته اینها بعدا به امام خیانت کرده‌اند، کسانی مانند شبث بن ربعی و عروة بن قیس و قیس بن اشعث و ... این نامه را امضاء کردند و سردمدار سپاه عمر سعد در روز کربلا بودند؛ این نامه و محتوای آن دقیقا نشان می‌دهد که آنها اندیشه و تفکر شیعی ندارند و هدفشان صرفا سیاسی و دنبال کسب قدرت بوده‌اند، زیرا تصور می‌کردند که با پیروزی شیعیان سر آنها بی‌کلاه خواهد ماند و نخواستند از قدرت محروم شوند.

در این نامه بیان شده است که آستانه شهر سرسبز است و میوه‌ها رسیده و آبها فراوان است پس هر لحظه اراده کردی به جانب ما بشتاب و در این نامه چیزی در مورد پیشوایی امام مطرح نیست. اینها کسانی بودند که امام حسین(ع) در روز عاشورا وقتی با عمر سعد و لشکرش روبرو شد، اسم اینها را نام برد و فرمودند مگر شما کسانی نبودید که برای من نامه نوشتید؟ البته حضرت اسمی از دیگران مانند نامه اولیه نبردند و خواستند این گروه خائن را معرفی کنند.

آخرین سری نامه‌ها هم که نامه کوتاهی بوده است با این طلیعه شروع شده است که اینجا برای تو 100 هزار نامه است پس تاخیر نکن؛ البته برخی جملات زیادتری از آن را بیان کرده‌اند که احتمالا خلط برخی نامه‌ها در منابع بوده است.

بنابراین بیش از 50 نامه برای امام(ع) نوشته شد ولی تعداد کسانی که آن را مهر کرده‌اند خیلی بیشتر است ولی همانطور که گفته شد منابع تاریخی آمار دقیقی از مهرکنندگان ارائه نداده‌اند و محتوا هم که جای خاص خود را دارد ولی در مجموع 17 نفر در ارتباط با این نامه‌ها در تاریخ ثبت شده‌اند که 7 نفر آنها از غیرشیعیان و خیانتکاران بودند و 10 نفر دیگر هم شیعیانی هستند که یا نامه را نوشته‌اند یا خدمت امام رسانده‌اند.