تهجد شب و بهره از سحر نتیجه مراقبه در طول روز است

به گزارش خبرنگار افتخاری ایکنا، حجت‌الاسلام‌والمسلمین حیدرعلی ایوبی، استاد حوزه علمیه، ۱۲ بهمن‌ماه در جلسه درس اخلاق مدرسه علمیه دارالشفاء قم، با اشاره به اهمیت مراقبه گفت: ما روزبه‌روز ساخته‌تر می‌شویم و شاکله قلب و جان ما شکل می‌گیرد اگر همین امروزمان را مواظبت کردیم و مراقب بودیم و نگذاشتیم پوچ و هیچ شود یک آجری و ملاتی بر ساختمان وجودی خود اضافه کردیم و این اثر دارد؛ ولی اگر خدایی نکرده امروز را یا این ساعت از عمر را خراب کردیم، برای ساعت بعد ضرر است؛ چون فردا روی امروز ساخته می‌شود. 

وی ادامه داد: علامه طباطبایی زیاد تأکید می‌کردند و می‌گفتند که من هر شب می‌فهمم روز من چگونه بود؟ هر چند ایشان در یک سطح بالایی از ما بود و در آن سطح حرف می‌زدند ولی می‌گفتند می‌فهمم امشب در دل شب در تهجدم خوب ارتباط گرفتم و ارتباط وجودی من با خدا خوب برقرار شده است؛ اینجا متوجه می‌شوم که امروزم که گذشته، خوب بوده است که الان دارم نتیجه آن را می‌گیرم. این سخن علامه معلوم می‌شود گناهی، خطایی و خلافی در روز نکرده‌اند و آن را شب حس می‌کردند؛ ما هم چاره‌ای نداریم و باید کاری کنیم که روزمان را به غفلت نگذرانیم. 

ایوبی تأکید کرد: برای همین آیت‌الله بهجت این همه در سکوت و مراقبه بودند یا علامه طباطبایی این‌قدر ساکت بودند و حتی چشمشان را از چیزهای حلال هم می‌بستند و در خودشان بودند و وقتی هم از ایشان می‌پرسیدند چه‌کار می‌کنید؟ می‌فرمودند: مراقبه، مراقبه، مراقبه؛ بنابراین راه این است، سازوکار و حقایق این است. چطور سازوکار کسب حقایق علمی رفتن به کلاس و مطالعه و استاد داشتن است، اینجا هم ساز‌وکار رسیدن به حقایق معنوی، مراقبه و مواظبت است، این گوش خیلی نباید در اختیار هر حرفی قرار گیرد و این فضا در ماه رجب و ماه شعبان زیاد است و خدا می‌خواهد ما را به این فضا بیاورد. 

اهمیت مراقبه در دور شدن از غفلت

این استاد حوزه علمیه به بیان اینکه با مراقبه خود را از غفلت جدا کنید، گفت: آیت‌الله بهجت در روضه‌ها که می‌نشستند هم گوششان به این مجلس و روضه بود و هم دلشان جای دیگر بود و هم دائم در حال ذکر خدا بودند؛ ما هم اگر بخواهیم در این مسیر گام برداریم و پیشرفت کنیم سازوکارش همین است که غفلت نکنیم و مراقبه کنیم. باید هر چه بیشتر شبانه‌روز خود را از غفلت جدا کنیم و توجه و تمرکز و حالت مراقبه داشته باشیم تا به فیوضات معنوی برسیم، لذا به همین دلیل به ما گفتند ذکر لفظی، ذکر قلبی و استغفار داشته باشید، به همین دلیل توصیه شده در ماه رجب 10 هزار بار سوره توحید را بخوانید و شب‌ها هزار مرتبه لا اله الا الله بگویید. 

وی افزود: اولیای الهی می‌خواستند یک‌ جوری دست ما را بگیرند و سر این سفره بیاورند که کم کم انسان با خدا مأنوس شود که اگر مأنوس شد دیگر با غیر خدا بی‌تفاوت و بی‌انگیزه می‌شود و زهد پیدا می‌کند. قرآن نیز در آیه هشتم سوره انفال می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَیٰ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ؛ مؤمنان حقیقی آنانند که چون ذکری از خدا شود دلهاشان ترسان و لرزان شود و چون آیات خدا را بر آن‌ها تلاوت کنند بر مقام ایمانشان بیفزاید و به خدای خود در هر کار توکل می‌کنند.» هم قرآن و هم زندگی پیامبر(ص) و امامان و اولیای خدا این‌گونه بوده است. 

این استاد حوزوی تصریح کرد: آن عزیزانی که با شهدا و رزمندگان بودند می‌دیدند که شهدا هم این‌گونه بودند و اهل ذکر و عاشق خدا بودند؛ جوانانی که اصلاً خستگی و زدگی برای آن‌ها معنا نداشت و نتیجه‌اش رسیدن به فیض شهادت بود و خیلی راحت و شیرین روی مین می‌رفتند. در حالات مرحوم آیت‌الله سیدجمال گلپایگانی و دیگران است که به قبرستان‌ها می‌رفتند و ترس و وحشتی هم نداشتند و بعضی‌ها هم داخل قبر می‌رفتند و با قبر انس می‌گرفتند؛ حالا فرق نمی‌کند در حجره و جبهه و منزل یا قبرستان باشد مهم آن انس و دل‌کندن از اهل دنیاست که قرآن در آیه ۲۹ سوره ابراهیم می‌فرماید: «فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّیٰ عَنْ ذِکْرِنَا وَلَمْ یُرِدْ إِلَّا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا؛ بنابراین از کسانی که از یاد ما روی گردانده‌اند و جز زندگی دنیا را نخواسته‌اند، روی بگردان.» 

وی اظهار کرد: سازوکار کسب معنویات و شهود و وجدان همین است و معلوم است ذره‌ای انسان اگر بخواهد تظاهر و خودنمایی کند و خودی را سر زبان بیندازد خدا او را خنثی می‌کند، اصلاً آدم این کارها را می‌خواهد بکند که از غیر خدا جدا شود نه خودنمایی کند. 

اهمیت حضور قلب در نماز

ایوبی با توصیه به اینکه در منزل مصلی داشته باشید، گفت: مستحب است که در منزل و محل زندگی مصلی داشته باشیم، مسجدِ بیت در منزل داشته باشیم که یک جای خاصی در منزل انتخاب کنیم و آنجا نماز و دعا بخوانیم.

این استاد اخلاق با اشاره به اهمیت حضور قلب در نماز اظهار کرد: برخی در نماز هر کار می‌کنند و تلاش می‌کنند که حضور قلب و خشوعی داشته باشند نمی‌شود؛ چون این ذهن و قلب و جان درگیر است و برای همین است وقتی از آیت‌الله بهجت و علامه طباطبایی می‌پرسیدند برای کسب حضور قلب در نماز چه‌کار کنیم می‌فرمودند قبل از نماز و بیرون از نماز و در طول روز باید یاد خدا و ذکر خدا را داشته باشید تا در نماز این یاد اوج بگیرد، اما اگر در طول روز به غفلت بگذرانید معلوم است که این دل موقع نماز هم همان جاهای غفلت‌زا درگیر و اسیر است و نمی‌تواند در نماز حضور قلب داشته باشد و نمی‌شود این دل را از آنحا جدا کرد. 

وی توصیه کرد: تا جوان هستید و فرصت دارید و تا این مهر و محبت خدا و اهل بیت(ع) در دلتان است و آرزوهایتان اینهاست خود را بسازید. اینها را هم از خدا بدانید و اگر اینها را حفظ کردید و بهره گرفتید پذیرای هدایت الهی می‌شوید و خدا هدایت شما را بیشتر می‌کند. هر چه تقوا بیشتر شود انسان از گناه و معصیت وحشت دارد و واقعاً زبانش به غیبت باز نمی‌شود و یک‌ دفعه یک هشداری از درون به او می‌دهند و نمی‌گذارند اصلاً غیبت کند، اما خدایی نکرده اگر انسان رها باشد و در غفلت فرو برود مورد هدایت خاص قرار نمی‌گیرد. 

از لفظ ذکر به حقیقت آن برسید

ایوبی با بیان اینکه بر ذکرهای لفظی و زبانی مداومت داشته باشید تا به عمق آن برسید، گفت: عزیزان همین ذکرها و دعاها و توسلات و مراقبه‌ها و نماز شب‌ها و نافله‌ها اینها را باید داشته باشید و از همین کانال‌ها کم کم سعی و تقاضایتان این باشد که به حقیقتش برسید. تلاش کنید از این پوسته و این الفاظ عبور کنید و به باطن آن برسید. 

وی ادامه داد: خدا هم فضلش زیاد است و منتظر ما است؛ ولی ما باید اهلیت و ظرفیت پیدا کنیم که خدا به ما عنایت کند و این‌طور نیست که خدا بخیل باشد نخواهد الطافش را به کسی ندهد این الطاف الهی مثل خورشید است که می‌تابد و حالا بستگی دارد هر کس بر اساس ظرفیت خودش از این نور بهره می‌گیرد. 

استاد حوزه علمیه گفت: این شب‌های باقی‌مانده ماه رجب را قدر بدانید ولو اینکه گاهی کسل و بی‌حال هستید؛ اما بلند شوید پیش خدا بروید و التماس کنید بالاخره در باز می‌شود. آیت‌الله بهجت تأکید می‌کردند کاری کنید یک قطره اشک در سحر از چشم شما بیایید که جز بکائین سحر باشید. 

محسن سلطان‌احمدی