صالحان چه کسانی هستند

به گزارش ایکنا از خوزستان، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن انصاری، مدیر مدرسه علمیه آیت‌الله‌العظمی آقا شیخ محمدجعفر انصاری(ره) اهواز در سلسله جلساتی به شرح دعای مکارم‌الاخلاق امام سجاد(ع) پرداخته است. جلسه دهم این شرح از دعا تقدیم مخاطبان می‌شود.

بسم الله الرحمن الرحیم 

امام سجاد(ع) به پیشگاه الهی عرض می‌کند: اللهُمّ صَلِ علی مُحمّدِ وَ آل محمّد وَ حَلِّنی بِحِلیَهِ الصالحین؛ امام(ع) در این فراز از دعا پس از ذکر صلوات درخواست می‌نماید که پروردگارا مرا به زیور صالحین مُزیّن بفرما.

در ابتدا کلمه صلاح و صالحان را معنا کنیم؛ راغب در کتاب مفردات قرآن می‌نویسد: «الصّلاحُ ضِدُ الفَساد»؛ صلاح ضد فساد است. به معنای خیرخواهی کردن، نیک شدن.

صالحین به کسانی گفته می‌شود که اهل خیرخواهی هستند، کسانی که در علم و ایمانشان به خدا و آنچه از نزد خدا آمده و نیز در صداقت، شهادت و توبه آنان خللی وارد نشده باشد و تمام عمر خود را در طاعت خدا و اموالشان را در راه رضای او صرف کنند.

در قرآن کریم گاهی صلاح را در مقابل گناه قرار داده و می‌فرماید: خَلَطوا عَملاً صالِحاً و آخَرَ سَیِئَاً؛ عمل صالح و فعل قبیح هر دو به جای آوردند. (سوره توبه/ آیه 102)

ما هر بار که نماز می‌خوانیم بر بندگان صالحِ خدا سلام می‌دهیم: «السَّلَامُ عَلَيْنَا وَ عَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِين‏»؛ مقام صالحان چنان ارزشمند است که خدای متعال در قرآن مجید پیامبرانی مانند حضرت ابراهیم(ع)، حضرت اسحاق(ع)، حضرت یعقوب(ع)، حضرت لوط(ع)، حضرت اسماعیل(ع)، حضرت ادریس(ع)، حضرت ذوالکفل(ع) را از صالحان دانسته است. بنابراین، صالحان دارای مراتب و درجاتی هستند که شامل انبیا و غیر انبیا می‌شود.

در قرآن برای افراد صالح خصوصیاتی بیان شده است که دو ویژگی آنها جنبه عقیدتی دارد و باقی ویژگی‌های رفتاری هستند؛ اعتقاد به خدا و روز قیامت. «يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ»؛ به این معنا که عمل صالحی از مؤمن پذیرفته است که همراه با این دو اعتقاد باشد. ضامن اجرای ارزش‌های اخلاقی اعتقاد به «الله» است.

از امام رضا(ع) سؤال شد چرا باید به خدا اقرار کرد. حضرت فرمود: اگر کسی خدا را قبول نداشته باشد از فساد اجتناب نمی‌کند، بنابراین جهت اصلاح، اولین اقدام خداباوری است.

ویژگی‌های رفتاری صالحان

انس با کتاب خدا

انس با قرآن اغلب در اثر مراوده همیشگی به دست می‌آید و لازمه انس با چیزی شناخت آن است. مراوده پیوسته و همراهی قرآن باعث شناخت قرآن می‌شود، پس می‌توان گفت که انس با قرآن یعنی آموختن، قرائت قرآن، فهم قرآن و در نهایت عمل به قرآن که موجب تغییر در رفتار می‌شود. بنابراین، عاملان به قرآن صالح خواهند شد.

سجود و خصوع

به معنای تذلل، خضوع و اظهار فروتنی است. مؤمنان از روی میل و رغبت در پیشگاه الهی سجده می‌کنند، اما غیرمؤمنان هر چند حاضر به چنین سجده‌ای نیستند، اما تمام ذرات وجودشان از نظر قوانین آفرینش خواه ناخواه تسلیم فرمان خداوند است.

امر به معروف و نهی از منکر

معروف به معنای نیک و خوب و منکر به معنای زشتی و ناپسند است. امر به معروف و نهی از منکر از بزرگترین واجبات دینی است. وجوبش در صورتی است که انجام دادن معروف واجب و انجام دادن منکر حرام باشد و در این صورت واجب کفایی است.

شتاب در خیر

در سوره مؤمنون می‌خوانیم: «أُولَئِكَ يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَهُمْ لَهَا سَابِقُونَ؛ آنانند كه در كارهاى نيک شتاب مى ‏ورزند و آنانند كه در انجام آنها سبقت مى ‏جويند»؛ شتاب‌ورزی در انجام کارهای نیک از نشانه‌های مؤمنان راستین است.

از امام کاظم(ع) نقل شده که فرمودند: این آیات یعنی آیات ۵۷ تا ۶۱ سوره مؤمنون درباره امیرالمؤمنین(ع) و فرزندان او نازل شده است. (تفسیر البرهان)

در قرآن کریم سوره عنکبوت می‌خوانیم: «وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِي الصَّالِحِينَ؛ و آنان که ایمان آورده و کار نیکو کردند آنان را البته به بهشت در صف صالحان و رتبه نیکان آریم.» امید آنکه در این عمر محدود ما هم شامل این آیه شریفه قرار بگیریم.

اللهم وفقنی لصالح الاعمال
خدایا توفیق عمل صالح به ما عطا فرما