اعتقاد اهل سنت در مورد امام زمان(عج) چگونه است؟

سجاد جمشیدی، پژوهشگر حوزه مهدویت در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، اظهار کرد: دانشمندان اهل سنت از متقدمین، متاخرین، محدثین و متکلمین بیش از ۴۰۰ روایت مربوط به حضرت مهدی(عج) را با اسناد مختلف از طریق صحابه از رسول خدا(ص) نقل کرده‌اند.

بسیاری از آنان به صحت شهرت و تواتر اخبار مربوط به ظهور و حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) اذعان و تصریح کرده‌اند، ده‌ها کتاب مستقل درباره حضرت مهدی(عج) به رشته تحریر درآورده‌اند و یا در ضمن کتاب‌های کلامی، حدیثی، تفسیری و تاریخی باب و فصلی را به حضرت اختصاص داده و روایات و مباحث مربوط به ایشان را مطرح کرده‌اند. تقریبا تمام محدثین و دانشمندان اهل سنت روایات مربوط به مهدویت را به نام و یا اوصاف حضرت نقل کرده‌اند و اعتقاد به مهدویت از مسلمات عقاید اهل سنت شمرده شده است.

روایات فریقین یعنی شیعه و سنی به تواتر دلالت می‌کند که ظهور حضرت مهدی(عج) در آخر الزمان یک حادثه قطعی است و جهان به دست او از لوث ظلم، شرک و بت پرستی پاک و دین اسلام به رهبری و امامت او در سراسر گیتی حاکم می‌شود، حتی اگر از عمر دنیا یک روز باقی نمانده باشد خدا آن روز را آنقدر طولانی می‌کند که آن حضرت ظهور و جهان را از عدل و داد پر می‌کند، همانگونه که از ظلم و ستم پر شده باشد و با دست توانا و با کفایت او دین اسلام در تمام جهان گسترش پیدا می‌یابد و احکام تابناک و نجاتبخش آن  اجرا می‌شود و تمام بشریت به آن ایمان می‌آورند.

با توجه به اینکه روایات ظهور حضرت امام زمان(عج) به صورت متواتر است اعتقاد به مضمون آنها واجب است و لذا تمام فرقه‌ها و مذاهب اسلامی به وجود و ظهور حضرت مهدی اتفاق نظر دارند و در طول اعصار از قرون اولیه بین مسلمانان مشهور بوده است و تمام علمای شیعه و پیشوایان مذهب مشهور اهل سنت به وجوب اعتقاد به ظهور آن حضرت فتوا داده‌اند چرا که اعتقاد به حضرت مهدی(عج) اعتقاد به روایات وارده از حضرت رسول اکرم(ص) است.

مهدی موعود از اهل بیت و خاندان رسالت است

در این زمینه ابن ابی الحدید معتزلی سنی در شرح نهج‌البلاغه خودش جلد ۱۰ صفحه ۹۶ می‌آورد: قد وقع اتفاق الفرق من المسلمین اجمعین علی ان الدنیا وتکلیف لاینقضی الا علی المهدی و حتی سیوطی که از علمای اهل سنت است از رسول خدا نقل می‌کند که هر کسی مهدی را تکذیب و انکار کند کافر است.

روایات شیعه و سنی به گونه متواتر دلالت دارد که مهدی موعود از اهل بیت و خاندان رسالت است و رسول اکرم(ص) در این روایات او را با تعابیر المهدی منا، من ولدی، من عترتی، من اهل بیتی معرفی کرده است.

همچنین در روایات فریقین به تواتر بیان شده است که حضرت مهدی(عج) هم نام و هم کنیه با رسول خداست و اسم مبارکش محمد، کنیه‌اش ابوالقاسم و لقبش مهدی و شبیه‌ترین مردم به آن حضرت است و او کسی است که خداوند با دست او مشرق و مغرب عالم را فتح خواهد کرد.

از جمله مطالبی که بسیاری از دانشمندان اهل سنت بر آن تصریح کرده‌اند این است که حضرت مهدی آخرین و دوازدهمین خلیفه رسول خداست، بنابراین یکی از امور مورد اتفاق بین شیعه و سنی درباره حضرت مهدی(عج)  این است که آن حضرت آخرین و دوازدهمین خلیفه رسول خداست که پیامبر خدا طبق احادیث متواتر از خلافت آنان خبر داده است.

ابو داوود که از مشاهیر محدثین اهل سنت و یکی از صاحبان صحاح شش گانه است و یکی از کتاب‌های سنن خود را به حضرت مهدی اختصاص داده است نخستین حدیثی را که درباره حضرت مهدی(عج) می‌نویسد چنین است:

جابر بن ثمره از رسول خدا(ص) نقل کرده است که اسلام پابرجا و استوار باقی می‌ماند تا هنگامی که ۱۲ خلیفه قریشی در میان شما باشد و همه امت بر آنها اجتماع کنند. قندوزی حنفی در توضیح حدیث کلهم تشتمل علیه الامه می‌نویسد این اجتماع همه امت اسلامی بر خلافت آن ۱۲ خلیفه در هنگام ظهور حضرت مهدی محقق می‌شود.

خصوصیات شخصی و حکومتی حضرت مهدی(عج) مورد اتفاق مذاهب اسلامی

در عین حالی که بسیاری از اوصاف و خصوصیات شخصی و حکومتی حضرت مهدی(عج) مورد اتفاق فرق و مذاهب اسلامی است مواردی هم محل اختلاف و گفتگو واقع شده است که موارد ذیل بسیار برجسته و معرکه آرا قرار گرفته و بقیه اختلافات جزئی زیر مجموعه همین اختلافات است:

آیا مهدی از نسل امام حسن است یا امام حسین؟ اسم پدر آن حضرت چیست؟ آیا حضرت متولد شده است یا خیر؟ طبق روایات متواتر مسلماً حضرت مهدی(عج) علوی و فاطمی است منتها به نظر مشهور اهل سنت او از نسل حسن بن علی است. ولی شیعه‌ها او را از فرزندان حسین بن علی می‌دانند.

اگر اصرار بر صحت آن احادیثی که در مورد اینکه حضرت مهدی از نسل امام حسن است داشته باشیم راه جمعش این است که بگوییم  حضرت از جد پدری به امام حسین(ع) منتسب است ومراد از حسنی بودن حضرت مهدی انتسابش از طرف مادر  به امام حسن(ع) است همان گونه که خود امام حسن و حسین و بقیه ائمه انتسابشان به پیامبر از طرف مادر گرامی‌شان حضرت زهرا بوده و به آنان اولاد پیامبر گفته می‌شود.

زیرا همه مورخین نوشتند که همسر گرامی امام سجاد مادر امام باقر دختر امام حسن مجتبی است یعنی از امام باقر به بعد ائمه حسنی و حسینی هستند و نسب آنان پس از امام باقر از پدر به امام حسین و از مادر به امام حسن مجتبی می‌رسد.

در این رابطه طبرانی با ذکر سند از علی بن علی هلالی نقل کرده است که رسول خدا به فاطمه دخترش فرمود: ای فاطمه دو فرزند تو حسن و حسین سید و آقای اهل بهشت هستند قسم به آن کسی که من را به حق مبعوث کرده مهدی این امت از آنِ هر دوتا (امام حسن و امام حسین) است. یا فاطمه ابناک الحسن و الحسین وهما سیدا شباب اهل الجنه یا فاطمه والذی بعثنی بالحق منهما المهدی هذه الامة. دومین اختلاف بین شیعه و سنی درباره حضرت مهدی اسم پدر آن حضرت است روایات شیعه بدون اختلاف می‌گوید اسم پدر حضرت، حسن بن علی عسکری است. ولی روایات اهل سنت مختلف است.

احادیث اهل سنت که متعرض اسم پدر آن حضرت شده است اختلاف دارد در بعضی بیان شده پدر آن حضرت هم نام با پدر رسول خداست، عده فراوانی از دانشمندان اهل سنت ذیل روایت (اسمه اسمی واسم ابیه اسم ابی) این روایات را مجعول دانسته و نقد کرده‌اند ولی در عین حال بیشتر اهل سنت معتقدند که اسم پدر حضرت مهدی عبدالله است.

سومین اختلاف شیعه و سنی در مورد حضرت مهدی(عج)

سومین اختلاف بین شیعه و سنی این است که آیا آن حضرت متولد شده است یا نه با توجه به مخفی بودن تولد حضرت و غیبت طولانی او این اختلاف قابل پیش‌بینی بوده است و لذا ائمه اهل بیت پیش از تولد او از این اختلاف خبر داده‌اند.

بیشتر اهل سنت معتقدند که حضرت مهدی متولد نشده است و در آخرالزمان متولد می‌شود. ولی اینان هیچ دلیل عقلی و نقلی بر این اعتقادشان اقامه نکرده‌اند. مثلاً ابن ابی الحدید معتضلی می‌نویسد: همانا مهدی در آخر زمان ظاهر می‌شود و اکثر متکلمین و محدثین معتقدند که او از فرزندان فاطمه است.

اصحاب ما معتزله و شیوخشان هم منکر نشده‌اند بلکه به ظهور مهدی اعتراف و اعتقاد دارند و در کتاب‌هایشان او را ذکر نموده اند ولی هنوز متولد نشده است بلکه در آینده خلق و متولد می‌شود و اصحاب حدیث هم به همین مذهب معتقد هستند.

در عین حال عده‌ای از مورخین محدثین و متکلمین اهل سنت به تولد حضرت مهدی تصریح کرده‌اند. شاید کسی نباشد که متعرض احوال امام حسن عسکری شده باشد ولی به تولد حضرت مهدی تصریح نکرده باشد.

۱۱۲ نفر از دانشمندان اهل سنت را نام برده است که به تولد آن حضرت تصریح کرده‌اند. بعضی از علمای اهل سنت هم با توجه به روایات نبوی به لزوم حضور حجت الهی در زمین تصریح کرده‌اند. از نظر مذهب شیعه از ضروریات مذهب است که حضرت مهدی متولد شده است و الان به صورت ناشناس در میان مردم زندگی می‌کند. زیرا شیعیان معتقد هستند که هرگز زمین از وجود حجت خدا خالی نیست و ده‌ها دلیل عقلی و نقلی این اعتقاد شیعیان را پشتیبانی می‌کند.

شیعه معتقد است كه رهبری و امامت الهی پایان نپذیرفته است بلکه هدایت الهی و رابطه خداوند با بندگان همچنان ادامه دارد و تا پایان عمر جهان و آغاز قیامت زمین از حجت الهی خالی نیست. چون همانگونه که تفویض و به حال خود رها شدن انسان در عالم تکوین ناممکن و محال است در گستره تشریع هم نامعقول و باطل است. یعنی همان گونه که انسان در تمام امور تکوینی لحظه به لحظه محتاج و نیازمند به افاضه فیض الهی است در نظام تشریع هم همیشه به رهبری و هدایت معصوم نیازمند است.

از نظر شیعه تولد حضرت مهدی به تواتر ثابت شده و از ضروریات و مسلمات مذهب است که حضرت مهدی آخرین خلیفه دوازده گانه رسول خدا در شب نیمه شعبان سال ۲۵۵ هجری در شهر سامرا از مادری به نام نرجس متولد شده است و تولد حضرت برای حفظ جان ایشان مثل تولد حضرت ابراهیم و حضرت موسی از دید عموم مردم مخفیانه صورت گرفته و پدر بزرگوارش امام حسن عسکری آن خورشید فروزان را پس از تولدش به بسیاری از دوستان و خواص شیعیان نشان داده و او را امام پس از خود معرفی کرده است.

یکی از ادله‌ای که بر تولد و وجود حضرت مهدی دلالت می‌کند حدیث متواتر ثقلین است که همه فرق و مذاهب اسلامی بر صدور و صحت آن اتفاق دارند که پیامبر اکرم فرمودند: انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی
احدهما اکبر من الاخر و انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض. طبق این حدیث دو چیز گرانبها، کتاب خدا و اهل بیت در میان امت به جا گذاشته شده که این دو از هم جدا نخواهند بود تا در کنار حوض کوثر بر پیامبر وارد بشوند.

جمله انهما لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض قابل دقت و ملاحظه است که با صراحت دلالت می‌کند بر اینکه عترت از قرآن جدا نمی‌شود و همواره پیشوایانی از اهل بیت باید از همان عصر رحلت رسول خدا صل الله علیه و آله همانند قرآن در جامعه حضور و استمرار داشته باشند تا که در روز قیامت کنار حوض کوثر بر رسول خدا وارد شوند.

طبق این حدیث اگر  قرآن کتاب همیشگی و جاودانه است پس حتماً باید امامی از عترت و خاندان رسول خدا هم باشد که همانند قرآن در جامعه حضور داشته باشد.