«آرَک و بَرَک»؛ آیینی در راستای توجه به همسایه‌ها
همسایه‌داری و توجه به حال آنها از مهمترین آموزه‌های دین هدایتگر و مبین اسلام و از مهمترین توصیه‌های پیامبر اکرم(ص) به مسلمانان خاصه در ماه صیام است تا تمامی روزه‌داران از برکت سفره ماه نزول قرآن به شکل یکنواختی بهره ببرند و تجلی این نکات را در آیین «آرَک و بَرَک» در راستای توجه به همسایه‌ها با محوریت مسجد شاهد هستیم.
به گزارش ایکنا؛ رفتارمندی انسان‌های باورمند به آیین؛ بی‌هیچ تردیدی و به گواه اسناد تاریخ، ردپایی از ابتدای زیست بشر روی این جهان اثیری دارد.
پیش از نزول ادیان الهی، انسان باورمند به آیین؛ در ساحت طبیعت پیرامون که ارتزاق، معیشت و زندگی او را تأمین می‌کرد؛ تلاش می‌کرد تا به تقدیس مادرِ بخشنده زمین و آسمانی که بارانِ رحمتش تضمین‌کننده دوامِ حیات و بقای اوست بپردازد و پس از نزول و پذیرش ادیان الهی توسط مردم، همان رفتارهای آیینی شکل آموزه‌های دینی به خود گرفت.
هرچه ادیان، فرائض و شعائر خود را جزئی‌تر و بر مناسبت‌های مختلف «سور» و «سوگ» استوار کردند؛ به همان میزان، تعدد و تکثر رفتارهای آیینی مردمان دین‌دار نیز گسترش پیدا کرد. امروز با قدرت می‌توان گفت که آنچه در ساحت کُنش‌های آیینی و رفتارواره‌های نمایشی مردمان باورمند به آیین تجلی یافته و بروز و ظهور پیدا کرده است؛ بی‌هیچ تردیدی نخ تسبیحی است که فرهنگ، تمدن، دین و شعائر آیینی بر مدار آن استوار است.
ماهِ مبارک «رمضان» به عنوان بزرگترین ماه مذهبی مسلمانان که ماهِ نزولِ قرآن و برکات آن به عنوان کتاب آسمانی مسلمانان است؛ در میان مردمان فرهنگ‌مدار و باورمند به آیین ایرانیان تمدن‌ساز از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است. برهمین نمط است که از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب کشورمان؛ در ساحت موزاییک رنگارنگ از تنوع اقلیم‌ها، گویش‌ها، پوشش‌ها، آداب، رسوم و سنت‌های مختلف ملی و مذهبی؛ اجرای فرائض مذهبی و آیین‌های نمایشی مرتبط با این ماه از جایگاه والایی برخوردار است.
دال مرکزی تمامی این آیین‌ها، آموزه‌های دین هدایتگر و مبین اسلام منبعث از کتاب آسمانی مسلمانان -قرآن کریم- است و از مراسم سحرگاهی تا افطار و همچنین مناسبت‌های تقویمی چون میلاد بابرکت کریم اهل‌بیت امام حسن(ع) تا شهادت مولای متقیان، حضرت علی(ع) را دربر می‌گیرد. سرانجام رسیدن به ایستگاه پایانی آن که یکی از بزرگترین اعیاد مسلمانان، همان عید فطر است فرجامی بر آغاز رفتارهای آیین‌مند مردمان باورمند به دین اسلام، شعائر و فرائض هدایتگر آن است.
برهمین اساس خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) همراه با ایام این ماهِ پرفیض، تلاش می‌کند تا در سلسله گزارش‌هایی به معرفی آیین‌های مردمان سرزمین‌مان در اقصی نقاط آن در حوزه رفتارهای آیینی و نمایشی مرتبط با ماه صیام بپردازد.
ششمین گزارش از این سلسله مباحث به معرفی آیین «آرَک و بَرَک» باز می‌گردد که در ادامه از خاطرتان می‌گذرد.
توجه به همسایه‌ها؛ توصیه رسول خدا(ص) و دین اسلام
در این مسئله تردیدی وجود ندارد که جغرافیای وسیع و عمیق کشورمان، در کنار جلوه درخشان همزیستی اقوام مختلف در سایه وحدت ایران‌زمین؛ رنگین‌کمانی از فرهنگ‌ها، آداب، رسوم و سنت‌های گوناگون را زیر چتر واحدی به نام ایران‌زمین در شرایطی میزبانی می‌کند که فصل مهمی از رفتارهای آیینی مردمان مسلمان ایرانِ انقلابی و اسلامی را در مناسبت های مذهبی بزرگی چون ماه مبارک رمضان در شکل رفتارهای مختلف آیینی و نمایشی که مهری بر همان یکدلی، یکپارچگی، همراهی و اتحاد همیشگی ملت ایران در تاریخ و اعصار هزاره‌های گذشته خود است را پیش هر ناظری و اهل پژوهشی آشکار می‌سازد.
یكی از سنت‌های كهن مردمان خطه سیستان در ماه صیام که قدمت آن بیش از هزار سال تاریخ ثبت شده را به خود می‌بیند به آیینی موسوم به «آرَك و برَك» باز می‌گردد. «آرَك و برَك» در گویش مردمان سیسان به معنای «آوردن و بردن» است.
مسئله توجه به همسایه در دین اسلام بارها مورد تاكید قرار گرفته و بر مومن مسلمان فرض واجب است كه نسبت به افرادی كه پیرامون خانه و كاشانه او زندگی می كنند توجه داشته باشد.
این امر كه یكی دیگر از مبانی مهم و ارزشمند دین مبین و هدایتگر اسلام و سفارش شده توسط رسول خدا(ص) و ائمه معصوم(ع) است به عنوان قلب تپنده شكل‌گیری و اجرای آیین نمایشی «آرَك و برَك» به شمار می‌رود.
سفر ساده مردمان روزه‌دار به بزرگی محیط روحانی مسجد
استاد صادق عاشورپور، محقق و پژوهشگر شناسای هنرهای نمایشی کشور در مجموعه 10 جلدی گرانسنگ خود با نام «نمایش‌های ایرانی» درباره این آیین چنین آورده است: مردمان منطقه سیستان بر این عقیده‌اند كه از هر اجاق یا تنوری كه اهل خانه در آن غذا می‌پزند دودی كه بلند می‌شود تا هر شعاعی كه آن دود می‌رود خانواده مقید هستند تا برای همسایگان خود كاسه‌هایی از غذایشان را برای سفره افطار و سحر به عنوان هدیه و یا نذری ببرند.
خوشبختانه برپایی آیین «آرَك و برَك» هنوز هم در بسیاری از روستاها و شهرستان‌های منطقه سیستان توسط مردمان این خطه از كشورمان برپا می‌شود و بیشتر غذاهایی كه در این آیین مورد استفاده قرار می‌گیرد غذاهای ساده و محلی آن منطقه مانند شیربرنج، نان بَرَك و همچنین شله‌زرد است.
با ظهور زندگی مدرن در میان مردمان شهرنشین در دهه‌های اخیر دیگر کمتر شاهد استفاده خانواده‌ها از تنور و اجاق هیزمی برای تهیه غذا هستیم؛ به همین مناسبت در اجرای آیین «آرَك و برَك» تغییراتی در شكل و شیوه آن اعمال شده است.
سنت جدید اجرای این آیین، اینگونه است كه در ایام ماه مبارك رمضان مردمان هر محله و منطقه پیش از اذان مغرب در حد بضاعت خود مواد غذایی مانند چای، خرما، نان و یا همان غذاهای محلی مانند شله‌زرد و شیربرنج را به مسجد منطقه می‌برند و بعد از اقامه نماز تمام افراد در مسجد دور هم و گرد یك سفره جمع می‌شوند و روزه خود را با همین خوراكی كه توسط مردم نذر مسجد شده است می‌گشایند و افطار می‌كنند.
گزارش از امین خرمی
انتهای پیام
