حضرت ابالفضلالعباس(ع)، فرزند امام علی(ع) و برادر باوفای امام حسین(ع) از شخصیتهای برجسته واقعه عاشوراست. ایشان در مقام علمدار سپاه سیدالشهدا(ع) و سقای بزرگزادگان، تجسم شجاعت، وفاداری و ایثار در فرهنگ شیعی است.
قمر بنیهاشم در آسمان شعر و ادبیات شیعیان نیز طلوعی کمنظیر دارد. در شعر معاصر عرب و عجم، شخصیت والای حضرت عباس(ع) بسیار مورد توجه شاعران قرار گرفته است. یادداشت پیش رو بر آن است تا به بررسی تطبیقی سیمای حضرت عباس(ع) در شعر معاصر ایران و لبنان بپردازد و حسن مضامین مشترک و زیبایی تفاوتهای موجود در تصویرسازی شاعران این دو منطقه را مورد بازنگری قرار دهد، چراکه میان ایران و لبنان، پیوندها و اشتراکات فرهنگی و مذهبی عمیقی وجود دارد که از ریشهدار بودن اندیشههای شیعی در این دو سرزمین نشئت میگیرد.
حضرت ابالفضلالعباس(ع) بخش اعظمی از شعر عاشورایی معاصر ایران را به خود اختصاص داده است. فداکاری، وفاداری، شجاعت، ایثار، ادب، غیرت، کرامت، استقامت، زیبایی و... از جمله ویژگیهای مبرز آن حضرت است که شاعران به توصیف آنها پرداختهاند. در ادبیات لبنان نیز درباره حضرت ابالفضل(ع)، دیگر فرزندان بنیهاشم و اصحاب امام حسین(ع) اشعاری سروده شده، هرچند از لحاظ کمی، این اشعار بسیار کمتر از اشعاری است که به توصیف شخصیت سیدالشهدا(ع) اختصاص دارد. مضامین مشترک ادبیات معاصر ایران و لبنان در توصیف حضرت ابالفضل(ع) به شرح زیر است:
یکی از بارزترین ویژگیهای حضرت عباس(ع) که در ادبیات ایران و لبنان مورد توجه قرار گرفته، شجاعت و دلیری ایشان است. شاعران هر دو منطقه با استفاده از تصاویر استعاری و تشبیهات زیبا، شجاعت حضرت عباس(ع) را به تصویر کشیدهاند. در شعر معاصر ایران، شاعران با توصیف صحنههای نبرد و ایستادگی حضرت عباس(ع) در برابر دشمن، ایشان را نماد مقاومت و پایداری معرفی میکنند؛ برای مثال، قاسم مرام، شاعر آیینی در شعری، شجاعت حضرت عباس(ع) را با شجاعت امام علی(ع) مقایسه میکند و آن حضرت را وارث دلاوریهای پدرش میداند: «یعنی علی پا در رکاب جنگ دارد/ حیدر به قتل مشرکین آهنگ دارد/ تیغ علی در دست عباس است اینجا/ مه، محو چشم مست عباس است اینجا.»
احد چگینی از حضرت عباس(ع) در میدان نبرد با نام «مرد بیزرهی» یاد کرده که آیینه جمال حسین(ع) و تکرار حیدر(ع) است: «این تیغ بینیام، این مرد بیزره/ آیینه حسین، تکرار حیدر است/ در سرخی غروب، خورشید روشنی/ در خون نشسته بود، از پا نمینشست.»
در شعر معاصر لبنان نیز شجاعت حضرت عباس(ع) مورد توجه قرار گرفته است. شاعران لبنانی با استفاده از تصاویر طبیعی مانند طوفان و زلزله، شجاعت ایشان را نیرویی ویرانکننده و غیرقابل مهار توصیف میکنند؛ برای مثال، شاعر لبنانی، سعید العسیلی در شعری، شجاعت حضرت عباس(ع) را با طوفان و زلزله مقایسه و ایشان را نیرویی توصیف میکند که دشمنان را درهم میشکند: «آتشفشانی در میدان فوران کرده یا تندبادی سهمناک وزیدن گرفته؟ یا اینکه گردباد یا زلزله و یا آذرخشی آتشفروز رخ داده است!»
حسن آل حطیط العاملی نیز اراده پولادین حضرت عباس(ع) را مایه ثبات زمین میداند: «أنا القمر الذی عزمه/ ثبات هذی الارض... .»
حضرت عباس(ع) نه تنها بهدلیل شجاعت و دلیری، بلکه بهدلیل فضایل اخلاقی و مقام معنوی والای خود نیز مورد توجه ویژه قرار گرفته است. امام سجاد(ع) درباره جایگاه و شخصیت ایشان چنین میفرماید: «همانا در روز قیامت برای حضرت عباس در نزد خدای تبارک و تعالی جایگاهی است که تمام شهدا به آن غبطه میخورند.»
در شعر معاصر ایران نیز شاعران با تأکید بر وفاداری و فداکاری حضرت عباس(ع)، ایشان را نماد اخلاقمداری و انسانیت معرفی میکنند؛ برای مثال، حمیدرضا شکارسری، شاعر ایرانی در شعری، عظمت روحی حضرت عباس(ع) را با شگفتی توصیف و ایشان را یکی از بزرگترین شخصیتهای تاریخ بشریت معرفی میکند: «تا ابد، بزرگترین معمای تاریخ این خواهد بود که تو باشی و سلسله جبال نور فقط چهارده قله داشته باشد.»
در شعر معاصر لبنان نیز مقام معنوی حضرت عباس(ع) مورد توجه قرار گرفته است. شاعران لبنانی با استفاده از تصاویر استعاری و تشبیهات زیبا، عظمت روحی ایشان را شاخص کرامت و شهامت توصیف میکنند؛ برای مثال، از منظر هاشم الموسوی، شاعر معاصر لبنانی، تمام مکارم اخلاقی به کشتی نجات حضرت عباس(ع) پناه میبرند و در صورت جداشدن از ایشان، بیم غرقشدن دارند: «کل المکارم قد أمت سفینته/ تخشی إذا انتبذت یجتاحها الغرق.»
یکی دیگر از موضوعاتی که در شعر معاصر ایران و لبنان مورد توجه قرار گرفته، زیبایی حضرت عباس(ع) است. شاعران ایرانی با استفاده از تصاویر استعاری و تشبیهات زیبا، زیبایی ایشان را نشانهای از جمال و کمال الهی توصیف میکنند؛ برای مثال، اسماعیل سکاک، شاعر ایرانی در شعری، زیبایی حضرت عباس(ع) را با خورشید و ماه مقایسه و ایشان را معیار جمال و زیبایی معرفی میکند: «اهل حرم وقتی سقا را/ ماه بنیهاشم صدا میکردند/ خورشید در چشمان او خود را کوچکتر و بیرنگ حس میکرد.»
در شعر معاصر لبنان نیز شاعران با استفاده از تصاویر زیبای طبیعت، حضرت عباس(ع) را نماد طراوت و شادابی وصف میکنند؛ برای مثال، سعید العسیلی در تعابیری عاطفی و احساسی و با الهام از مظاهر طبیعت چنین میگوید که عطر گلها، زیبایی سبزهها، خنکای نسیم درختان، بوی مشک و یاسمن، زیبایی زنبق و... همه طراوت خود را از سیمای درخشان عباس وام میگیرند.
الههسادات بدیعزادگان
انتهای پیام