صبر هنرمندانه؛ درسی از سبک زندگی فاطمی
پژوهشگر دین با بیان اینکه شیوه راهبردی حضرت زهرا(س) در مقابل سختیها و مشکلات همه دورههای زندگیشان، صبر و استقامت هنرمندانه و زیبایی بود که ایشان از خود بروز داد، گفت: صبر ریشه همه فضائل است و تقوا بدون صبر ممکن نیست.
حضرت فاطمه زهرا(س) تجسم عینی فضائل و مناقب و اسوهای بیبدیل در پهنه تاریخ بشریت است. ایشان در نقشهای دخت گرامی رسول خدا(ص)، همسر امیرمؤمنان علی(ع) و مادر حضرات ائمه(ع) با سختترین تلاطمهای اجتماعی مواجه شد و زیستی بینظیر و جامع خلق کرد و به تصویر کشید. صدیقه طاهره(س) بانویی خانهدار و مادری دلسوز، عالمهای بینظیر، خطیبی شجاع و مدافعی استوار برای حریم امامت و ولایت بود. شخصیت چندبعدی این بانوی بزرگ، ایشان را به الگویی تمام و کمال برای همه نسلها و عصرها تبدیل کرده است؛ الگویی که زن و مرد، عالم و عامی و عارف و مجاهد میتوانند در سایه سیرهاش، راهی به سوی تعالی بیابند. از این رو، در ایام ولادت این درددانه خلقت، تأمل در سیره عملی و نورانی ایشان، هم عرض ارادتی به پیشگاه عظیم مادرانهاش و هم ضرورتی انکارناپذیر برای شناخت راه درست زیستن و چگونگی مواجهه حکیمانه با چالشهای فردی و اجتماعی در پرتو ایمان است. آنچه در ادامه میخوانیم، بخش نخست گفتوگوی خبرنگار ایکنا از اصفهان با حجتالاسلام امین حقیقتنژاد، پژوهشگر حوزه دین است.
ایکنا ـ امام حسن عسکری(ع)، وجود مقدس حضرت صدیقه طاهره(س) را الگو و اسوه و حجت خدا برای امامان معصوم(ع) میداند، همانطور که ائمه اطهار(ع)، حجتهای خداوند بر بندگان هستند. این جایگاه منحصربهفرد حضرت فاطمه(س) را بیشتر تبیین کنید.
در توقیع شریفی هم که از ناحیه امام زمان(عج) صادر شده، چنین آمده است: «فِی ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ لِی أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ؛ در دختر رسولالله برای من الگویی نیکو است.» دقت در این روایت، ما را نسبت به جایگاه حضرت زهرا(س) آگاه و تا حدودی شخصیت آن حضرت را برای ما تبیین میکند. بدیهی است آن حضرت که الگو و حجت بر ائمه(ع) هستند، به طریق اولی برای ما نیز الگو و سرمشق محسوب میشوند. بنابراین، درسگرفتن از محضر ایشان ضروری است. این ایام فرصت مغتنمی است که در آن میتوان علاوه بر عرض ارادت به محضر سیدة نساء العالمین، بیبی فاطمه زهرا(س)، روش هنرمندانه زیستن را از حضرت زهرا(س) آموخت.
ایکنا ـ یکی از بارزترین خصوصیات حضرت زهرا(س) که قابلیت الگوبرداری برای زنان جامعه کنونی را داشته باشد، کدام است؟
یکی از ویژگیهای بارز اخلاقی حضرت صدیقه طاهره(س)، صفت صبر است. صبر یکی از نیازهای ضروری امروز جامعه محسوب میشود. وقتی به زندگی حضرت زهرا(س) مینگریم، دورههای زندگی کوتاه و پربرکت ایشان را مملو از سختی و مصیبت و در عین حال همراه صبر، استواری و استقامت میبینیم. حضرت فاطمه(س) در سال پنجم بعثت که اوج اذیت و آزار مشرکان مکه نسبت به پیامبر(ص) بود، به دنیا آمد و در شعب ابیطالب و در زمان محاصره اقتصادی دشمن، پنج ساله بود. در ۱۰ سال ابتدای بعثت، مشرکان بیش از ۹۰ جنگ بر پیامبر(ص) تحمیل کردند و حضرت فاطمه(س) ناظر شهادت تمام یاران پیامبر(ص) بود.
در دورانی که همسر امیرالمؤمنین(ع) بود، سختی خانهداری و بچهداری و از طرفی، فقدان حضور همسرشان در خانه بهدلیل حضور در جنگهای پیاپی، ایشان را در شرایط سختی قرار میداد. هیچکدام از این سختیها این بانوی بزرگوار را ملول، رنجور و خسته نکرد. همه مشکلات زندگی حضرت زهرا(س) را میتوان با این بخش از زیارتنامه حضرت دریافت کرد: «یَا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَکَ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَکَ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَکَ فَوَجَدَکَ لِمَا امْتَحَنَکَ صَابِرَةً؛ ای کسی که خدا تو را آفرید و پیش از آفریدنت، تو را امتحان کرد و تو را در آنچه امتحان کرد، ثابت و صابر یافت.»
شیوه راهبردی حضرت زهرا(س) در مقابل این همه سختی و مشکلات، صبر و استقامت هنرمندانه و زیبایی بود که ایشان از خود بروز داد و با رفتارهای صبورانه خویش، بزرگترین درس عملی را در برابر مشکلات برای همگان به نمایش گذاشت.
ایکنا ـ اهمیت و جایگاه صبر یک بانو در مسیر بقا و دوام زندگی خانوادگی را تبیین کنید.
صبر در دین اسلام جایگاه بینظیر و ویژهای دارد، تا جایی که امیرالمؤمنین(ع) میفرماید: «ایها الناس عَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّهُ لَا دِینَ لِمَنْ لَا صَبْرَ لَهُ؛ ای مردم! بر شما باد به صبر، زیرا کسی که صبر نداشته باشد، دین نخواهد داشت.» والدین قبل از اینکه فرزندان خود را نمازخوان و باحجاب بار بیاورند، باید به آنها صبر بیاموزند؛ چون در صورتی که فرزند صبور نباشد، بدیهی است که نمیتواند سختیهای حجاب، روزه، حج و جهاد را تحمل کند. صبر فضیلتی اخلاقی نیست؛ بلکه ریشه همه فضائل است. امام رضا(ع) در نامهای به یکی از یاران خود فرمود: «کُلُّ أَعْمَالِ الْبِرِّ بِالصَّبْرِ یَرْحَمُکَ اللَّهُ؛ خدا تو را رحمت کند، همه اعمال نیک بهواسطه و کمک صبر است.»
آیا تقوای زبان و چشم و شکم، بدون صبر ممکن است؟ آیا ادب بدون صبر قابل تصور است؟ حرّ بهدلیل صبر و ادب نسبت به حضرت زهرا(س) عاقبتبهخیر شد؛ آنجا که امام حسین(ع) تلنگری محکم زد تا او را از خواب غفلت بیدار کند و فرمود: «تَکْلَتُکَ أُمُّکَ؛ مادرت به عزایت بنشیند.» حر گفت: «اگر فرد دیگری از اعراب نام مادرم را میبرد، من هم نام مادرش را میبردم؛ ولی درباره مادرت جز به عظمت نمیتوانم سخن بگویم.» حر نسبت به ساحت مقدس حضرت زهرا(س) ادب کرد. ریشه این ادب چیست؟ آیا به غیر از صبر است؟ او میتوانست پاسخ بدهد؛ اما خود را کنترل کرد، صبر کرد و پاسخ نداد. برای پیبردن به اهمیت صبر، همین نکته کفایت میکند.
ایکنا ـ صبر نوعی فضیلت تشریعی و تکلیف دینی است یا فضیلتی انسانی؟
برای پیبردن به اهمیت صبر، باید دانست که بیشترین دستور خداوند به پیامبر(ص) در قرآن کریم، دستور به نماز، روزه، حج و جهاد نیست؛ بلکه دستور به صبر است. واژه صبر ۱۰۳ مرتبه در قرآن ذکر شده که ۲۰ مرتبه آن خطاب به پیامبر اکرم(ص) است. صبر نوعی فضیلت اسلامی، قرآنی یا دینی نیست؛ بلکه فضیلتی انسانی است. همه انسانها حتی افراد ملحد، صبوربودن را فضیلت میدانند و برای صبر و انسان صبور ارزش قائل هستند.
قرنها و بلکه هزاران سال از ظهور پیامبران و ادیان بزرگ الهی میگذرد. جمع کثیری از انسانها ایمان آوردند، عدهای کفر ورزیدند و جمعی هم در شک و تردید ماندند. یکی از موضوعاتی که هم برای معتقدان به ادیان و هم مخالفان اهمیت بسیاری دارد، درک و اثبات تأثیر دین و مذهب در زندگی بشر است. طبیعتاً اثبات این مسئله درباره دین اسلام که کاملترین دین محسوب میشود و در تمام شئون زندگی جمعی و فردی جاری و نافذ است، اهمیت بیشتری دارد.
دنیا سرشار از بلا و مصیبت است و زندگی بدون سختی و مصیبت وجود ندارد. آیه ۴ سوره بلد به این واقعیت روشن، اما مغفول اشاره دارد: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي کَبَدٍ؛ ما انسان را در سختی قرار دادیم.» مخاطب این آیه انسان است، نه مؤمنان یا کافران. بنابراین، نوع بشر، محکوم به صبر است و باید در سختیها صبوری کند.
در حکایتی چنین نقل است که شخصی از راهی خلوت عبور میکرد؛ ناگهان ناله مردی را شنید که در چاه افتاده بود. پرسید: ته چاه چه میکنی؟ مرد گرفتار گفت: هوا تاریک بود، چاه را ندیدم و در آن افتادم. آن شخص که بالای چاه ایستاده بود، پرسید: صبر میکنی تا طناب بیاورم؟ مرد گرفتار پاسخ داد: به جز صبر چه کار میتوانم بکنم؟ ما نیز در چاه دنیا افتادهایم و اطرافمان پر از بلا و مصیبت است و چارهای جز صبر نداریم.
انتهای پیام
