انسان در گیرودار تنازع بقا و تنازع کمال

به گزارش ایکنا از اصفهان، نشست دوم از سلسله‌نشست‌های رابطه علم و دین با موضوع «در دنیای مدرن، اسلامی‌بودن علوم معنادار است؟» به همت انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، امروز ۲۷ بهمن‌ماه برگزار شد. نشست نخست در تاریخ ۲۰ آذرماه با عنوان «دین کیلو چنده؟» برگزار شده بود.

حجت‌الاسلام علی رضائیان، عضو مجمع عالی حکمت و کارشناس برنامه تلویزیونی بدون توقف در این نشست اظهار کرد: هر وادی علمی و دینی را باید مورد بررسی قرار داد که چه نتایج و دستاوردهایی به دنبال دارد. از هر روزنه‌ای که به زندگی بشر ورود و خروج داشته‌ باشیم، باید نمای اصلی و خروجی زندگی را بررسی کنیم و بر همین اساس است که هدف و مقصد را ارزش‌گذاری می‌کنیم؛ برای مثال در حوزه اقتصاد وقتی در بنگاهی سرمایه‌گذاری می‌کنیم، درواقع دورنمایی اقتصادی برای خود مشخص خواهیم کرد. 

وی با طرح این سوال که خروجی آشکار علم و دین چیست، ادامه داد: خروجی بیرونی دین، انسان کامل است. از پیامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) می‌توان با عنوان انسان‌های کامل و نماد خروجی دین نام برد. خروجی علم، اکتشاف از راه تجربه و نماد خروجی علم در حال حاضر، هوش مصنوعی است. 

عضو مجمع عالی حکمت افزود: در فیلم‌هایی که راجع به آینده علم ساخته شده است، ربات نقش برجسته‌ای‌ ایفا می‌کند. وجود دو امر در ربات، نخست احساسی که برگرفته از حب شدید و دومی اختیاری که برگرفته از شناخت است و خروجی علم نامیده می‌شود، محل تعجب و دور از تصور است، در حالی که احساس و اختیار دو خصوصیت پررنگ انسان کامل محسوب می‌شود. 

وی با اشاره به دو جنبه دستیابی به شناخت انسان کامل گفت: شناخت انسان کامل یا برگرفته از شناختی‌ست که خود فرد باید به آن برسد و یا اینکه آنچه را نمی‌داند، باید از راه‌های گوناگون مانند شهود، عرفان و دیگر راه‌ها کسب کند. پس از اینکه انسان به شناخت دست پیدا کرد، در مقابل امیالش قرار می‌گیرد، در حالی که میل به معنای غرائز را نمی‌توان در ربات طراحی کرد. 

رضائیان در توضیح امیال انسان بیان کرد: میل در انسان‌ها نسبی و براساس فضای فیزیولوژی و نسبت متحرک‌ها، میل افراد متفاوت است. 

وی با اشاره به دو خروجی علم و دین ادامه داد: انسان کامل اوج عشق، اختیار و شناخت و هوش مصنوعی نیز اوج اطلاعات است. یکی از نکات حائز اهمیت در معناداری نسبت است که نتیجه‌ عقل محسوب می‌شود. زمانی که تعریف معناداری برای انسان تغییر پیدا کرد، هدف نیز تغییر می‌کند.

عضو مجمع عالی حکمت تصریح کرد: معنای زندگی نسبت میان حس درونی و نقطه‌ مقصد است؛ پس انسان همان چیزی‌ست که به آن فکر می‌کند و برای رسیدن به آن به تعیین مسیر و راه می‌پردازد. 

وی با طرح این پرسش که انسان در خروجی علم و دین به دنبال چه می‌گردد، اضافه کرد: عصر ظهور حجت(عج) پایانی خوش است. از حیث معناداری کلی قضیه، پایانی که با ظهور حضرت حجت شروع می‌شود، با شروع خوشی‌های بی‌نهایت همزمان است‌. 

رضائیان در تشریح انسان کامل از نگاه نیچه گفت: اگر با سیستم تکاملی به دنیای مدرن نگاه کنیم، دیدگاه نیچه را درست می‌دانیم که انسان کامل را قدرتمند و ابرمرد می‌نامد؛ چون برای زندگی مدرن و بقای زندگی فقط به قدرت نیاز است. در نگاه نیچه تنازع بقا مطرح می‌شود و دیگر محبت و ازخودگذشتگی معنایی ندارد؛ ولی در خروجی دین، با تنازع کمال روبه‌رو هستیم. در تنازع کمال بقا برای رسیدن به کمال به خطر می‌افتد.

وی ادامه داد: تفاوت و نسبت میان تنازع کمال و بقا را دین مشخص‌ می‌کند. تمام تابلوی دین، تنازع کمال و نقطه مقابل دین به معنای خاص خود، تنازع بقاست. انسان همیشه در انتخاب میان این تنازع بقا و تنازع کمال قرار دارد. معنای عشق و احساس نیز در دو بعد دین و علم کاملاً متفاوت است. 

عضو مجمع عالی حکمت تأکید کرد: تعداد متغیر‌ها بی‌شمار است و همه‌ آن‌ها دست انسان نیست. اسلامی‌شدن بعضی از علوم به این معنا که الگوریتم یکی‌ست، درست است؛ ولی متغیرها و ابزار محاسبه متغیرها یکی نیست. استفاده و معناداری از علم متفاوت است؛ اسلامی‌سازی علوم با شرط اینکه معنا و هدف این کار چیست، می‌تواند صورت بگیرد. 

وی در پایان با اشاره به دو ساحت معناداری علوم گفت: معناداری در تغییر نسبت‌ها تفاوت ایجاد می‌کند و دو ساحت رابطه واقعی و رابطه معناداری در علوم متفاوت است. زمانی علم به سطح تکامل می‌رسد که در ضمن کشف تجربیات‌ بتواند نسبت را هم به دست آورد. اختیار زمانی معنا پیدا می‌کند که انسان میان انجام یک عمل و ترک آن مجبور باشد.

زینب‌سادات طباطبایی