وعده دروغ، فعل حرام محسوب می‌شود

حجت‌الاسلام حمید الهی دوست، مدیر گروه تفسیر و علوم قرآنی مرکز آموزش‌های تخصصی حوزه علمیه اصفهان در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان با اشاره به دیدگاه متون دینی در رابطه با خلف وعده، اظهار کرد: ممکن است کسی از ابتدا بنای خلف وعده داشته باشد و چون به دروغ وعده می‌دهد، وعده دروغ مشمول ادله کذب و بنابراین حرام بوده و این رفتار در قرآن و روایات به شدت نکوهش شده است.
وی افزود: گاهی مواقع افراد از ابتدا بنای خلف وعده ندارند و می‌خواهند به عهد خود وفا کنند، اما بعدا برای آنها مشکلی به وجود می‌آید که اگر کار شخصی خود را ترجیح داده و خلف وعده کردند، اگرچه این کار شدیدا نکوهش شده، ولی حرام محسوب نمی‌شود و بهتر است به طرف مقابل خود اطلاع دهد تا حقی از او ضایع نشود؛ در غیر این صورت از باب تضییع وقت و حقوق دیگری، مورد نکوهش قرار می‌گیرند.
حجت‌الاسلام الهی دوست اضافه کرد: اگر افراد عذر جدی برای تخلف از وعده داشته و به طرف مقابل خود برای اطلاع دادن به او دسترسی نداشته باشند، نه فعل حرام انجام داده و نه مورد نکوهش و مؤاخذه قرار می‌گیرند.
وی خاطر نشان کرد: آیات متعددی در رابطه با وفای به عهد و عقد و وعد در قرآن کریم وجود دارد، از قبیل:«...وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا... : ... و نیز نیکوکار آنانند که با هر که عهد بسته‌اند به موقع خود وفا کنند...»؛ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ... : ای اهل ایمان، (هر عهد که با خدا و خلق بستید) به عهد و پیمان خود وفا کنید...»؛ «... وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ ۖ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا: ... و همه به عهد خود باید وفا کنید که البته (در قیامت) از عهد و پیمان سؤال خواهد شد».
مدیر مؤسسه رسول امین تصریح کرد: کسی که از ابتدا وعده‌ای می‌دهد و قصد وفای به آن را ندارد و یا می‌داند که فاقد توانایی برای عمل به آن وعده است، دروغگو محسوب می‌شود، ولی هر تخلف‌کننده از وعده را نمی‌توان دروغگو نامید.
وی با بیان اینکه پایبندی به وعده‌ها باعث می‌شود تا جامعه در مسیر صحیح حرکت کند، گفت: اگر فردی بدون پشتوانه چک بکشد و زمینه وصول آن را فراهم نکند و طرف مقابل او نیز به این واسطه چک بکشد یا خریدی انجام داده و قول دهد که بعدا پول آن را پرداخت می‌کند، با خلف وعده نفر اول، زنجیره‌ای از افراد به دنبال هم متضرر می‌شوند؛ علاوه بر اینکه اعتماد و اطمینان افراد نسبت به یکدیگر سلب می‌شود. در جامعه‌ای که افراد به وعده‌های یکدیگر اعتماد دارند، به راحتی جنس نسیه به یکدیگر فروخته و با هم تعامل دارند، اما زمانی که خلف وعده در جامعه زیاد شود، اعتماد افراد سلب می‌شود، کسی به دیگری قرض نمی‌دهد و جنس قسطی نمی‌فروشد و افراد بدون سند و مدرک به یکدیگر اعتماد نمی‌کنند.
حجت‌الاسلام الهی دوست بیان کرد: بسیاری از افراد با سرمایه دیگران به کار و تجارت می‌پردازند، چون دارای سرمایه‌ای به نام اعتماد هستند، اما اگر چنین سرمایه‌ای از جامعه رخت بربندد، مشکلات اقتصادی از قبیل رکود پیش می‌آید و بسیاری از اموری که می‌تواند بر مبنای تعامل ساده انجام گیرد، تابع ارائه سند و مدرک می‌شود.