صله ارحام؛ زکات رفاه

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، صله ارحام از جمله اعمالی است که مورد تأکید فراوان ائمه معصومین(ع) است تا جایی که این عمل را باعث طولانی شدن عمر، آبادانی شهرها، پاک شدن گناهان، حفظ نعمت‌ها، تبدیل شدن بدبختی به خوشبختی و... برشمرده‌اند. با فرا رسیدن ماه مبارک‌ رمضان این عمل خداپسندانه رونق پیدا می‌کند که البته بی‌تکلف برگزار کردن میهمانی نیز از سفارشات اهل بیت(ع) است. در باب این سنت نیکو احادیثی وارد شده که به آن پرداخته می‌شود.
پيامبر(ص) می‌فرماید: اَلصَّدَقَةُ عَلى وَجْهِها وَاصْطِناعُ الْمَعْروفِ وَ بِرُّ الْوالِدَيْنِ وَصِلَةُ الرَّحِم ِتُحَوِّلُ الشِّقاءَ سَعادَةً وَتَزيدُ فِى الْعُمْرِ وَ تَقى مَصارِعَ السُّوءِ؛ صدقه به جا، نيكوكارى، نيكى به پدر و مادر و صله رحم، بدبختى را به خوش بختى تبديل و عمر را زياد و از پيشامدهاى بد جلوگيرى مى‌كند.
تعبیر حضرت در تکریم میهمان‌ این است: مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّه ِ وَالْيَوْمِ الآْخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ؛ هر كس به خدا و روز قيامت ايمان دارد، بايد ميهمانش را گرامى دارد.
حسنات صله رحم از نگاه پيامبر(ص)
اَلصَّدَقَةُ بِعَشْرَةٍ وَ الْقَرْضُ بِثَمانِيَةَ عَشْرَ وَ صِلَةُ الاِْخْوانِ بِعِشْرينَ وَصِلَةُ الرَّحِمِ بِاَرْبَعَةٍ وَ عِشْرينَ؛ صدقه دادن، 10 حسنه، قرض دادن، هجده حسنه، رابطه با برادران [دينى]، بيست حسنه و صله رحم، بيست و چهار حسنه دارد.
پيامبر(ص) در باب برکت حضور میهمان می‌فرمایند: اَلضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَيَرْتَحِلُ بِذُنوبِ اَهْلِ الْبَيْتِ؛ ميهمان، روزى خود را مى‌آورد و گناهان اهل خانه را مى‌برد. كُلُّ بَيْتٍ لايَدْخُلُ فيهِ الضَّيْفُ لاتَدْخُلُهُ الْمَلائِكَةُ؛ هر خانه‌اى كه ميهمان بر آن وارد نشود، فرشتگان واردش نمى‌شوند.
تکلف در میهمانی دادن ممنوع
پيامبر(ص) می‌فرماید: لايَـتَـكَـلَّـفَنَّ أَحَدٌ لِضَيْفِهِ ما لا يَقْدِرُ؛ هيچ كس نبايد بيش از توانش خود را براى ميهمان به زحمت اندازد.
پيامبر(ص) فرمود: كَفى بِالْمَرءِ إثما اَن يَستَقِلَّ ما يُقَرِّبُ اِلى اِخوانِهِ وَ كَفى بِالْقَومِ اِثما اَنْيَستَقِلّوا ما يَقْرُبُ بِهِ اِلَيهِم اَخُوهُم؛ انسان را همين گناه بس، كه آنچه را كه تقديم برادران ميهمان خود مى كندكم شمارد و ميهمان را همين گناه بس، كه آنچه را كه ميزبانشان براى آن‌ها فراهم مى‌كند كم شمارد.
پيامبر(ص): اَلضَّيْفُ يُلْطَفُ لَيْلَتَيْنِ فَاِذا كانَتْ لَيْلَـةَ الثالِثَةُ فَـهُـوَ مِنْ أَهْلِ الْبَيْتِ يَأْكُلُما أَدْرَكَ؛ ميهمان تا دو شب پذيرايى مى‌شود، از شب سوم از اهل خانه به‌شمار مى‌آيد و هرچه رسيد بخورد.
ایشان در جای دیگر فرمود: لا تَأْكُلْ طَعامَ الْفاسِقينَ؛ غذاى مردم فاسق را نخور.
ایشان فرمود: صِلَةُ الرَّحِمِ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ وَ حُسْنُ الْجَوارِ يَعْمُرانِ الدّيارَ وَ يَزيدانَفِى الاَْعْمارِ؛ صله رحم، خوش اخلاقى و خوش همسايگى، شهرها را آباد و عمرها را زياد مى‌كند. کوششی که اجر صد شهید را دارد.
پيامبر(ص) در خصوص پاداش صله رحم می‌فرمایند: مَنْ مَشى اِلى ذى قَرابَةٍ بِنَفْسِهِ وَ مالِهِ لِيَصِلَ رَحِمَهُ اَعْطاهُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّاَجْرَ مِأَةِ شَهيدٍ؛ هر كس با جان و مال خود در راه صله رحم كوشش كند، خداوند عزّوجلّ پاداش يكصد شهيد به او مى‌دهد. ایشان در جای دیگری می‌فرمایند: اَلضّيافَةُ اَوَّلُ يَوْمٍ وَ الثانى وَ الثالثُ وَ ما بَعْدَ ذلِكَ فَاِنَّها صَدَقَةٌ تُصَدّقبِها عَلَيْهِ؛ ميهمانى يك روز و دو روز و سه روز است، بعد از آن هر چه به او دهى صدقه محسوب مى‌شود.
پيامبر(ص) فرمود: طَعامُ السَّخىِّ دَواءٌ وَ طَعامُ الشَّحيحِ داءٌ؛ غذاى سخاوتمند، داروست و غذاى بخيل، درد.
پيامبر(ص) در خصوص دعوت مسلمان می‌فرمایند: اُوصِى الشاهِدَ مِنْ اُمَّتى وَ الغائبَ اَنْ يُجيبَ دَعْوَةَ المُسلِمِ ـ وَ لَو عَلى خَمْسَةِ اَميالٍ ـ فاِنَّ ذلِكَ مِنَ الدَّينِ؛ به حاضران و غايبان امت خود سفارش مى‌كنم كه دعوت مسلمان را، گرچه از فاصله پنج ميل (حدود ۱۰ كيلومتر)، بپذيريد، زيرا اين كار جزو دين است.
پيامبر(ص) در جایی تصریح کرده مَنْ اَحَبَّ اَنْ يُحِبّهُ اللّهُ وَ رَسولُهُ فَـلْيَاْكُلْ مَع ضَيفِهِ؛ هر كس دوست دارد كه خدا و رسولش او را دوست داشته باشند، با ميهمان خودغذا بخورد.
صله رحم در کلام امیرالمومنین(ع)
امام على(ع) در باب صله رحم می‌فرمایند: صِلَةُ الرَّحِمِ توجِبُ الْمَحَبَّةَ وَتَكْبِتُ العَدُوَّ؛ صله رحم، محبّت آور است و دشمنى را از بين مى‌‌برد.
امام على(ع) در خصوص بندگان محبوب خداوند می‌فرمایند: كَفِّروا ذُنوبَكُمْ وَتَحَبَّبوا اِلى رَبِّـكُمْ بِالصَّدَقَةِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ؛ با صدقه و صله رحم، گناهان خود را پاك كنيد و خود را محبوب پروردگارتان گردانيد.
تعبیر امام على(ع) در باب آثار صله رحم: صِلَةُ الرَّحِمِ تُدِرُّ النِّعَمَ وَ تَدْفَعُ النِّقَمَ؛ صله رحم، نعمت‌ها را فراوان مى‌كند و سختى‌ها را از بين مى‌برد.
حضرت در خصوص اهمیت صله رحم می‌فرمایند: زَكوةُ الْيَسارِ بِرُّ الْجيرانِ وَ صِلَةُ الاَْرحامِ؛ زكاتِ رفاه، نيكى با همسايگان و صله رحم است.
تعبیر ایشان در جای دیگر از صله رحم‌: قوتُ الاَْجسادِ الطَّعامُ وَ قوتُ الاَْرواحِ الاِْطـعامُ؛ غذاى جسم، خوردن و غذاى روح، خوراندن است.
همچنین ایشان می‌فرمایند: صِلَةُ الاَْرْحامِ مِنْ اَفْضَلِ شِيَمِ الكِرامِ؛ صله رحم، از بهترين خصلت‌هاى بزرگواران است.
اهمیت صله رحم در اسلام
امام على(ع) در باب اهمیت صله رحم در نگاه اسلام می‌فرمایند: اِنَّ صِلَةَ الاَْرْحامِ لَمِنْ موجِباتِ الاِْسْلامِ وَ اِنَّ اللّهَ سُبْحانَهُ اَمَرَبِاِكْرامِها وَ اِنَّهُ تَعالى يَصِلُ مَنْ وَصَلَها وَ يَقْطَعُ مَنْ قَطَعَها وَ يُكْرِمْ مَنْ اَكْرَمَها؛ به راستى كه صله رحم از واجبات اسلام است و خداى سبحان، امر فرموده كه آن را گرامى بدارند و خداوند متعال با هر كس كه صله رحم كند، رابطه برقرار مى‌كند و با هر كس كه قطع رحم كند، قطع رابطه مى‌كند و هر كس كه صله رحم را گرامى بدارد، گرامى‌اش مى‌دارد.
رُئِىَ اَميرُ المُؤمِنينَ حَزينا فَقيلَ له: مِمَّ حُزْنُكَ قالَ: لِسَبعٍ اَتَتْ لَمْيَضِفْ اِلَينا ضَيفٌ؛ نقل است که [روزى] امام على(ع) غمگين ديده شد؛ علت را از ايشان جويا شدند. فرمودند: چون هفت روز است كه ميهمانى بر ما وارد نشده است.
امام على(ع) می‌فرماید: حِراسَةُ النِّعَمِ فى صِلَةِ الرَّحِمِ؛ حفظ نعمت‌ها در صله رحم است.
ایشان در باب قطع رحم می‌فرمایند: اِذا قَطَّعُوا الأْرحامَ جُعِلَتِ الأْمْوالُ فى أيدىِ الأْشْرارِ؛ هرگاه مردم قطع رحم كنند، ثروت‌ها در دست افراد شرور قرار مى‌گيرد.
ثواب صله رحم نسبت به سایر اعمال خیر
امام باقر(ع) در باب پاداش صله رحم می‌فرمایند: اِنَّ اَعْجَلَ الْخَيرِ ثَوابا صِلَةُ الرَّحِمِ؛ ثواب صله رحم سريع تر از هر كار خيرى به انسان مى رسد. توصیه امام باقر عليه السلام در خصوص آداب میهمانی: اِذا دَخَلَ اَحَدُكُمْ عَلى اَخيهِ فى رَحْلِهِ فَلْيَقْعُدْ حَيْثُ يَأمُـرُهُ صاحِبُالرَّحْلِ فَاِنَّ صاحِبَ الرَّحْلِ اَعْرَفُ بِعَوْرَةِ بَيْتِهِ مِنَ الدّاخِلِ عَلَيْهِ؛ هرگاه يكى از شما به خانه برادرش وارد شد، هر جا صاحب خانه گفت همان جابنشيند، زيرا صاحب خانه به وضع اتاق خود از ميهمان آشناتر است.
فواید صله رحم از نگاه امام صادق(ع)
امام صادق(ع) می‌فرماید: صِلَةُ الاَْرحامِ تُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ تُسْمِحُ الكَفَّ وَتُطيبُ النَّفْسَ وَتَزيدُفِى الرِّزْقِ وَتُنْسِئُ فِى الاَْجَلِ؛ صله رحم، انسان را خوش اخلاق، با سخاوت و پاكيزه جان مى‌نمايد و روزى را زيادمى كند و مرگ را به تأخير مى‌اندازد. امام صادق عليه السلام در جای دیگر می‌فرمایند: اِنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ وَالبِرَّ لَيُهَوِّنانِ الحِسابَ وَيَعْصِمانِ مِنَ الذُّنوبِ؛ صله رحم و نيكى، حساب (قيامت) را آسان و از گناهان جلوگيرى مى‌كند.
به تاخیر افتادن مرگ در تعبیر امام صادق‌(ع): صِلَةُ الاَْرحامِ تُـزَ كّى الاَْعمالَ وَتُنْمى الاَْموالَ وَ تَدْفَعُ الْبَلوى وَتُيَسِّرَالْحِسابَ وَتُنْسِئُ فِى الاَْجَلِ؛ صله رحم، اعمال را پاكيزه، اموال را بسيار، بلا را برطرف و حساب (قيامت) را آسان مى‌كند و مرگ را به تأخير مى‌اندازد.
اِبنُ اَبى يَعفورَ رَاَيتُ عِندَ اَبى عَبدِاللّه ِ عليه السلام ضَيْفا، فَقامَ يَوْما فىبَعضِ الْحَوائِج، فَنَهاهُ عَنْ ذلِكَ‌، وَ قامَ بِنَفْسِهِ إلى تِلكَ الْحاجَةِ، وَ قالَ عليه السلام: نَهى رَسول ُاللّه ِ صلي الله عليه و آلهعَنْ أنْ يُستَخْدَمَ الضَّيفُ؛ ابن ابى يعفور می‌گوید در خانه امام صادق(ع) ميهمانى را ديدم كه روزى براى انجام كارى برخاست. حضرت او را از آن كار منع كردند و شخصا آن كار را انجام دادند و فرمود رسول خدا(ص) از به كار گرفتن ميهمان، نهى فرموده است.
امام صادق(ع) در خصوص آثار صله رحم می‌فرماید صِلَةُ الرَّحِمِ تَعْمُرُ الدِّيارَ وَ تَزيدُ فى الأعْمارِ وَ اِنْ كانَ اَهلُها غَيرَاَخْيارٍ؛ صله رحم، خانه‌ها را آباد و عمرها را طولانى مى‌كند، هر چند صله رحم‌ كنندگان مردمان خوبى نباشند.
توصیه امام صادق(ع) در خصوص میهمانی رفتن فرمود: اِذا دُعىَ اَحَدُكُمْ اِلى طَعامٍ فَلا يَستَتْبِعَنَّ وَ لَدَهُ فَاِنَّهُ اِنْ فَعَلَ ذلكَ، كانَ حَراما وَ دَخَلَ غاصِبا؛ هرگاه يكى از شما به ميهمانى دعوت شد، فرزندش را به دنبال خود راه نيندازد كه اگر چنين كند، كار حرامى كرده و غاصبانه وارد خانه ميزبان شده است.
بهترین صله رحم
امام صادق(ع) در خصوص بهترین صله رحم می‌‌فرماید: أفْضَلُ ما يوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ كَفُّ الأذى عَنْها؛ بهترين صله رحم، خوددارى از آزار و اذيت خويشاوندان است.
پرهیز از تکلف توصیه امام صادق(ع)؛ اِذا اَتاكَ اَخوكَ فَـآتِهِ بِما عِنْدَكَ وَ اِذا دَعَوْتَهُ فَـتَـكَـلَّفْ لَهُ؛ هرگاه برادرت ناخوانده بر تو وارد شد، همان غذايى كه در خانه دارى برايش بياور وهرگاه او را دعوت كردى در پذيرايى از او خودت را به زحمت بينداز.
امام صادق(ع) در خصوص آسانی صله رحم می‌فرمایند: صِلُوا أرحامَكُمْ و بِرّوا بِإخْوانِكُمْ وَ لَوْ بِحُسْنِ السَّلامِ وَ رَدِّالجَوابِ؛ صله رحم نماييد و به برادران (دينى) خود نيكى كنيد، هر چند با سلام كردن خوب ويا جواب سلام خوب باشد.
صله رحم در کلام امام مهربانی‌ها
امام رضا(ع) فرمود: اَلسَّخىُّ يَأكُلُ مِن طَعامِ النّاسِ لِيَاْكُلوا مِنْ طَعامِهِ‌، وَ البَخيلُ لا يَاْكُلُمِنْ طَعامِ النّاسِ لِئَلاّ يَأكُلوا مِنْ طَعامِهِ؛ سخاوتمند، از غذاى مردم مى‌خورد، تا مردم از غذاى او بخورند، اما بخيل از غذاى مردم نمى‌خورد تا آن‌ها نيز از غذاى او نخورند. امام رضا عليه السلام می‌فرمایند: وَقِّرُوا كِبارَكُمْ وَ ارْحَمُوا صِغارَكُمْ وَ صِـلُـوا اَرْحـامَـكُمْ؛ به بزرگترهايتان احترام بگذاريد و با كوچكترها مهربان باشيد و صله رحم نماييد.
حضرت در جای دیگر می‌فرماید: دَعاهُ رَجُلٌ فَقالَ لَهُ عَلىٌّ عليه السلام: قَد أجَبْتُكَ عَلى اَنْ تَضْمَنَ لى ثَلاثَخِصالٍ. قالَ: وما هِىَ يا اَميرَالمُؤمِنينَ ؟ قالَ: لاتُدْخِلْ عَلَىَّ شَيْئا مِنْ خارِجٍ وَ لا تَدَّخِرْعَنّى شَيْئا فِى الْبَيْتِ، وَ لا تُجحِفْ بِالْعِيالِ . قالَ: ذاكَ لَكَ يا اَميرَ الْمُؤمِنينَ ، فَاَجابـَهُعَلىُّ بنُ اَبى طالِبٍ عليه السلام.
شرط پذیرفتن میهمانی از سوی امام علی(ع)
مردى، اميرالمؤمنين(ع) را به ميهمانى دعوت كرد. حضرت فرمود: مى‌پذيرم به شرط اين كه سه قول به من بدهى. عرض كرد: چه قولى اى امير‌المؤمنين؟ فرمود: از بيرون چيزى براى من تهيه نكنى؛ حاضرى خانه‌ات را از من دريغ ننمايى و به زن و فرزندنت زور نگويى. عرض كرد: قبول مى‌كنم اى امير المؤمنين. پس على بن ابیطالب(ع) دعوت را پذيرفت.
منابع:
[نهج الفصاحه، ح ۱۸۶۹]
[كافى، ج ۶، ص ۲۸۵، ح۱]
[كافى، ج ۴، ص ۱۰، ح ]
[بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۴۶۱، ح ۱۴]
[غررالحكم، ح ۵۸۵۲]
[جامع الأخبار، ص ۳۷۸]

[نهج الفصاحه، ح ۱۸۶۹]
[غررالحكم، ح ۷۲۵۸]
كنزالعمال، ح ۲۵۸۷۶]
كافى، ج ۶ ، ص ۲۸۳، ح ۲]
[محاسن، ج ۲، ص ۴۱۰، ح ۱۳۸]
[غررالحكم، ح ۵۸۳۶]

[عيون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۴۵، ح ۱۳۸]
[غررالحكم، ح ۵۴۵۳]
[كافى، ج ۶، ص ۲۸۳، ح ۱]
[كافى، ج ۲، ص ۱۵۲، ح ۱۵]
[محاسن، ج ۲، ص ۴۱۴، ح ۱۶۵]
[كافى، ج ۲، ص ۱۵۷، ح ۳۳]
[كافى، ج ۲، ص ۱۵۷، ح ۳۱]

[بحارالأنوار، ج ۷۴، ص ۸۸ ، ح ۱]
[كافى، ج ۲، ص ۱۵۱، ح ۶]
[كافى، ج ۶، ص ۲۸۳، ح ۱]
[امالى طوسى، ص ۵۳۵]
[نهج الفصاحه، ح ۱۸۳۹]
[غررالحكم، ح ۵۸۸۲]

[مشكاة الأنوار، ص ۵۶۱]
[من لايحضره الفقيه، ج ۴، ص ۱۶]
[عيون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۱۵، ح ۲۶]
[مناقب آل ابى طالب، ج ۱ ، ص ۳۴۷]
[كافى، ج ۲، ص ۱۵۷، ح ۳۱]
[محاسن، ج ۲، ص ۴۱۱، ح ۱۴۲]

[كافى، ج ۲، ص ۳۴۸، ح ۸]
[غررالحكم، ح ۳۶۵۱]
[بحارالأنوار، ج ۷۱ ، ص ۳۵۷، ح ۲۲]
[غررالحكم، ح ۴۹۲۹]
[كافى، ج ۵، ص ۳۶۸، ح ۴]

[امالى طوسى، ص ۴۸۱، ح ۱۸]
[تنبيه الخواطر، ج ۲، ص ۱۱۶]
[كافى، ج ۶ ، ص ۲۷۰، ح ۱]
[عيون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۶۵

انتهای پیام