توصیه‌های قرآن برای سخن گفتن انسان‌ها

حجت‌الاسلام مجید نصیری، استاد حوزه و دانشگاه، شامگاه گذشته، اول آبان ماه در یکی از سلسله جلسات معرفتی مسجد امام محمدباقر(ع) مشهد با موضوع «اخلاق» ضمن تشریح روایتی از امیرمؤمنان(ع) اظهار کرد: اولین صفت اهل تقوا این است که کلامشان حرف حق است.

وی افزود: اولین گام مسیر تقوا مراقبت از زبان است، چرا که به قول بسیاری از اساتید اخلاق بیشترین گناهان انسان از زبان سر می‌زند، از جمله گناهان بسیار سنگینی که انسان از طریق زبان مرتکب می‌شود می‌توان به دروغ گفتن، غیبت کردن، دشنام دادن، تهمت زدن، استهزاء دیگران و کفران نعمت اشاره کرد.

زبان، عامل مکافات دنیا

این مدرس حوزه و دانشگاه عنوان کرد: سخن چینی که یکی از گناهان زبان است، روابط انسانی را به هم می‌زند و انسان با این گناه آتش بیار معرکه می‌شود، معروف است که می‌گویند دنیا دار مکافات است اما در حقیقت آخرت دار مکافات برای گناهان انسان است، اما بعضی گناهان انسان برای خدا آنقدر سنگین است که آدم در همین دنیا به خاطر آن عقوبت می‌شود.

مجیدی ادامه داد: از دیگر گناهان زبان کفران نعمت است که خداوند برای این گناه صرفا گرفتن نعمت را به عنوان عقوبت آن مطرح نمی‌کند، بلکه برای این گناه عذاب الهی وعده شده است، گاهی انسان متوجه نعمت‌های خداوند نیست و این نعمت‌ها را کتمان می‌کند، این مسئله یک کفر است که انسان به واسطه آن به سرعت عذاب می‌بیند.

سه توصیه قرآنی برای سخن گفتن

وی تصریح کرد: قرآن برای سخن گفتن شرایطی معین کرده است، در جایی می‌گوید سخن گفتن باید مستحکم و مستدل باشد، ما در زندگی بسیاری از سخنان و شایعات را می پذیریم و علاوه بر آن در جامعه منتشر می‌کنیم و این مخالف توصیه قرآن است، در کتاب خدا آمده که نیکو سخن بگویید، هتاکی نکنید و دشنام ندهید، همه این بد حرف زدن‌ها هنگام ناراحتی به انجام می‌رسد، هنر این است که هنگام ناراحتی خوب حرف بزنیم.

مجیدی با اشاره به آیات دیگری از قرآن در رابطه با سخن گفتن بیان کرد: خداوند در آیات دیگر قرآن می‌گوید که نرم سخن بگویید و با آرامش حرف بزنید، این سخن نرم عشق را در خانواده فراگیر می‌کند. ما گاهی برای سخن گفتن نرم و عاشقانه در جمع خانواده حساسیت بی‌جا داریم، اینکه فکر می‌کنیم فریاد زدن نشانه اقتدار می‌شود غلط است، با فریاد سخن گفتن یعنی فرد هیچ یک از ویژگی‌های اقتدار را ندارد و تنها همین صدای بلند را بنای اقتدار خود می‌کند.

راست گفتن‌هایی که درست نیست

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: نباید فکر کنیم که تنها گفتن سخن دروغ و اشتباه بد است، گاهی اوقات حرف، حق است، اما جای گفتن آن مناسب نیست و خیلی از این راست گفتن‌ها غیبت و افشای اسرار می‌شود.

نصیری با اشاره به توصیه‌های لقمان حکیم به فرزند خود عنوان کرد: لقمان به پسرش می‌گوید، من ۴۰۰ نکته مهم را در ۴۰ نکته خلاصه کرده‌ام و می‌خواهم این ۴۰ نکته را در چهار جمله برای تو بگویم، اول این که چشم خود را در هنگام ورود به خانه مردم حفظ کن و دوم اینکه شکم خود را هنگام غذا خوردن حفظ کن، برای این مورد توصیه‌ای از پیامبر اسلام(ص) داریم که تا گرسنه نشدید غذا نخورید و تا قبل از سیر شدن دست از غذا بکشید.

وی در ادامه به نکات تربیتی لقمان حکیم تأکید کرد و گفت: توصیه دیگر لقمان به فرزند خود این است که هنگامی که وارد بر نماز شدی قلب خود را حفظ و فکر را متمرکز کن، او در توصیه آخر خود می‌گوید «هنگامی که بین مردم بودی زبان خود را نگه دار.»

نصیری با بیان اینکه در مقام مشورت، غیبت کردن جایز است، افزود: متاسفانه در برخی مشورت‌ها بین مردم حرف‌هایی زده می‌شود که حتی یک کلمه آن که در ظاهر واژه بدی نیست، اما در حقیقت از صدها دشنام بدتر است و زندگی انسان‌ها را خراب می‌کند، از این جهت است که انسان باید بسیار مراقب حرف زدن خود باشد.