پذیرش حق اعتراض در نگاه اسلامی برای حفظ دین، رشد مردم و تحقق عدالت است

آیت‌الله محسن غرویان، عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی العالمیه، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره حق اعتراض و مخالفت در حکومت اسلامی گفت: روایت مهمی که نگاه اسلام به نقد حاکمان را به وضوح نشان می‌دهد «النصحیه لائمه المسلمین» است؛ نصیحت به معنی کمک کردن است، زیرا زمامداران در زمان غیبت معصوم نیستند و امکان خطا و اشتباه دارند، لذا نخبگان و مردم عادی باید بتوانند آنان را نقد و نصیحت کنند.

حق اعتراض و انتقاد از مسلمات الگوی حکمرانی نبوی و علوی است

وی ادامه داد: از طرفی مردم و حاکمان حقوق متقابلی نسبت به هم دارند که امام علی(ع) در نهج‌البلاغه و به ویژه در عهدنامه مالک اشتر به خوبی این حقوق را تشریح کرده است. یکی از این حقوق نیز حق انتقاد و اظهار نظر مردم نسبت به حاکمان است و این از مسلمات مکتب شیعه و الگوی حکمرانی نبوی و علوی است. همه این حقوق نیز از باب حفظ اسلام و به رشد رساندن مردم و تحقق عدالت است.

غرویان اظهار کرد: در این میان زمامداران باید به کم کردن فاصله خود با مردم توجه کنند و نشانه این کم بودن فاصله‌ نیز فراهم بودن زمینه اعتراض و انتقاد مسالمت‌آمیز و بدون خشونت در یک فضای امن و آرام است. هر چقدر اعتراض و انتقاد کم شود نشان می‌دهد فاصله‌ها بین حکومت و مردم زیاد شده و مردم از روی ترس و نگرانی دست به اعتراض و مخالفت نمی‌زنند، لذا به رسمیت شناختن حق اعتراض و اجازه بروز و ظهور آن علامت نزدیک بودن ملت و دولت به یکدیگر و زنده و پویا بودن یک نظام سیاسی است.

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) بیان کرد: همچنین کلام و سیره امام علی(ع) نشان می‌دهد که ایشان مخالف این بودند که مردم مانند فرمانروایان دیکتاتور و ظالم با ایشان رفتار کرده و تملق‌آمیز و چاپلوسانه با ایشان مواجه شوند، لذا تواضع و خادم دانستن خود در برابر مردم اقتضا می‌کند که اجازه اعتراض و انتقاد به جامعه داده شود و مردم به راحتی نظرات خود را نسبت به مسئولان و کارگزاران و تصمیمات آن‌ها بیان کنند.

وی یادآور شد: در روایات داریم که مردم نباید از حکومت بترسند و در مقابل حاکمان لکنت زبان داشته باشند. این بدین معناست که حکومت باید این احساس امنیت را برای مردم ایجاد کند که در مقابل خطاها و تضییع حقوق جامعه از سوی حاکمان بتوانند اظهارنظر کنند. در کنار آن اغتشاش و برهم زدن امنیت جامعه مسئله جدایی است که هیچ حکومتی اجازه نمی‌دهد جریانات ضد نظم و امنیت میدان‌داری اعتراضات را برعهده بگیرند.

مزایای به رسمیت شناختن مخالفان شناسنامه‌دار برای حکومت اسلامی

آیت‌الله غرویان درباره تأثیر به رسمیت شناختن مخالفان شناسنامه‌دار و اجازه اظهار نظر دادن به آنان در بستن راه سوء استفاده دشمن از هر جریان اعتراضی به ویژه براساس الگوی تعامل امام علی(ع) با خوارج گفت: اختلاف سلیقه و نظر مانند اختلاف چهره یک کار الهی است و در هیچ جامعه‌ای همه مانند هم فکر نمی‌کنند و نظر نمی‌دهند. در جامعه ما هم چه بخواهیم چه نخواهیم اختلاف نظر و تفاوت فکر وجود دارد اما نکته مهم مدیریت این اختلاف نظرهاست به نحوی که نظم جامعه در عین اظهار نظر آزاد همگان، برقرار بماند و امنیت جامعه حفظ شود.

این استاد حوزه و دانشگاه ابراز کرد: به همین منظور در کشورهای دموکراتیک، احزاب با دیدگاه‌ها و عناوین مختلف به رسمیت شناخته شده‌اند و فعالیت می‌کنند. اگر در کشور ما هم این گونه احزاب شکل بگیرند و فعال شوند و به عبارتی شناسنامه‌دار فعالیت کنند آن‌گاه می‌توان اعتراضات را از مسیر احزاب مدیریت کرد حتی اگر این احزاب مخالف نظام باشند.

نفاق چه زمانی از جامعه رخت برمی‌بندد

وی در پایان گفت: اگر این اتفاق بیفتد و در کنار آن فاصله بین زمامداران و مردم کاهش یابد دیگر جایی برای نفاق نمی‌ماند. در واقع میدان دادن به افراد از جریان‌های مختلف فکری برای اظهارنظر، جامعه را نیز از نفاق و دوگانگی دور می‌کند. الان هم بسیاری از جریانات و گروه‌های سیاسی داخل کشور، اسلام، قانون اساسی و ولایت فقیه را قبول دارند اما دیدگاه‌های متنفاوتی در زمینه اداره کشور دارند، لذا تنوع فکری در چارچوب قانون باید محفوظ بماند تا همه با چهره واقعی خود صحبت کنند و به هر دلیلی رنگ عوض نکنند زیرا اولین آسیب نفاق جریانات و گروه‌های سیاسی به خود نظام سیاسی وارد می‌شود.

گفت‌وگو از مهدی مخبری