کرونا جهانی شدن را متزلزل و ملی‌گرایی را تشدید می‌کند
عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه مفید گفت: شیوع کرونا نشان داد که جهانی شدن بر پایه شکل‌گیری اقتصاد جهانی متزلزل است و با توجه به تضعیف اقتصادهای ملی در پی این بحران، دولت‌ها به سمت تقویت اقتصاد داخلی خود حرکت خواهند کرد.
سیده‌صدیقه حسینی، عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه مفید، در گفت‌وگو با ایکنا اصفهان، با بیان اینکه تأثیرات شیوع کرونا را می‌توان در سه حوزه روابط بین‌الملل، روابط میان دولت‌ها و افراد مورد بررسی قرار داد، اظهار کرد: در حوزه روابط بین‌الملل شاهد افول قدرت و هژمونی آمریکا هستیم. در واقع همه‌گیر شدن بیماری کرونا باعث کاهش قدرت آمریکا شد. رئیس‌جمهور این کشور اوایل ادعا می‌کرد که کرونا مسئله خاصی نیست، ولی در حال حاضر شاهد ابتلای چندین هزار آمریکایی به این بیماری هستیم.
وی به تقویت عوامل غیرمادی و معنوی در حوزه روابط بین‌الملل در پی شیوع کرونا اشاره کرد و گفت: در بسیاری از کشورها، افراد به دعا و عبادت روی آورده‌اند و حتی رئیس‌جمهور آمریکا یک روز را به دعا برای برطرف شدن بیماری کرونا اختصاص داد. همچنین می‌توان به شکست یک‌جانبه‌گرایی آمریکا در روابط بین‌الملل و تلاش این کشور برای تقویت همکاری با سایر کشورها از جمله درخواست‌های پزشکی برای مقابله با کرونا اشاره کرد.
تغییر ساختار قدرت در نظام بین‌الملل
عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه مفید پیامد دیگر شیوع کرونا را تغییر ساختار قدرت در نظام بین‌الملل خواند و افزود: در حال حاضر تعدادی از کشورهایی که قبلاً مدعی قدرتمندی بودند، قدرت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی‌شان به شدت افول یافته است، تا جایی که اقتصاددانان معتقدند رشد اقتصادی آلمان به نیم درصد خواهد رسید.
حسینی اضافه کرد: در حوزه روابط میان دولت‌ها، شاهد رشد ملی‌گرایی و تأکید بر خودکفایی خواهیم بود. در نظریه واقع‌گرایی، یکی از مولفه‌هایی که به شدت بر آن تأکید می‌شود، دولت‌ها هستند که بازیگران اصلی روابط بین‌الملل به حساب می‌آیند. در حال حاضر شاهد تضعیف اقتصاد ملی در بسیاری از کشورها و افول اقتصادهای تک محصولی هستیم، مثلاً صادرات گوشت از برزیل به اروپا به صفر رسیده و باعث افزایش بیکاری در این کشور شده است. تا چند ماه قبل، تعداد بیکاران در آمریکا، ۶ میلیون نفر تخمین زده می‌شد، ولی در حال حاضر مقامات این کشور از افزایش دو برابری این آمار سخن می‌گویند.
وی ادامه داد: این مسائل به رشد مصرف‌گرایی و ذخیره‌سازی در داخل خانه‌ها دامن زده است. از طرف دیگر، شاهد افزایش فقر و تغییر در سبک زندگی افراد هستیم. همچنین شیوع کرونا تاثیر بسیار زیادی بر تجارت خارجی و صادرات و واردات داشته است، ولی مهم‌ترین نکته از دیدگاه نظریه واقع‌گرایی، افزایش و پررنگ‌تر شدن نقش دولت‌ها در روابط بین‌الملل است. لیبرالیسم می‌گوید سازمان‌های بین‌المللی در روابط بین‌الملل تأثیرگذارند، ولی سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک سازمان بین‌المللی هیچ کارکرد خاصی در مسئله کرونا نداشته است؛ در حالی که، دولت‌ها به شدت مرزهایشان را کنترل می‌کنند و عبور و مرور به شدت کاهش یافته است. در واقع این دولت‌ها هستند که روابط بین‌الملل را به دست گرفته‌اند. بعد از شروع جنگ جهانی دوم که نظریه واقع‌گرایی به شدت رشد کرده و طرفدار پیدا کرد، در حال حاضر نیز همین‌گونه است و طرفداران نظریه واقع‌گرایی معتقدند که دیدگاهشان کاملاً درست است، چون دنیای کنونی دنیای قدرت بوده و دولت‌ها بازیگران اصلی نظام بین‌الملل هستند.
تقویت دینداری
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید بیان کرد: در سطح خرد، سرخوردگی و فقدان امید به آینده در میان افراد رایج شده است. همچنین می‌توان به تقویت دینداری اشاره کرد، چنانکه در بسیاری از کشورها، دعا و توکل گسترش پیدا کرده است. توجه بیشتر به رعایت بهداشت فردی، کاهش تعاملات اجتماعی و رشد مسائلی مثل وسواس و استرس، از دیگر مسائلی است که به دنبال شیوع کرونا شاهد آنها هستیم.
وی با بیان اینکه یکی از موضوعات مطرح در حال حاضر، شکست پروژه جهانی شدن است، افزود: برخی معتقدند ویروس کرونا نشان داد که روابط بین‌الملل چقدر متزلزل است و بر اساس اینکه بخواهیم سازمان‌های بین‌المللی یا اقتصاد جهانی را تشکیل دهیم، جهانی شدن کاملا با شکست مواجه است و دولت‌ها به سمت تقویت اقتصاد داخلی خود پیش می‌روند. در حال حاضر، کارخانجات ماشین‌سازی در آلمان و آمریکا به سمت تولید ماسک و الکل برای مقابله با کرونا رفته‌اند که نشان می‌دهد جهانی‌شدن به شدت کمرنگ شده و شاهد کاهش تجارت خارجی و صادرات و واردات هستیم.
موفقیت ایران در کنترل بیماری
حسینی تصریح کرد: دولت ایران در کنترل و مهار کرونا موفق‌تر عمل کرده، با توجه به اینکه کشور ما سال‌هاست با تحریم‌های سخت و خاص به خصوص تحریم‌های دارویی و پزشکی دست‌وپنجه نرم می‌کند. در واقع دولت ایران نشان داده که در زمان‌های سخت، خوب و موفق عمل می‌کند. مطمئناً کم و کاستی وجود دارد، چنانکه در سایر نقاط دنیا نیز همین‌طور است و کشورهای قدرتمندی مثل آمریکا، آلمان و ایتالیا به شدت با مشکل مواجه شده و شاهد افزایش مر‌گ‌ومیر ناشی از بیماری کرونا در این کشورها هستیم.
وی اظهار کرد: طبق نظریه‌های تصمیم‌گیری در حوزه روابط بین‌الملل، نظام‌های اقتدارگرا و نظام‌هایی که در آنها تصمیم‌گیری به عهده یک شخص است، در زمان بحران بهتر عمل می‌کنند. اولین فرد مبتلا به کرونا ویروس اواخر دسامبر ۲۰۱۹ در چین شناسایی شد و در ۲۳ ژانویه ۲۰۲۰، دولت این کشور شهر ووهان و استان هوبی را قرنطینه نظامی کرد، نه قرنطینه پلیسی مثل ایتالیا و اسپانیا و تا حدی ایران، یعنی هیچ‌کس حق خروج از منزل خود را نداشت و این قرنطینه نظامی پنج هفته طول کشید تا شیوع بیماری تمام شود. در واقع شروع بحران در کشور چین تا زمان اتمام آن، دو ماه و نیم به طول انجامید. بسیاری معتقدند با توجه به جمعیت ۶۰ میلیون نفری استان هوبی، اگر دولت چین از قرنطینه نظامی استفاده نمی‌کرد، خیلی نمی‌توانست موفق شود. چنانکه در ایران، دولت تا قبل از شروع تعطیلات نوروزی از مردم می‌خواست تا از خانه‌های خود خارج نشوند، ولی چه کسی توجه می‌کرد؟ در نهایت، سخت‌گیری در هفته دوم عید اعمال شد که به نظر من خیلی دیر هنگام بود و باید در هفته آخر اسفند انجام می‌شد. بنابراین با این موضوع کاملاً موافقم که دولت‌های اقتدارگرا که از قدرت نظامی بهره می‌گیرند، در مواقع بحرانی بهتر عمل می‌کنند.
انتقال عامدانه کرونا
عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه مفید بیان کرد: در اینکه ویروس کرونا یا کووید ۱۹ ویروس دست‌ساز بشر و آزمایشگاهی و بیولوژیک است، هیچ شکی نیست. همه ما خبرهای زیادی در این زمینه شنیده‌ایم، مثل کتابی که در سال ۲۰۰۸ و مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد و خبر از تولید ویروسی از خفاش و سایر حیوانات می‌داد. دولت‌ها سال‌هاست که در زمینه بمب‌ها و حملات بیولوژیک کار می‌کنند، اما معتقدم که در حوزه سیاست و روابط بین‌الملل نمی‌توان نظر قطعی ابراز کرد و همه نظرات نسبی است. سیاست مقوله‌ای پیچیده است و دولت‌ها برای منافعشان حاضرند حتی ملت‌های خود را نیز قربانی کنند. بنابراین نمی‌توان قاطعانه ادعا کرد که ویروس کرونا حمله بیولوژیکی و تروریستی از سمت آمریکا یا چین بوده است و در عین حال نمی‌توان این ادعا را اشتباه دانست. ممکن است یک حمله بیولوژیکی و تروریستی باشد تا تعداد افراد سالمند در جوامع را کاهش دهد، چون این افراد بار مالی زیادی برای دولت‌ها دارند، یا اینکه بخواهند از این طریق، اقتصاد تعدادی از کشورها را تضعیف کنند. بعد از انتشار این ویروس همه دولت‌ها به لحاظ اقتصادی متضرر شدند، مثلاً کنگره آمریکا دو تریلیون دلار و دولت چین ۱۶ میلیارد دلار برای مقابله با ویروس کرونا تصویب کردند و سازمان تجارت جهانی نیز اعلام کرده است که در سال ۲۰۲۰، رشد اقتصادی جهان صفر خواهد بود. بنابراین تئوری حمله بیولوژیکی بودن ویروس کرونا را نه می‌توان منکر شد و نه صددرصد آن را درست دانست. معتقدم این ویروس عامدانه و آگاهانه پخش شده و ممکن است اهداف مختلفی را دنبال کرده باشد.
وی در خصوص تحرکات اخیر آمریکا در عراق علیه گروه‌های مقاومت در این شرایط، گفت: وجود یک بحران در نظام بین‌الملل باعث نمی‌شود که کشورها تمام اهداف و سیاست‌های خود را مسکوت بگذارند. خاورمیانه به دلیل حضور اسرائیل برای آمریکا حائز اهمیت است و تحرکات این کشور در عراق با هدف کاهش قدرت ایران در منطقه و حمایت از اسرائیل دنبال می‌شود. درست است که کرونا باعث بحران بین‌المللی شده و تمام دنیا را درگیر کرده، ولی این تحرکات آمریکا طبیعی است و به هر حال، کشورها تجارت و روابط خود را کنار نمی‌گذارند و اهداف خود را در نظام بین‌الملل دنبال خواهند کرد.
انتهای پیام
