امام رضا(ع) نقش بزرگی در شکل‌گیری تمدن اسلامی داشت
رئیس شورای سیاستگذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی گفت: برای شکل‌گیری تمدن باید بسترهایی وجود داشته باشد و امام رضا(ع) در ادامه نهضت امام صادق(ع) نقش بزرگی در شکل‌گیری تمدن اسلامی در دوره خود به وجود آوردند.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین رضا غلامی، رئیس شورای سیاستگذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی امروز 23 مهرماه در وبینار کنفرانس ملی «امام رضا(ع) و علوم روز» با محوریت مولفه‌های حکمرانی و تمدن‌سازی در مکتب سیاسی امام رضا(ع) در خصوص بسترهایی که توسط امام رضا(ع) در جهت دستیابی به تمدن اسلامی به وجود آمد، اظهار کرد: برای شکل‌گیری تمدن باید بسترهایی وجود داشته باشد و امام رضا(ع) در ادامه نهضت امام صادق(ع) نقش بزرگی در شکل‌گیری تمدن اسلامی در دوره خود داشت.
وی ادامه داد: بستری که امام رضا(ع) برای تمدن اسلامی ایجاد کرد، ارائه تصویر جامع از اسلام است، در واقع مجموعه معارف رضوی جامعیت و انسجام تعالیم اسلام را به رخ می‌کشد، شاید این فرصت در اختیار همه ائمه(ع) نبوده که بتوانند در این زمینه فعالیت کنند، چراکه شرایط و فضا ایجاب نمی‌کرد اما امام از این شرایطی که در اختیار داشتند، برای اینکه تصویر منسجم و جامعی از اسلام را در ابعاد مختلف در تمدن‌سازی ارائه دهند، استفاده کرد.
رئیس شورای سیاستگذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی خاطرنشان کرد: امام رضا(ع) از یک طرف قدرت عقلانی و برتری فکری شیعه را نسبت به ادیان و مذاهب گوناگون نشان می‌دهد و از طرف دیگر میل اسلام به ارتباط، تعامل با افکار دیگر و بهره‌گیری از نقاط قوت دیگران را معرفی می‌کند. در دوره مامون عباسی ما شاهد ترجمه کتب فلسفه یونانی و ورود فلسفه به محیط اسلام هستیم. چه بسا قصد اولیه مامون عباسی انتقال فلسفی اسلام از رونق مکتب فکری اهل‌بیت(ع) این است که آن را کاهش دهد، اما در عمل، نه تنها این اتفاق نمی‌افتد بلکه فلسفه در خدمت رشد و گسترش مکتب اهل‌بیت (ع) قرار می‌گیرد که یکی از مهم‌ترین عوامل عقلانیت در دوره امام‌رضا(ع) و با تعالیم ایشان صورت گرفت.
وی بیان کرد: عصر امام رضا(ع) در ادامه عصر امام صادق(ع)، عصر جولان مکاتب فکری مختلف اسلامی و غیراسلامی است. امام رضا(ع) با مناظره‌های متعددی که ترتیب می‌دهند و شرکت می‌کنند به ادامه شبهات که از طرف این مکاتب علیه‌السلام و شیعه گفته شده بود پاسخ و هم آزاداندیشی، صعه صدر و همزیستی مسالمت‌آمیز مسلمانان با سایر پیروان را نشان می‌دهند که این مناظره‌ها برای روشن شدن این مباحث بسیار اهمیت داشت.
غلامی اضافه کرد: معرفی نظری و عملی ظرفیت‌های منحصر به فرد امامت به مثابه قوه محرکه اسلام و تمدن اسلامی از جمله بسترهای تمدن اسلامی بود که هجرت امام از مدینه به مرو، امامت را به یک مخاطب وسیع و بسیار موثر از جهات نظری و عملی شناساند. در واقع ایرانی‌ها را به دین جدی و سرسخت اهل‌بیت(ع) تبدیل کرد که بعدها هم تدریجا محبت به اهل‌بیت(ع) زمینه گرویدن ایرانی‌ها به رسمی شدن مذهب تشیع در قرون بعدی را فراهم کند.
وی عنوان کرد: باز کردن قلمروی جغرافیایی یکی دیگر از بسترهای دستیابی به تمدن اسلامی است که اهمیت آن در گذشته به درستی درک نمی‌شد و امام رضا(ع) با هجرت خود به قلمروی جغرافیایی، استعداد و پتانسیل عظیمی را به دنیای اسلام اضافه کردند تا بتواند به مراتب دقیق‌تر و با جهت‌گیری‌های صحیح برای تمدن اسلامی گام بردارد.
رئیس شورای سیاستگذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی گفت: تعلیم سیاست‌ورزی مشروع از بسترهای دیگر تمدن اسلامی است. ولایت عهدی امری بود که امام با اکراه پذیرفت و برای ایشان امری غیرواقعی بود، اما امام در عین حالی که این ولایت عهدی را پس زد و به شکل واقعی به لوازم آن تن نداد، اما از مزیت‌های این فضای بازی که در اختیار ایشان از این طریق قرار گرفت، با نهایت هوشمندی استفاده و تلاش کردند اهداف خود را از این طریق بهتر محقق کنند.
نقش مسائل فقهی در تمدن‌سازی
وی افزود: سیاست‌ورزی یکی از لوازم مهم ورود به عرصه تمدن است و ما معمولا در سیاست‌ورزی به‌ویژه شیعیان و پیروان اهل‌بیت(ع) از زبدگی لازم برخوردار نبودند و امام از این طریق به بسط سیاست‌ورزی مشروع کمک کرد. در فضایی که امام رضا(ع) قرار گرفت حدود دو هزار و 427 روایت نقل شده که شاید در بعضی از منابع بیشتر ذکر شده باشد، هزار و 38 مورد فقهی است و جدای از اینکه معارف جدید از امام دریافت کردیم، اما رویکرد امام در معارف صرفا اخلاقی یا رویکرد معارفی به شکل عمومی نیست، بلکه ایشان نیمی از معارفی که ارائه کردند، فقهی است. بنابراین نقش مسائل فقهی در تمدن‌سازی و نظمی که ما در تمدن به دنبال آن هستیم، می‌تواند روشنایی‌بخش باشد.
غلامی ادامه داد: رواج علم و علم‌گستری توسط امام رضا(ع) بسیار مشهود بود و شاگردان بزرگی در محضر ایشان و در رشته‌های مختلف تربیت می‌شدند و تنها محصور به فکر و اندیشه نبود و در حوزه‌های دیگر نیز شاگردانی تربیت شدند، زیرا امام در ارتباط با علم‌اندوزی و گسترش علم تاکیداتی فراوانی داشتند. همچنین پررنگ‌سازی مرزهای دو جریان کفر و اسلام از دیگر بسترهای تمدن اسلامی است که امام رضا(ع) به خوبی آن را برای همگان روشن کردند تا نقطه تاریکی در این دو جریان وجود نداشته باشد.
رئیس شورای سیاستگذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی خاطرنشان کرد: تقویت رویکرد بین‌المللی جهانی یکی دیگر از عوامل بستر تمدن اسلامی است که استفاده امام از زبان‌های زنده دنیا در مناظره‌ها باعث شد تعجب همه را برانگیزاند. حرکتی که در دوره امام رضا(ع) رقم خورد، نقش مهمی در بعد نرم‌افزاری تمدن اسلامی داشت که باید تقویت می‌شد. آنچه که ما در قرن چهار، پنج و 6 هجری قمری تحت عنوان تمدن شکوهمند اسلامی مشاهده می‌کنیم، در واقع محصول ارزش‌های فکری در دوره اهل بیت(ع) است که انجام می‌شود.
موسی نجفی، رئیس پژوهشکده اندیشه سیاسی، انقلاب و تمدن اسلامی در ادامه اظهار کرد: تمدن رضوی به قدری مهم است که اگر بروی آن متمرکز نشویم و از آن عبور کنیم، کاملا بحث‌های دیگر هم در تاریخ اسلام و هم بحث‌های امروزی ناقص می‌شود. زمانی که از تمدن صحبت می‌کنیم با دو تمدن مصداقی و معیاری مواجه هستیم که می‌تواند در کنار مصداقی بودن، معیاری نیز باشد.
وی افزود: بنابراین این امر بسیار مهم است و مقام معظم رهبری فرمودند که انسان 250 ساله هم باید تکمیل شود و ایشان زندگی انسان 250 ساله را به چهار دوره تقسیم کردند. از سال 11 تا 40 هجری دوره شهادت امیرالمومنین(ع) و پایان نظام علوی، دورم دوم از سال 40 تا 61 هجری که دوره خلافت و سلطنت معاویه تا شهادت حضرت اباعبدالله(ع)، دوره سوم از شهادت امام حسین(ع) تا سال 200 هجری و به دوره بعد امام رضا(ع) بازمی‌گردد، بنابراین زمانی که می‌خواهیم از تمدن رضوی صحبت کنیم باید به عنوان پیش فرض چند سال قبل را در نظر بگیریم.
رئیس پژوهشکده اندیشه سیاسی، انقلاب و تمدن اسلامی در طرح سوالی مبنی بر اینکه ما شیعیان چگونه می‌توانیم در طول تاریخ علیه خلفا و ظلم بیاستیم تصریح کرد: زیرا امام حسین(ع) را داریم که مشروعیت قیام را برای شیعیان آورده و امام علی(ع) هم نظام سیاسی را تشکیل داده که می‌توانیم به آن استناد کنیم، اما برای تمدن رضوی باید گفت که اگر نباشد، از نظر من بحث آن انسان 250 ساله هم ابتر می‌ماند.
وی عنوان کرد: زمانی در این حوزه بحث می‌کنیم باید واژه‌هایی در حوزه مفهوم‌شناسی تمدن باشد، به عنوان مثال باید واژه‌هایی مانند تعلق تمدنی، تمدن فرهنگی، حوزه اعتبار تمدنی، بحران تمدنی، تمدن اسلامی، تمدن مسلمانی، تمدن شیعی، تمدن سنی و ... را استفاده کنیم تا بحث ناقص نباشد. به همین خاطر ما باید فرهنگ اسلامی علوی داشته باشیم تا بتوانیم تمدن رضوی را درک و از آن برخوردار باشیم.
نجفی بیان کرد: ویژگی که پس از امام علی(ع) در امام رضا(ع) وجود داشت، ولایت عهدی بود که در دیگر ائمه‌اطهار وجود ندارد، چراکه شباهت ولایت عهدی امام رضا(ع) مانند خلافت خلیفه چهارم شدن حضرت علی(ع) است و در مورد ایشان هم صدق می‌کند، چراکه راهی برای اثبات امامت در فضایی که تمدن کاذب وجود داشت، بوده است.
انتهای پیام
