«قرآن به مثابه آئینه» در کلام محمدعلی موحد

به گزارش ایکنا، در فصلنامه نامه فرهنگستان مقاله‌ «تقریرات درس مثنوی» نوشته استاد محمدعلی موحد، مولانا شناس و عرفان پژوه، به چاپ رسیده است. در بخشی از آن که با عنوان «قرآن به مثانه آئینه» منتشر شده، آمده است که:

هر کسی که در قرآن نگاه می‌کند خودش را می‌بیند. آنهایی که در قرآن نگاه می‌کنند و از قرآن می‌گویند، در حقیقت، از قرآن نمی‌گویند، بلکه خودشان را در قرآن آنطور می‌بینند.

مولانا مثال می‌زند ( مثنوی: دفتر پنجم، ابیات ۹۷۴ به بعد)، می‌گوید: هر کس آیۀ «الاّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ فَلَهُم أجرُ غَيرُ مَمنوُن» (تین / ۹۵: ۶) را طوری می‌بیند.

ایمان برای هر کس یک معنایی پیدا می‌کند و «عملوا الصالحات» ارزش‌گذاری‌ای مربوط به خود آدم است. پاداش «فلهم اجر غير ممنون» نیز مربوط به خود اوست که چه چیز را پاداش تلقی می‌کند. همه آیات دیگر قرآن نیز همین طور است، و این حرفی است که، در زمان مولانا، ابن عربی در فصوص آن را مطرح کرده است و می‌گوید: هرکس خدای برساخته و متوهَّم خودش را پرستش می‌کند.

خبری منسوب است به امام جعفرصادق (ع) که فرموده است: تزعم النملة أنّ الله زُبانيتين، یعنی مورچه خیال می‌کند خدا هم دو تا شاخک دارد؛ زیرا نداشتن شاخک در نظر مورچه نقص است. مورچه نمی‌تواند خدایی تصور بکند که شاخک نداشته باشد.

موضوع بسیار دقیقی است از زاویۀ دید مولانا. بحث این نیست که شما قبول دارید یا من قبول دارم. بحث این است که کلید فهم شمس و مولانا را به دست بیاوریم.
‌
منبع: فصلنامه علوم انسانی نامه فرهنگستان، سال هفدهم شماره ۴؛ مقاله تقریرات مثنوی(۳)، نوشته محمّدعلی موحّد صفحه ۲۵