یلدای مجازی؛ نماد رشد و بالندگی فرهنگ ایرانیان
یک جامعه‌شناس اظهار کرد: یلدا باعث انسجام خانوادگی و داشتن احساس حمایت می‌شود، ولی امسال با توجه به شیوع کرونا، ضمن احترام به آداب و سنن خود، با برگزاری یلدا به شکل مجازی، سفیر بیماری و مرگ برای عزیزان خود به‌ویژه افراد مسن نمی‌شویم.
علیرضا شریفی یزدی، جامعه‌شناس و روانشناس اجتماعی در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، با بیان اینکه مفهوم یلدا به دوره زُروانی در ایران باستان برمی‌گردد، اظهار کرد: این مفهوم بعدها در دین زرتشت و در قالب جنگ نور و تاریکی یا سیاهی و سپیدی خودش را نشان داد و شب یلدا به عنوان طولانی‌ترین شب سال شناخته می‌شود و بعد از اینکه نور صبح بر آن غلبه پیدا می‌کند، روزها دوباره طولانی‌تر می‌شوند، یا براساس مبانی اعتقادی، خورشید امکان بروز و ظهور بیشتری پیدا می‌کند. مردم این شب را گرامی می‌داشتند، به‌دلیل اینکه قرار بود از روزها و شب‌های بعد از آن، تاریکی و سیاهی روز به روز کوتاه‌تر و به همان نسبت، نور و روشنایی گسترده‌تر و بیشتر شود.
وی افزود: این مفهوم بعدها تغییر ماهیت داد و مثل بسیاری از اعیاد و جشن‌ها، به‌عنوان یک رسم در ایران باستان شناخته شد. اجداد ما در هر ماه جشنی داشتند و در روزهایی که روز و ماه یکی می‌شد، جشن برگزار می‌کردند، مثل تیرگان، مهرگان و امثال آنها. این روند ادامه داشت و به صورت قصه و داستان و افسانه درآمد، مثل مفهوم چله بزرگ و چله کوچک و شخصیت‌هایی نظیر ننه سرما و عمو نوروز. این مفاهیم به مناطق دیگر نیز راه یافت و امروز آیین کریسمس به نوعی برگرفته از شب یلدای ایرانیان است و درخت کاجی که در این آیین استفاده می‌شود، همان نمادی است که در تخت جمشید می‌بینیم و در سنگ‌نوشته‌های باستانی ما زیاد دیده می‌شود.
این جامعه‌شناس بیان کرد: یکی از مهم‌ترین کارکردهای شب یلدا، جمع شدن اعضای خانواده در منزل کسی است که بزرگتر از بقیه محسوب می‌شود و در واقع این آیین، تکریم بزرگسالان به حساب می‌آید و نیز نوعی جشن و شادی و همراهی در دوره دیجیتال که همه افراد سرگرم تلفن همراه و کامپیوتر شخصی‌شان هستند. به نوعی می‌توان گفت کارکرد مهم یلدا این است که به انسجام درون خانواده کمک می‌کند. از طرف دیگر در سال‌های اخیر، به‌دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی، یکی از کارکردهای مهم یلدا می‌تواند تخلیه هیجان‌های منفی باشد. یکی دیگر از کارکردهای آن، داشتن احساس حمایت است. وقتی به مناسبت یلدا دور هم جمع می‌شویم، گفت‌وگو می‌کنیم، جشن برگزار کرده و از احوال یکدیگر خبر می‌گیریم، طبیعتا منظومه عاطفی خود را قوی‌تر نشان داده و باعث می‌شود فرد احساس حمایت خانوادگی و اجتماعی داشته باشد.
شریفی یزدی تصریح کرد: امسال با توجه به شیوع کرونا و لزوم رعایت حال افراد به‌ویژه مسن‌ترها که آیین شب یلدا در خانه آنها برگزار می‌شود، باید برخلاف سال‌های قبل عمل کرده و این مراسم را به‌صورت دیجیتال برگزار کنیم، احوال بزرگترها را بپرسیم و اگر کاری دارند، برایشان انجام دهیم، ولی سفیر بیماری و مرگ به‌ویژه برای افراد مسن نباشیم. این نوعی مسئولیت اجتماعی است و به همان دلیل که عزیزان‌مان را دوست داریم و به آداب و رسوم اجتماعی‌مان احترام می‌گذاریم، امسال باید بالندگی و رشد فرهنگی چند هزار ساله ایرانی را در قالب مهمانی نرفتن و دور هم جمع نشدن نشان دهیم.
وی با اشاره به تغییرات صورت گرفته در شیوه برگزاری یلدا، گفت: جامعه ما به دلایل مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و آموزشی به سمت نوعی تجمل‌گرایی افراطی و تشریفات در همه عرصه‌ها از جمله عید نوروز، مراسم عروسی، جشن‌های تولد و سایر مراسم پیش می‌رود و آیین شب یلدا نیز از این قاعده مستثنی نیست. تغییر دیگری هم که در سال‌های اخیر شکل گرفته بود، اینکه برخی خانواده‌ها به جای برگزاری یلدا در درون خانه و همراه با بزرگترها، در سالن‌های بزرگ جمع می‌شدند و جشن مشترک برگزار می‌کردند، آن هم با کسانی که هیچ نسبت و حتی سابقه آشنایی با آنها ندارند و یک‌سری شرکت‌ها و مؤسسات بانی برگزاری چنین جشن‌هایی شده و افراد را برای شرکت در این مراسم دعوت می‌کردند. این‌ها در اصل، تهی کردن یلدا از فلسفه و معنای اصلی آن است، چرا که اولین و مهم‌ترین ویژگی این آیین، سادگی آن محسوب می‌شود. در قدیم، وقتی افراد به خانه بزرگترها می‌رفتند، از تنقلاتی که در خانه داشتند، استفاده می‌کردند، ولی امروز تشریفات سنگینی شکل گرفته که اصلا در فرهنگ ایرانی وجود نداشته است.
این روانشناس اجتماعی اضافه کرد: ضمن اینکه این تشریفات نامطلوب است و می‌تواند باعث دور شدن افراد از یکدیگر شود، خطر بزرگتر آن است که آرام آرام یلدا را از خانه بزرگترها خارج کرده و وارد سالن‌های مراسم عروسی می‌کنیم و این فاصله زیادی با فلسفه اصلی این آیین دارد.
انتهای پیام
