روزه؛ رژیم معنوی برای واصل شدن به تقوا

حجت‌الاسلام علیرضا امینی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، درباره فلسفه روزه‌داری، اظهار کرد: در قرآن راجع به ماه مبارک رمضان، صراحتاً از مؤمنین خواسته شده که روزه بگیرند و در میان 12 ماه سال، تنها ماهی که در قرآن نام آن برده شده، ماه رمضان است. آیاتی که در قرآن راجع به ماه مبارک رمضان و وظایف ما به‌عنوان میهمانان خدا در این ماه و نیز اهمیت روزه ماه رمضان برای رشد و ارتقا وجود دارد، از آیه 183 سوره بقره شروع می‌شود و برخی از فلسفه روزه و احکام مربوط به آن را تا آیه 187 بیان می‌کند.

وی افزود: چون روزه‌داری کاری سخت و دشوار است و افراد از اذان صبح تا اذان مغرب باید از خوردن و آشامیدن و دیگر مبطلات روزه خودداری کنند، خداوند می‌فرماید کسی روزه می‌گیرد که مؤمن باشد. در واقع به ایمان و اعتقاد و باوری قوی نیاز است تا به دستور خداوند مبنی بر روزه گرفتن عمل کنیم. البته روزه فقط مربوط به مسلمانان نیست، حتی علامه طباطبایی(ره) می‌فرمایند روزه فقط مربوط به ادیان الهی هم نیست و مثلاً هندوها نیز آدابی با عنوان روزه و خودداری از خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها را رعایت می‌کنند.

بیشتر بخوانید:

• روزه؛ نیاز روح انسان / تفکر در خلقت برترین اعمال ماه رمضان است

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بیان کرد: مهم‌ترین نکته‌ای که درباره روزه باید به آن توجه کرد، این است که اثر این عبادت به خود ما برمی‌گردد و خداوند نیازی به این عبادت ما ندارد. روزه گرفتن احتیاج معبود نیست، بلکه احتیاج عبد است، براساس آیه 7 سوره اسراء که می‌فرماید «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا...؛ اگر نيكى كنيد، به خود نيكى كرده‏‌ايد و اگر بدى كنيد، به خود بد نموده‏‌ايد»؛ در واقع هر اثر خوبی که در عبادت وجود داشته باشد، عاید خود بنده می‌شود و اگر آثار سوء گناه نیز وجود دارد، آن هم به خود بنده برمی‌گردد.

حجت‌الاسلام امینی ادامه داد: خداوند مهم‌ترین عایدی و سود روزه را تقوا معرفی می‌کند. اگر انسان بخواهد در عالم معنویت و طهارت و روحانیت پیش برود و رشد کند، باید مراقب باشد از افسارگسیختگی‌هایی که بر سر راهش وجود دارد، دوری کند. اگر بتوانیم این افسارگسیختگی‌ها را در خودمان مهار و از سرگرمی‌ها و لذت‌های شهوانی دوری کنیم و زندگی مادی هدف ما نباشد، این همان چیزی است که می‌تواند باعث خودسازی ما شود و تقوا نام دارد، یعنی نوعی از تقوا که فقط از این راه می‌توان به‌دست آورد. با نماز و حج نیز می‌توان به تقوا رسید، ولی اینکه انسان بتواند با یک رژیم معنوی جلوی شکمبارگی و شهوترانی‌هایش را بگیرد، تقوایی است که از راه روزه به‌دست می‌آید. علامه طباطبایی(ره) می‌فرمایند: اگر انسان بخواهد خویشتن‌داری از گناه را در خود تقویت کند و بر اراده خودش مسلط شود و به‌راحتی دچار گناه نشود، تنها راهش این است که از طریق روزه‌داری خودش را مسلح کند.

روزه پالایش جسم و روح است

وی اضافه کرد: خداوند در آیه 184 سوره بقره می‌فرماید «أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ...؛ روزه در روزهاى معدودى بر شما مقرر شده است» یعنی این پالایش جسمی و روحی به‌مدت یک ماه ادامه دارد. در روایات متعدد تأکید شده که روزه نوعی پالایش جسم محسوب می‌شود، یعنی گوارش ما 11 ماه مشغول است و به یک ماه استراحت نیاز دارد. در واقع با روزه گرفتن می‌توان به سلامتی جسمی نیز دست یافت، مخصوصاً اگر توصیه‌های پزشکی مربوط به خوردن سحری و افطاری رعایت شود.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تصریح کرد: خداوند در آیه 185 سوره بقره وقتی می‌خواهد ماه رمضان را معرفی کند، آن را با روزه معرفی نمی‌کند، در ابتدا اعلام می‌کند که روزه‌داری واجب است، ولی قبل از معرفی ماه رمضان با روزه، آن را با نزول قرآن معرفی می‌کند، چنانکه می‌فرماید «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ...؛ ماه رمضان همان ماه است كه در آن قرآن فرو فرستاده شده است» و سپس می‌گوید «...فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ...؛ پس هر كس از شما اين ماه را درک كند، بايد آن را روزه بدارد»؛ در تعابیر آمده که ماه رمضان بهار قرآن است، بنابراین هر چه در توان داریم، باید از قرآن بخوانیم، چون در ماه رمضان باید خودسازی کنیم، تربیت شویم و ارتقای معنوی پیدا کنیم و این به متن تربیتی نیاز دارد و مهم‌ترین و بهترین متن، آیات قرآن و دعاهای اهل‌ بیت(ع) است.

وی افزود: آیه 186 سوره بقره می‌فرماید «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ؛ و هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند، بگو من نزديكم و دعاى دعاكننده را به هنگامى كه مرا بخواند، اجابت مى‌كنم، پس آنان بايد فرمان مرا گردن نهند و به من ايمان آورند، باشد كه راه يابند»؛ علامه طباطبایی(ره) این آیه را آیه‌ای ویژه در ارتباط بنده با خدا معرفی می‌کند که در ادامه آیات مربوط به ماه مبارک رمضان آمده است. در این ماه، درهای رحمت الهی باز و دست و پای شیطان بسته است و خداوند انسان‌ها را از آتش دوزخ نجات می‌دهد. در واقع همه زمینه‌های رشد و ارتقای معنوی فراهم است تا انسان به‌وسیله این ماه که سفری آسمانی است، به تقوا و خویشتن‌داری و قرب الهی برسد.