رمضان؛ فرصتی برای گذار از خویشتن

حجت‌الاسلام مجتبی سپاهی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، با بیان اینکه ماه رمضان و روزه‌داری دعوت خاص و ویژه خداوند از انسان‌ها است، اظهار کرد: با وجود اینکه خداوند ما را از تمام نعمت‌های خودش در زندگی بهره‌مند ساخته، ولی در ماه رمضان قرار است مهمانی و پذیرایی ویژه‌ای از انسان به‌عمل آید. در واقع انسان‌ها در این ماه وارد مهمانی بسیار باشکوه و بزرگی می‌شوند که تمام انبیا و اولیای الهی و اهل معنا نیز در آن شرکت می‌کنند. طبیعتاً وقتی انسان وارد مهمانی بزرگی می‌شود، علاوه بر اینکه تمام صفات و خصوصیات ظاهری و باطنی خودش را با آن مهمانی متناسب می‌کند، بزرگترین نکته‌ای که در آنجا برایش مهم خواهد بود، توجه خاص به دیگران است، چون در آن اجتماع باشکوه هر کسی نسبت خودش با دیگران را نشان خواهد داد.

بیشتر بخوانید:

• روزه؛ رژیم معنوی برای واصل شدن به تقوا
• روزه؛ نیاز روح انسان / تفکر در خلقت برترین اعمال ماه رمضان است

وی افزود: کاری که خداوند در ماه رمضان از ما می‌خواهد، انجام ندادن کارهایی است که معمولاً انجام می‌دهیم و این نوعی عادت‌شکنی است. انسان در طول سال به انجام دادن بسیاری از کارها عادت می‌کند، ولی در ماه رمضان گویا خداوند ریل جدیدی ایجاد کرده و می‌گوید باید عادت‌شکنی کنید و بسیاری از کارهایی را که انجام می‌دهید، دیگر انجام ندهید. این انجام ندادن یعنی از توجه به خود دست بردارید و این‌قدر به خودتان نپردازید و در مهمانی خدا، از توجه به خود رها شوید.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان اضافه کرد: این رهایی، نوعی به کل رسیدن است و آن وقت انسان احساس می‌کند که سرنوشتش با دیگران یکی است. یعنی اگر کسی اموال و امکانات زیادی در اختیار دارد، در این یک ماه باید به این نتیجه برسد که اگر او جای کسانی بود که در تنگنا قرار داشته و از اموال بهره‌ای نداشتند، چه انتظاری از دیگران داشت؟ اگر قرار باشد از عظمت و شکوه این مهمانی بهره ببریم، اولین قدم این است که از خودمان رها شویم. همین که از خودمان رها شدیم و عظمت و شکوه مهمانی و دعوت خدا را درک کردیم، آن وقت خواسته خدا برایمان مهم خواهد بود. لذا، ائمه(ع) در دعاهای این ماه به ما یاد می‌دهند که از خودمان عبور کنیم. ما در زندگی عادی خیلی وقت‌ها برای خودمان دعا می‌کنیم، ولی در ماه رمضان دعاها جنبه دیگری به خود می‌گیرد، مثل «اَللّهُمَّ اَغْنِ کُلَّ فَقیرٍ، اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جایِعٍ، اَللّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیانٍ...؛ خدایا دارا کن هر نداری را، خدایا سیر کن هر گرسنه‌ای را، خدایا بپوشان هر برهنه‌ای را...»؛ این دعاها فقط شامل شیعیان و مؤمنان و مسلمانان نمی‌شود، بلکه هر انسانی بر روی کره زمین را که دچار این مشکلات شده است، دربر می‌گیرد.

حجت‌الاسلام سپاهی ادامه داد: درست است که خداوند گرفتاران را از مشکلات نجات می‌دهد، ولی به این معنا نیست که انسان‌ها نسبت به همنوعانشان وظیفه‌ای ندارند. بنابراین، وقتی انسان وارد فضای معنوی ماه رمضان شد، توجه ویژه‌ای به دیگران پیدا می‌کند و خودش را دیگر در نظر نمی‌گیرد و احساس می‌کند چیزهایی که در اختیار دارد، فقط متعلق به خودش نیست. اگر آدمی هزاران هزار ثروت داشته باشد، ولی از آن برای کمک به دیگران هیچ بهره‌ای نبرد، وقتی از دنیا می‌رود، می‌بیند که نه خودش توانسته از آن استفاده کند و نه دیگران. اگر مالی یا آبرویی در اختیار داریم، چه کسی آن را به ما داده است؟ زمانی این موضوع را متوجه می‌شویم که دیگر فرصتی برایمان نمانده و ماه رمضان برای تعلیم و تربیت و پرورش ما است تا بتوانیم از فرصت‌ها استفاده کنیم. البته این خلق‌وخوی استفاده از فرصت‌ها باید دائمی باشد.

درک عظمت ماه رمضان؛ لازمه ورود به مهمانی خدا

وی بیان کرد: انسان در مهمانی هر کاری انجام نمی‌دهد و هر حرفی نمی‌زند، بلکه رودربایستی خاصی پیدا می‌کند، بنابراین در این یک ماه در عالم درون خود احساس می‌کند که در محضر خدا قرار دارد و از آن طرف، خداوند نیز به انسان عنایت می‌کند و می‌گوید در این ماه دست و پای شیطان را می‌بندم تا نتواند کاری انجام دهد و تا وقتی در مهمانی من هستید، خواب و استراحت و نفس کشیدن‌تان نیز عبادت است. آنهایی که عظمت این ماه را درک نمی‌کنند، ناخودآگاه وارد مهمانی خدا نمی‌شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: اگر خداوند از ما می‌خواست که برخی کارها را در ماه رمضان انجام دهیم، تنوع و گوناگونی ایجاد می‌شد، ولی چون از ما می‌خواهد که برخی کارها را در این ماه انجام ندهیم، اشتراک عجیبی بین همه ما به‌وجود می‌آید و همه در انجام ندادن یا نفی بسیاری از کارها همرنگ می‌شویم. لذا، بهترین حاصل و محصولی که بعد از ماه رمضان باید در اختیار داشته باشیم، رسیدن به تقواست. تقوا یعنی اینکه انسان بتواند خودش را نسبت به خوردن و آشامیدن، انجام ندادن برخی کارها و نقش اجتماعی‌اش مدیریت کند. در واقع ماه رمضان، درس رها شدن از خود و پرداختن به دیگران است.

وی اظهار کرد: هر خصلتی وقتی نهادینه می‌شود که به بخشی از فرهنگ وجودی افراد تبدیل شود. ما اگر واقعاً به این درک رسیده باشیم که ماه رمضان یعنی گذشتن از خود، این درک باید در وجود ما نمود پیدا کند و مظاهر وجودی داشته باشد، یعنی زبان‌مان را نگه داریم و بخشنده و کمک‌کننده به دیگران باشیم. وقتی وارد ماه رمضان می‌شویم، حس می‌کنیم هیچ کس دیگر رنگ و بوی خاصی ندارد، هرچه داریم، متعلق به این مهمانی است و همه سر یک سفره نشسته‌ایم. چه بسیار افرادی که داشته‌های خود را سر این سفره می‌آورند و مورد لطف حق قرار می‌گیرند. بنابراین، برای نهادینه شدن این خصلت باید روی رفتارها تمرکز کرد.

حجت‌الاسلام سپاهی افزود: بهترین رفتار در ماه رمضان، همان‌طور که در روایات آمده، افطاری دادن است، ولی در این شرایط شیوع کرونا، افطاری دادن لزوماً سفره انداختن در مساجد، مشاهد و خیابان‌ها نیست، بلکه می‌توانیم به اقوام، دوستان و خانواده خود افطاری بدهیم و اگر هیچ کدام از این‌ها هم نشد، هزینه افطاری را در اختیار مراکز نیکوکاری قرار دهیم. با توجه به وضعیتی که در جامعه وجود دارد، افراد زیادی به کمک‌های مالی نیاز دارند، یا محتاج دعا هستند. این خودش مظهری از درک مهمانی خداوند است، شاید کسی توانایی افطاری دادن و کمک‌های مالی را نداشته باشد، ولی کتابی می‌نویسد که باعث هدایت دیگران می‌شود و برای آنها راهگشاست. بنابراین، نباید از هدایت، کمک کردن و روحیه دادن به دیگران و احوال‌پرسی از آنها و اساساً داشتن اخلاق اجتماعی به‌معنای واقعی و نسبت به تمام انسان‌ها غافل شد و این رفتارها را برای همیشه ادامه داد.

وی ادامه داد: بهترین قضاوت‌کننده کسی است که خودش را جای دیگری قرار دهد و سپس قضاوت کند، کسی که از امکانات مالی برخوردار است، باید خودش را جای کسی قرار دهد که برای تأمین معیشتش با مشکل مواجه است و این را نیز در نظر بگیرد که شرایط نیز در موفقیت یا عدم موفقیت افراد دخیل است و فقط به انتخاب‌ها و توانایی‌های خودشان بستگی ندارد.