آسیب‌های عدم نظارت بر آثار ترجمه شده کودک و نوجوان
رئیس اداره کتابخانه و اطلاع‌رسانی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با بیان اینکه ترجمه کتاب برای گروه سنی کودک و نوجوان به دلیل آسیب‌پذیر بودنشان از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار است، گفت: مترجمان باید روحیات و نگرش‌های خاص کودکان و نوجوانان کشور را در نظر بگیرند و سعی در همسان‌سازی فرهنگ و محتوای زبان اصلی با فرهنگ بومی داشته باشند.
به گزارش ایکنا، به نقل از روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، احمد خیری، رئیس اداره کتابخانه و اطلاع‌رسانی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان در گفت‌وگویی با بیان اینکه ادبیات کودک و نوجوان به دلیل ظرفیت‌های شناختی و ویژگی‌های رشدی این گروه سنی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اظهار کرد: این نوع از ادبیات در هر گونه و قالبی که باشد، باید به شکلی تهیه شود که علاوه بر وجه سرگرمی و لذت‌بخش بودن، با زبان و میزان آگاهی و درک این گروه سازگاری داشته باشد.
وی افزود: این روزها با توسعه ارتباطات و با وجود صنعت ترجمه، محتوای ادبیات کودک و نوجوان نیز دچار تنوع و تغییرات اساسی شده و بازار نشر، شاهد رقابت کتابهای ترجمه با کتابهای تألیفی شده است.
انتقال فرهنگ و تجربیات ملل با استفاده از فن ترجمه
رئیس اداره کتابخانه و اطلاع‌رسانی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با تأکید بر اینکه اندیشه، فرهنگ و تجربیات هر ملتی با استفاده از فن ترجمه به دیگر کشورها انتقال پیدا می‌کند، گفت: ضرورت نیاز بشر به یکدیگر و ارتباط فرهنگ و اندیشه‌ها بر کسی پوشیده نیست، چرا که هیچ ملت و جامعه‌ای بدون ارتباطات قادر به ادامه زیست اجتماعی خود نخواهد بود و در صورت دوری و عدم شناخت، به انزوای فکری و فرهنگی دچار می‌شود.
وی با اشاره به اینکه ادبیات کودک و نوجوان در نگاهی جهانی قائل به هیچ مرز، مکان و اندیشه خاصی نیست و محدودیتی برای آن قائل نیستند، اضافه کرد: ادبیات کودک و نوجوان از همان ابتدای خردسالی وارد زندگی می‌شود و به دنبال سرگرمی و پاسخ به پرسش‌ها و کنجکاوی‌های دنیای کودکانه است؛ به طور طبیعی این فعالیت و یا رفتار به مرور تأثیرات عمیق خود را بر شخصیت کودکان ما می‌گذارد.
خیری از ویژگی‌های بارز ترجمه ادبیات ویژه کودک و نوجوان را آشنایی فرهنگ‌های جهان با یکدیگر دانست و گفت: به بیانی دیگر، کودکان و نوجوانان به مدد ترجمه، با باورها، فرهنگ‌ها و نگرش‌های کودکان دیگر ملل آشنا می‌شوند و درک وسیعی از دنیای پیرامون خود پیدا می‌کنند و با این شناخت بهتر می‌توانند در آینده با کشورهای دیگر تعامل و ارتباط برقرار کنند، ولی ترجمه کتاب برای این گروه سنی به دلیل آسیب‌پذیر بودنشان از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار است.
وی ادامه داد: مسئله مهمی که در این ارتباط قابل تأمل و چالش‌برانگیز به نظر می‌رسد، تفاوت‌های فرهنگی و ارزشی است؛ همه به این باور رسیده‌اند که این آثار باعث گسترش شناخت و درک کودک و نوجوان می‌شود، ولی در بُعد محتوا با مقوله‌ها و مصادیقی مواجه می‌شویم که در آیین و فرهنگ ما جایی ندارند و کودک را دچار سردرگمی کرده و با ابهاماتی روبرو می‌کنند، تا جایی که برخی از این کتاب‌ها با مبانی فرهنگ و مذهب ما در تعارض است.
دشواری‌های نوشتن برای گروه سنی کودک و نوجوان
رئیس اداره کتابخانه و اطلاع‌رسانی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با بیان اینکه برخلاف تصور عامه، نوشتن برای این گروه سنی بسیار دشوار است، گفت: یک نویسنده و مترجم خوب در این خصوص باید علاوه بر تسلط کامل به فن ترجمه، با روانشناسی کودک و نوجوان و نیز با لایه‌های فکری و فرهنگی کشور آشنایی داشته باشد.
وی تصریح کرد: این نکته بسیار حائز اهمیت است که کودکی و نوجوانی دو مقطع بسیار مهم و تأثیرگذار در شکل‌گیری شخصیت انسان به‌شمار می‌رود که در صورت عدم توجه می‌تواند این گروه سنی را در آینده با تأثیرات و مشکلاتی روبرو کند.
خیری افزایش بی‌حد و حصر آثار ترجمه حوزه کودک و نوجوان را صرفاً یک افزایش کمی و با توجیه اقتصادی برشمرد و اظهار کرد: بسیاری از این کتاب‌ها کیفیت مطلوبی ندارند؛ البته این امری مسلم است که هر کتاب پرفروشی به این معنا نیست که مناسب این گروه باشد.
وی افزود: اخیراً اقبال نوجوانان به کتابهای طنز، هیجان‌انگیز و ژانر وحشت زیاد شده و این تغییر علاقه به‌واسطه هجوم کتابهای ترجمه اتفاق افتاده است؛ در واقع کتاب‌هایی با عنوان و طرح جلد فریبنده و تصویرگری جذاب روانه بازار شده که هیچ‌گونه همخوانی و سنخیتی با جامعه و ارزش‌های ما ندارد و همین باعث تغییر ذائقه‌ها در گزینش کتاب برای کودکان و نوجوانان شده است.
آسیب کتابهای زرد و تجاری به روح و روان کودک و نوجوان
رئیس اداره کتابخانه و اطلاع‌رسانی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان گفت: این کتابهای زرد و تجاری خطر آسیب‌رسانی به روح و روان کودک و نوجوان دارند؛ البته کتابهای خوب و مفید ایرانی هم وجود دارد، ولی متأسفانه درست معرفی و تبلیغ نشده‌اند و در این میان نویسندگان و ناشران انگشت‌شماری هستند که نسبت به معیارهای ارزشی و اخلاقی دغدغه دارند.
وی با تأکید بر اینکه در مسیر و فرایند تولیدات ادبی ویژه کودک و نوجوان در کشور پیوند علمی و منطقی میان نیاز واقعی مخاطبان و تهیه‌کننده از بین رفته است، تصریح کرد: نبود نظارت درست بر محتوا و کیفیت کتابهای ترجمه کودک و نوجوان موجب انتشار بی‌رویه کتابهای ضعیف و سطحی شده است.
خیری ادامه داد: برخی از ناشران بدون هیچ‌گونه ارزیابی و کنترل، این‌گونه کتاب‌ها را منتشر می‌کنند، بنابراین مراکز و سازمان‌های مربوطه و همچنین ناشران باید نگاه مسئولانه‌ای در قبال آثار تألیفی و ترجمه کودک داشته باشند و خوراک فکری مناسبی برای گروه سنی کودک و نوجوان تهیه کنند.
آگاهی‌بخشی از مهم‌ترین اهداف ادبیات کودک و نوجوان است
رئیس اداره کتابخانه و اطلاع‌رسانی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان یکی از مهم‌ترین اهداف ادبیات کودک و نوجوان را آگاهی‌بخشی دانست و بیان کرد: در این مسیر باید به تمامی نیازهایی که این گروه سنی دارند، توجه کرد و پاسخ‌گوی پرسش‌های آنها بود و باید به گونه‌ای هدف‌گذاری کرد که کودکان و نوجوانان هم‌زمان با لذتی که از ادبیات می‌برند، زندگی خود را ارتقا دهند و این ادبیات باعث تعمیق بینش و باورهای آنها شود.
وی افزود: متأسفانه نگاه قالب در تولید آثار ترجمه‌ای، نگاه تجاری، سرگرمی و تربیتی کوتاه‌مدت است و با توجه به اینکه، این گروه سنی آشنایی کامل با محتوا و نکات نهفته در کتاب‌ها ندارند، والدین، معلمان و مربیان به‌عنوان سبب‌ساز در این زمینه باید سنجیده عمل کرده و با حساسیت و آگاهی بیشتری به انتخاب کتاب برای این گروه سنی اقدام کنند و صرفاً به ظاهر کتاب و تبلیغات توجه نداشته باشند.
خیری با اشاره به اینکه اهمیت دادن به مفاهیم و هنجارهای اجتماعی و توجه به ارج نهادن به ارزش‌ها، از نکات مهم در ترجمه ادبیات کودک و نوجوان است، گفت: همچنین نهادها یا مترجمانی که برای ترویج ادبیات کودک و نوجوان دست به ترجمه می‌زنند، با توجه به مسؤلیت و تعهد اخلاقی باید روحیات و نگرش‌های خاص کودکان و نوجوانان کشور را در نظر بگیرند و سعی در همسان‌سازی فرهنگ و محتوای زبان اصلی با فرهنگ بومی داشته باشند.
انتهای پیام
