وقتی قرآن با زبان کودکان سخن می‌گوید
در دوره تربیت معلم و مربی قرآنی کودک و نوجوان در جهاددانشگاهی واحد اصفهان، بانوان یاد می‌گیرند که چگونه آیات قرآن را به دنیای کودکان پیوند بزنند؛ دنیایی که در آن خداوند با زبان قصه و شعر سخن می‌گوید.
جهاددانشگاهی واحد اصفهان در تابستان جاری، در دو نوبت میزبان دوره آموزشی «تربیت معلم و مربی قرآنی کودک و نوجوان» ویژه بانوان بود که دوره نخست از 28 تیر تا پنجم مردادماه برگزار شد و دوره دوم که از 15 شهریورماه جاری آغاز شده است، امروز، 23 شهریور به پایان می‌رسد.
روش تدریس روخوانی قرآن کریم همراه با تجوید ویژه کودکان پیش از دبستان به روش بازی، قصه، سرگرمی، شعر و...، روش تدریس آیات و احادیث موضوعی و کاربردی ویژه کودکان به روش سرود، قصه، نقاشی، بازی و...، روش تدریس سوره‌های قرآن کریم همراه با معنی، مفهوم و تفسیر کودکانه، روش کلاس‌داری و تربیت عملی و پاسخ به سؤالات کودکان، سرفصل‌های این دوره آموزشی بود. خبرنگار ایکنا از اصفهان گزارشی از روند برگزاری این دوره تهیه کرده است که در ادامه، آن را می‌خوانیم.
برگزاری دوره‌های پیشرفته در دستور کار قرار دارد
غلامرضا کرباسی، سرپرست جهاددانشگاهی واحد اصفهان که در محل برگزاری این دوره حضور یافته و دقایقی با آموزش‌های کلاس همراه شده بود، نظر خود را این‌گونه ابراز کرد: چنین دوره‌ای صرفاً برای مربی‌گری و تدریس در کلاس نیست و طبق نظر خود فراگیران، علاوه بر مربی‌گری، اشتیاقی در آنان ایجاد کرده تا مطالب آموخته‌شده را به دیگران نیز انتقال دهند و این کار فراتر از مربی‌گری است که نشان می‌دهد فراگیر با مطالبی که یادگرفته، ارتباط عمیقی برقرار کرده است.
وی افزود: ویژگی‌های دیگر این دوره، انتقال مطالب آموزشی به درون خانواده و نیز تأثیر آن بر خود فراگیران است. یکی از فراگیران وقتی تجربه‌اش را از دوره توضیح می‌داد، با بغض حرف می‌زد که نشان‌دهنده تأثیر آموخته‌ها بر اوست. این سه ویژگی، علاوه بر اینکه مسیر شغلی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در انتقال آموخته‌ها به دیگران نیز بسیار ارزشمند است. در این دوره، فراگیران تربیت غیرمستقیم را می‌آموختند؛ چون محتوای آن علاوه بر آموزش خواندن قرآن به کودکان و نوجوانان، شامل روابط اجتماعی، ارتباط صحیح با والدین، نظافت و پاگیزگی و... نیز بود.
سرپرست جهاددانشگاهی واحد اصفهان ادامه داد: روش آموزشی این دوره، بسیار خلاقانه و نو بود تا بهتر بتوان نسل جدید را به محتوای آموزشی جذب کرد. مطالب با زبان بدن به فراگیران آموزش داده می‌شد و در هنگام بیان مطالب، دست‌ها کاملاً در حال حرکت است که می‌تواند برای کودکان بسیار جذاب باشد. همه این دلایل باعث می‌شود که برگزاری سطوح پیشرفته چنین دوره‌هایی را در دستور کار قرار دهیم و شرکت در آن‌ها را به علاقه‌مندان توصیه کنیم.
وی بیان کرد: در پایان این دوره، گواهی‌نامه‌ای برای فراگیران صادر می‌شود که با پیگیری‌های فراوان، مجوز آن از سوی آموزش و پرورش صادر شده است و فراگیران با استفاده از این گواهی‌نامه می‌توانند در آموزشگاه‌ها یا مراکز غیرانتفاعی و وابسته به آموزش و پرورش تدریس کنند.
کرباسی تصریح کرد: هر چقدر در عرصه قرآنی فعالیت کنیم، باز هم کم است؛ همه تلاش خود را به‌کار می‌گیریم تا بتوانیم قرآن را از مهجوریت خارج کنیم و چنین دوره‌هایی را گسترش دهیم. پیشنهادات علاقه‌مندان را برای رونق این دوره‌ها نیز پذیرا هستیم.
کامل‌ترین دوره تربیت مربی قرآنی کودک
آذر امیرخانی که مدرس دوره تربیت معلم و مربی قرآنی کودک و نوجوان است، ضمن اشاره به سرفصل‌های این دوره، آن را مناسب مقطع پیش‌دبستانی تا دوره اول دبستان دانست و گفت: معاونان پرورشی نیز می‌توانند از این دوره بهره‌مند شوند و البته دوره تا سنین راهنمایی و دبیرستان نیز قابلیت اجرا دارد.
وی تصریح کرد: در طول دو دهه گذشته در سطح کشور به آموزش مربیان قرآن پرداخته‌ام؛ ولی باید بگویم شیوه آموزشی این دوره، کامل‌ترین شیوه در نوع خود برای کودکان محسوب می‌شود؛ زیرا با روش‌های نوین و کاربردی برای سنین کودکی همراه است. ما در این دوره همه مفاهیم را به روشی مطرح کردیم که فراگیر بتواند آن‌ها را درک کند و این تلاشی برای خروج از حافظه‌مداری و ترویج فاهمه‌مداری بود. متأسفانه در مقطع پیش‌دبستانی و دبستان، از کودکان انتظار فهمی فراتر از کودکی داریم، در صورتی که شیوه ارتباط باید در چارچوب فهم کودکانه باشد.
مدرس دوره تربیت معلم و مربی قرآنی کودک و نوجوان ارزیابی‌اش از سطح کیفی دوره را این‌طور بیان کرد: فراگیران این دوره بسیار جزءنگر و با قابلیت‌های فراوان بودند؛ احساس می‌کردم جهاددانشگاهی آنان را گلچین کرده است. همکاری بسیار خوبی در روند آموزش داشتند و از اطلاعات زیادی در زمینه قرآنی برخوردار بودند؛ در نتیجه انتظار زیادی از دوره داشتند که احساس مسئولیت من را نیز بیشتر می‌کرد. برگزاری این دوره را به جهاددانشگاهی تبریک می‌گویم.
وی یادآور شد: با احتساب این دوره‌ها، می‌توانم بگویم که نهمین و دهمین دوره همکاری خود را با جهاددانشگاهی پشت سر می‌گذارم. قدردان زحمات دست‌اندرکاران مرکز آموزش هشت بهشت در همراهی با دوره و برگزاری منظم آن هستم. نکته‌ای که باید همیشه به آن توجه داشته باشیم، این است که نه‌تنها به قرآن بها داده نشده، بلکه جفا هم شده و متأسفانه نظام آموزشی کشور حافظه‌مدار است، در حالی که باید فاهمه‌مدار باشد.
تلفیق قرآن و هنر را جدی نگرفته‌ایم
محمدرضا الهی‌دوست، مدیر اجرایی مؤسسه فرهنگی مردمی قرآن و عترت رسول امین اصفهان که برای بازدید از این دوره حضور پیدا کرده بود، به خبرنگار ایکنا اظهار کرد: دوره تربیت معلم و مربی قرآنی کودک و نوجوان مورد نیاز تک‌تک فارغ‌التحصیلان دانشگاهی‌ست که به تدریس در مدارس دولتی و غیرانتفاعی علاقه‌مندند؛ چراکه بعضاً در مدارس ابتدایی دبیر دروس پایه وظیفه تدریس قرآن را برعهده دارد؛ بنابراین آشنایی و تسلط بر مباحث قرآنی برای این معلمان لازم و برای شخص خودشان نیز مفید است.
وی افزود: عوامل و دست‌اندرکاران این دوره تلاش فراوان شبانه‌روزی داشتند تا شرایط اجرایی و عملیاتی برای برگزاری آن را فراهم کنند و شرکت‌کنندگان نیز گلچین شدند تا دوره از کیفیت مطلوبی برخوردار شود.
مدیر اجرایی مؤسسه رسول امین تصریح کرد: شرکت در دوره‌های قرآنی نباید در مراحل ابتدایی باقی بماند، بلکه باید ادامه یابد تا پیشرفت حاصل شود. برخی افراد اهتمام دارند تا این مباحث را به‌صورت دقیق و با معرفت بیشتری دنبال کنند. قرآن لایه‌های فراوانی دارد، به‌طوری که لایه اول، روخوانی و قرائت و لایه‌های بعدی، فهم آیات و سپس حفظ قرآن است تا در نهایت پلی برای تدبر در قرآن باشد.
وی ادامه داد: در حدیثی از رسول خدا(ص) آمده: «تفكرُ ساعةٍ افضل من عبادة سبعین سنةٍ؛ ساعتی اندیشیدن برتر از هفتاد سال عبادت است.» آیه‌ای از قرآن نیز می‌گوید: «الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ أُولَٰئِكَ يُؤْمِنُونَ؛ کسانی که کتاب آسمانی به آنان عطا کرده‌ایم و آن را به‌طوری که شایسته آن است، قرائت می‌کنند، اهل ایمان به آن هستند.» کسی که این مطالب را دریابد، بیندیشد، وظیفه خود را بشناسد و به آن عمل کند، مؤمن واقعی‌ست.
الهی‌دوست گفت: این دوره‌ها مقدمه‌ای برای رسیدن به ایمان واقعی محسوب می‌شود و برای تک‌تک افرادی که قصد ورود به عرصه آموزش را دارند، لازم و ضروری‌ست. به لطف خدا نعمت مراکز قرآنی، مؤسسات و دوره‌های آموزشی بسیار زیاد است؛ ولی در خصوص تلفیق و ترکیب هنر و قرآن کم‌کاری شده که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
وی بیان کرد: قرآن موضوعات متنوعی دارد که به پنج دسته آیات اعتقادی، آیات‌الاحکام، آیات اخلاقی، آیات مربوط به آفرینش و آیات داستانی تقسیم می‌شود. این تنوع و جذابیت موضوعات برای انتقال به مخاطب به خلاقیت بیشتری نیاز دارد. مشکلاتی که در جامعه وجود دارد، به خلأ میان قرآن و هنر بازمی‌گردد. متأسفانه در سطح جامعه فقط به روخوانی و تلاوت قرآن سفارش می‌شود، در حالی که علت خوانش قرآن را با جذابیت‌های هنری می‌توان تبیین کرد.
این فعال قرآنی تأکید کرد: مؤسسات قرآنی تماماً خصوصی هستند؛ بنابراین نهادهای دولتی مانند آموزش و پرورش، سازمان اوقاف و امور خیریه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان دارالقرآن الکریم که ذیل مجموعه‌های حاکمیتی و دولتی‌ست، باید پیشران حمایت از این مؤسسات باشند. به لطف خدا گام‌های مثبتی در این زمینه برداشته شده است، مانند پشتیبانی سازمان دارالقرآن الکریم از مدارک حفظ عمومی قرآن که از سوی مؤسسات قرآنی صادر می‌شود؛ همچنین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با طرح 40 هزار حافظ قرآن شهید در حال حمایت از مؤسسات قرآنی است.
وی ادامه داد: این حمایت‌ها خوب است؛ ولی باید افزایش یابد تا کسی که در مسیر انس با قرآن قدم می‌گذارد، از امکانات خاصی نیز بهره‌مند شود. اگر هم‌افزایی نهادها در راستای خدمات‌رسانی بهتر و بیشتر به علاقه‌مندان و فعالان قرآنی افزایش یابد، زمینه‌ای فراهم می‌شود تا بتوانیم همه شهروندان را با قرآن مأنوس کنیم.
الهی‌دوست در پاسخ به سؤالی در خصوص سطح دانش و معلومات مربیان حفظ قرآن بیان کرد: بعضاً افرادی هستند که در یک دوره مقدماتی تربیت مربی قرآن شرکت می‌کنند و پس از آن برای دانش‌افزایی تلاش نمی‌کنند و در نتیجه نمی‌توانند فراگیران را به مباحث قرآنی جذب کنند، در حالی که رسول خدا(ص) می‌فرماید: «اُطلُبوا العِلمَ مِنَ المَهدِ إلَی اللَّحْدِ؛ از گهواره تا گور دانش بجویید» یا «اُطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّین؛ دانش بجویید، هرچند در چین باشد.»
به گفته وی، این احادیث نشان می‌دهد که مطالعه و دانش‌افزایی برای هیچ‌کس در هیچ جایگاهی پایان ندارد و همه افراد باید دائماً خود را در زمینه فعالیت‌های حرفه‌ای و زندگی شخصی ارتقا دهند که بخشی از این کار با مطالعه کتاب‌های مفید امکان‌پذیر است. مربیان قرآن باید مطالعات تفسیری داشته باشند که پله اول آن، مطالعه برگزیده تفسیر نمونه در پنج جلد است و سپس سراغ تفسیر نور از حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی، تفسیر قرآن مهر از محمدعلی رضایی اصفهانی، تفسیر نمونه آیت‌الله مکارم شیرازی، تفسیر المیزان علامه طباطبایی(ره) و تفسیر تسنیم آیت‌الله جوادی آملی بروند. مؤسسات قرآنی عموماً دوره‌های دانش‌افزایی برای مربیان برگزار می‌کنند و اگر ضعف یا نقصی در آموزش قرآن وجود دارد، متوجه خود مربیان است. مؤسسات زمینه را فراهم می‌کنند؛ ولی اصل حرکت باید از خود مربیان آغاز شود.
قرآن در مدارس مهجور است
در پایان به سراغ دو تن از فراگیران دوره رفتیم تا نظر آن‌ها را نیز جویا شویم. نفر اول اظهار کرد: من دو فرزند دارم که یکی از آن‌ها نوجوان است و از چهار سالگی در کلاس‌های حفظ قرآن شرکت می‌کرده و فرزند دیگرم پنج سال دارد. وقتی آموزش‌های کلاس را در خانه تمرین می‌کنم و آیات قرآن را می‌خوانم، فرزند کوچکم با اشتیاق فراوان پیش من می‌آید و با ذوق بسیار، همه سوره‌ها را تمرین می‌کند، در حالی که خود در حال حفظ قرآن است.
وی افزود: فرزندم سؤالاتی مطرح می‌کند که با آموزش‌های این دوره می‌توانم به آن‌ها پاسخ دهم. من مدرس پایه ابتدایی در مدارس غیرانتفاعی هستم؛ ولی دانش‌آموزان آن‌قدر درگیر یادگیری محفوظات هستند که اصلاً فرصتی برای آموزش صحیح قرآن به آن‌ها باقی نمی‌ماند و در بسیاری از موقعیت‌ها از کلاس قرآن برای جبران عقب‌ماندگی‌های دروس دیگر استفاده می‌شود.
این فراگیر تصریح کرد: عشق‌ورزیدن کودک به قرآن و انس و الفت داشتن با آن بسیار ارزشمند است. اگر همراهی با قرآن از سنین کودکی شکل بگیرد، تا بزرگسالی در شخصیت فرد باقی می‌ماند و او را رها نمی‌کند.
یکی دیگر از بانوان شرکت‌کننده در دوره نیز گفت: حدود 18 سال است که مدرس پایه ابتدایی هستم و در مدارسی مانند سمپاد تدریس کرده‌ام. در طول این سال‌ها دریافته‌ام که قرآن در مدارس بسیار مهجور است، به‌طوری که از زمان تعیین‌شده برای درس قرآن معمولاً به نفع دروس دیگر استفاده می‌شود؛ همچنین عمده معلمانی که مسئول تدریس قرآن در مدارس هستند، دانش کافی برای تدریس در این زمینه ندارند.
وی ادامه داد: در طول دو سال گذشته، در مدارس بیشتر معلم قرآن بوده و متوجه شده‌ام که روش‌های آموزشی معمول برای کودکان جذابیت گذشته را ندارد و آن‌ها این شیوه‌ها را نمی‌پسندند؛ در نتیجه باید قرآن را به شیوه‌ای شاد همراه با فعالیت جسمانی به کودکان و نوجوانان آموزش داد. در ابتدا برای ثبت‌نام در این دوره مردد بودم؛ ولی بعد برای هر جلسه کلاس ذوق و اشتیاق فراوان داشتم و تمایل بسیاری دارم که این شیوه را از ابتدای سال تحصیلی در کلاس‌هایم اجرا کنم.
این فراگیر بیان کرد: ای کاش آموزش و پرورش دوره‌های آموزشی برای تربیت مربیان قرآن در مدارس برگزار می‌کرد. حس خوبی که در این دوره به من منتقل شد و یاد گرفتم چگونه آن را به کودکان منتقل کنم، در روند کاری‌ام بسیار مفید است. امیدوارم بتوان این شیوه را در همه مدارس رواج داد تا فرزندان این کشور انس بیشتری با قرآن کریم داشته باشند.
زهراسادات مرتضوی
انتهای پیام
