جستاری در کتابشناسی ماه رمضان
در خصوص ماه رمضان، نیازمند نگارش آثاری هستیم که از منظر درون‌دینی و برون‌دینی، زوایای مختلف این ماه را مورد بررسی قرار دهد و علاوه بر این، ناظر به شبهات روز در خصوص ماه مبارک و پاسخگویی به آنها باشد.
رمضان به‌عنوان ماه میهمانی خداوند و بهار قرآن، جایگاه والایی در فرهنگ اسلامی دارد و فضیلت‌های بسیاری برای آن برشمرده شده است. این موضوع به همراه ابعاد و جنبه‌های مختلف روزه‌داری، محققان و نویسندگان را بر آن داشته تا درباره زوایای مختلف این ماه، آثاری را به رشته تحریر درآورند. به همین مناسبت، خبرنگار ایکنا در اصفهان گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام علی محزونیه، مدرس حوزه علمیه و مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان درباره آثار مربوط به ماه مبارک رمضان انجام داده است که ماحصل این گفت‌وگو در نوشتار پیش رو، به سمع و نظر خوانندگان می‌رسد.
بخشی از آثاری که درباره ماه رمضان به رشته نگارش درآمده، به تبیین فضایل، حکمت‌ها، اسرار و آداب این ماه مربوط می‌شود که از این میان می‌توان به «حکمت عبادات» از آیت‌الله جوادی آملی و «المراقبات» مرحوم آیت‌الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی اشاره کرد که مورد اخیر با موضوع مراقبت‌های شخص سالک در ماه‌های دوازده‌گانه سال، از جمله مراقبت‌ها و آداب ماه مبارک رمضان به رشته تحریر درآمده و این بخش با عنوان «روزه از دیدگاه عارفان» در مؤسسه تحقیقات اسلامی فقاهت ترجمه شده است.
از دیگر آثار در این زمینه می‌توان به رساله‌ای با عنوان «روزه؛ دریچه‌ای به عالم معنا» تألیف اصغر طاهرزاده، چاپ انتشارات لب‌المیزان، «ماه خدا؛ پژوهشی جامع درباره ماه مبارک رمضان از نگاه قرآن و حدیث» تألیف مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی ری‌شهری، به کوشش رسول افقهی و ترجمه جواد محدثی اشاره کرد.
از جمله آثاری که به تبیین جنبه‌های تربیتی و اخلاقی ماه مبارک رمضان پرداخته، «ماه رمضان؛ مکتب عالی تربیت و اخلاق» تألیف مرحوم آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی است.
از دیگر آثاری که درباره ماه رمضان به رشته نگارش درآمده، کتاب‌هایی با محوریت حوادث تاریخی واقع شده در این ماه است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به «رمضان در تاریخ» تألیف مرحوم آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی اشاره کرد که به حوادثی نظیر بیعت مردم با ولایتعهدی امام رضا(ع)، حکمت‌های پذیرش ولایتعهدی از جانب امام، وفات حضرت ابوطالب و حضرت خدیجه کبری، ولادت امام حسن مجتبی(ع) و... می‌پردازد.
پاره‌ای از کتاب‌ها نیز به شرح ادعیه ماه مبارک رمضان پرداخته‌اند که از این میان می‌توان «برنامه ارتباط با خدا در ماه مبارک رمضان» تألیف فیض کاشانی، «عرفان ماه رمضان» تألیف محمدحسن احمدی فقیه یزدی و «سری از عشق» با موضوع شرح دعاهای روزانه ماه مبارک رمضان از منظر اخلاقی و عرفانی تألیف مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی نجفی یزدی را به‌عنوان نمونه ذکر کرد.
کتاب‌هایی نیز در زمینه بهداشت و تغذیه در ماه مبارک رمضان به رشته تحریر درآمده است که از جمله آنها می‌توان به «راهنمای سلامت در ماه مبارک رمضان» با موضوع اصول تغذیه صحیح در ماه رمضان تألیف علی یزدی‌نژاد و سیدرمضان محسن‌پور با مقدمه علی‌اکبر ولایتی و «نقش روزه در درمان بیماری‌ها» نوشته اتو بوخنگر و ترجمه علی‌اکبر مهدی‌پور اشاره کرد. این کتاب به هشت زبان زنده دنیا ترجمه شده و مؤلف، این کتاب را بر اساس نیم‌قرن تجربه پژوهشی خود در درمان بیماری‌ها به وسیله روزه نگاشته است. از جمله کتاب‌های دیگر در این زمینه، باید به «فرهنگ و آداب روزه‌داری با غذاهای طبیعی» اشاره کرد که نام دیگر آن، «دایره‌المعارف روزه، بهداشت و آشپزی» تألیف محمد و رسول دریایی است. در این کتاب، ضمن تشریح تأثیر روزه بر قسمت‌های مختلف بدن، به تبیین رژیم غذایی و انواع خوراکی‌ها و غذاهای طبیعی که در این ماه می‌تواند استفاده شود، پرداخته شده است.
از دیگر آثاری که درباره ماه رمضان به رشته نگارش درآمده، کتاب‌های مربوط به احکام روزه‌داری است که از میان آنها می‌توان به «پرسش‌ها و پاسخ‌های دانشجویی ویژه ماه مبارک رمضان» اشاره کرد که گروهی از نویسندگان آن را تألیف کرده‌اند و از سوی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها چاپ شده است. این کتاب، سری نهم از مجموعه پرسش‌ها و پاسخ‌های دانشجویی به‌شمار می‌رود که در چهار بخش ماه مبارک، تاریخ و سیره، فلسطین و قدس و احکام ماه مبارک رمضان به رشته نگارش درآمده است. از دیگر کتاب‌ها در زمینه احکام ماه مبارک رمضان و به‌ویژه مسائل مورد ابتلای روزه‌داران می‌توان به «سخنی درباره روزه» تألیف مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهاشم رسولی محلاتی اشاره کرد که در سه بخش به تبیین فضیلت و ثواب روزه، فضیلت ماه مبارک رمضان و تعدادی از احکام و مسائل مورد ابتلای روزه‌داران پرداخته است.
از جمله کتاب‌هایی که در خصوص ماه مبارک رمضان باید به رشته نگارش دربیاید، پاسخ به شبهاتی است که در فضای مجازی در خصوص این ماه و مسائل مربوط به آن مطرح می‌شود. معاندان و مخالفان دین و مذهب در خصوص ماه مبارک رمضان، شبهات متعددی مطرح می‌کنند. بنابراین، ضرورت دارد افراد متخصص که از توانایی علمی لازم برای پاسخگویی به شبهات برخوردارند، آثاری در این زمینه تألیف کنند.
از دیگر زمینه‌هایی که ضرورت دارد به آنها پرداخته شود، راهبردهای مردمی و اجتماعی به‌منظور نهادینه کردن روزه و روزه‌داری در جامعه است. متأسفانه چند سالی می‌شود که با پدیده روزه‌خواری به صورت علنی مواجهیم، درست است که اسلام به انسان‌ها اختیار داده و آنها مسئول اختیار خود هستند، ولی اینکه کسانی به هر دلیلی، درست یا نادرست، روزه نمی‌گیرند، یک مطلب است و اینکه حرمت ماه مبارک رمضان در ملأ عام رعایت نشود و افراد علناً روزه‌خواری کنند، مطلب دیگری‌ست و چون ماه مبارک رمضان، ماه میهمانی خداوند محسوب می‌شود، روزه‌خواری به نوعی اهانت به صاحب و میزبان این ماه نیز هست. بنابراین، لازم است پژوهش‌هایی درباره علل فردی، خانوادگی و اجتماعی پدیده روزه‌خواری انجام و راهکارهایی برای کاهش این آسیب ارائه شود. علاوه بر این، می‌توان مطالعات و تحقیقات اجتماعی مستندی در خصوص اثرات تربیتی ماه رمضان و تأثیر آن بر کاهش آسیب‌های اجتماعی انجام داد.
تعدادی از کتاب‌هایی که به آنها اشاره شد، نگارش آنها در گذشته صورت گرفته، با ادبیات خاصی نوشته شده و آکنده از اصطلاحات علمی، حکمی، فلسفی و عرفانی است؛ بنابراین، باید با قلمی شیوا و روان و متناسب با فهم عموم جامعه بازنویسی شوند. البته، جای آثاری که نگاهی جامع به ماه مبارک رمضان داشته باشند و از دو منظر درون‌دینی و برون‌دینی، زوایای مختلف این ماه را مورد بررسی قرار دهند و از طرف دیگر، ناظر به شبهات روز در خصوص ماه مبارک رمضان و پاسخگویی به آنها و نیز نتایج حاصل از مطالعات و تحقیقات روانشناسی، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی در خصوص این ماه و آداب صحیح تغذیه در رمضان باشند، خالی است. در واقع، خلأ آثار مختصر و خوشخوانی که همه این جنبه‌ها را به صورت حداقلی پوشش دهد، احساس می‌شود.
انتهای پیام
