جنگ ایران مردانه روایت شده است

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست تخصصی «زن در سینمای دفاع مقدس» از سلسله نشست‌های نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم «حوا» امروز 19 تیر  در خانه کتاب ادبیات ایران برگزار شد.

سید محمد حسینی مدیرعامل انجمن سینمای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، ‌حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی اصغر تقوی پژوهشگر و منتقد سینما و مریم جدلی رئیس هیئت مدیره زنان ناشر و مدیر انتشارات نغمه نو اندیش حضور داشتند.

در ابتدای جلسه، حسینی گفت: آنچه که در عالم سینما رخ می‌دهد، تاثیرگذاری از طریق تاثیر حسی و عاطفی است. طبیعتاً در چنین موقعیتی زنان جایگاه ممتازی پیدا می‌کنند. سینمای ایران جدا از روایت فتح، تجربه‌های ارزنده‌ای درباره سینمای دفاع مقدس با محوریت زنان دارد.

وی افزود: کتاب‌های زیادی از مادران شهدا وجود دارد که خودش داستان جنگ است که با پدیده انتظار معنی پیدا می‌کند و اثر سینمایی آن «شیار ۱۴۳ » می‌شود. این ظرفیت‌ها به دلیل سن و سال مادران شهدا از دست می‌رود هرچند در کتاب‌ها مکتوب شده است و سینما بعدا به آن نیاز خواهد داشت.  در سینما نیز مرحوم ملاقلی‌پور و احمدرضا درویش، خود در بسیاری از نقاط و اتفاقات جنگ بودند به همین دلیل تصویر آن‌ها از جنگ واقعی و ایرانی بود؛ تجربه این نوع سینما در بین سینماگران جدید باید تئوریزه و تکثیر شود.

حسینی تاکید کرد: در دنیا سینما از نتایج مقوله‌های نظری سرچشمه می‌گیرد؛ ما نمی‌توانیم منکر تجربه‌های شخصی سینماگرانی باشیم که توانسته‌اند به یک نگاه ماندگار در سینمای دفاع مقدس برسند و وقتی به سینمای آوینی نگاه می‌کنیم متوجه آداب و سلوک ایشان برای تولید می‌شویم. بنای مدیریت سازمان سینمایی و معاونت توسعه برگزاری این نشست‌های تخصصی و رونق دادن به آن‌هاست تا بتوان در جلسات و تصمیم‌گیری و تصمیم‌‌سازی و سامان دادن به زن و خانواده مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

او به تصویر زن در سینمای دفاع مقدس اشاره کرد و با بیان اینکه اگر ما قائلیم به اینکه دفاع ما با همه جنگ‌ها و دفاع‌ها متفاوت است، گفت: ما چقدر توانسته‌ایم این مفهوم را در سینما عینیت ببخشیم؛ وقتی می‌گوییم سینمای دفاع مقدی آیا توانسته‌ایم چنین سینمایی ایجاد کنیم و برای اعتلای آن چه کرده‌ایم.

این کارشناس سینما ایجاد مبنای نظری برای ادبیات دفاع مقدس را یک ضرورت دانست و با تاکید براینکه باید دارای مبنای نظری باشیم، گفت: مسئله‌ی اصلی از نظر ما نظریه است؛ باید بدانیم از سینمای دفاع مقدس چه می‌خواهیم لذا با این سوال که آیا ما مجبوریم همه تصاویر را به‌سینما بکشانیم، روبرو هستیم که باید در جلسات مبانی نظری سینمای دفاع مقدس به آن بپردازیم. سینمای ایران از «کیمیا» تا «نجمه» در تلویزیون و در سینما با فیلم‌های مختلف مثل «دسته ‌دختران» نشان می‌دهد درباره زنان و جنگ کم‌کاری نکرده است و این فضا، فضای خوبی است اما ما انتقاد داریم که چرا این فیلم‌ها دانشگاهی و تدریس نشده است.

وی تاکید کرد: شاید نقطه ضعف فیلم خانم قیدی که درباره زنان بوده است، مربوط به شخصیت خانم کمایی است که با اینکه معلم است اما در موقعیت نقش معلمی را اجرا نمی‌کند. سینمای دفاع مقدس یک فرم ملی است و عنصر زن در آن نماد سرزمین است که باید نجات داده شود.

حسینی درباره اقتباس‌ها نیز در سینما گفت: برخی از کتاب‌های موفق ادبیات دفاع مقدس، طعم سینما نیست. آیا یک کتاب خوب از دفاع مقدس کتاب خوبی برای سینما هم هست، و اساسا چه کتاب‌هایی باید اقتباس شوند؟ برخی از معانی در ادبیات زیباست اما آنگاه که وارد سینما می‌شود، تقلیل پیدا می‌کند پس کتاب‌هایی وجود دارند که کتاب اقتباس نیستند.

در ادامه جلسه حجت‌الاسلام تقوی، آوینی را یک تجربه‌ تکرار ناپذیر در سینمای ایران دانست و گفت: فهم و درک ما از تجربه‌ آوینی صحیح نبوده است. اگر می‌توانستیم تجربه آوینی را در سینما شبیه‌سازی و نسلی را در کنار آوینی تربیت کنیم، تجربه‌های جدیدی را ثبت می‌کردیم. در حوزه نظریه باید به ‌صورت جدی به‌دنبال شکل‌گیری تئوری باشیم. ما در دهه ۶۰ شاهد سینمای مردانه دفاع مقدس و خالی از نقش‌های موثر زنانه در سینما هستیم که تا دهه ۷۰ ادامه داشته است اگرچه مرحوم ملاقلی‌پور در آثاری نقش‌هایی موثر به زنان داد، اما این حضور به‌طور کلی مردانه است. در دهه ۷۰ زنان نقش فعال‌تری پیدا می‌کنند و در پشت جبهه بودند ولی نگرش، نگرش خط مقدمی است لذا هنوز نقش پررنگی از زن در سینمای بومی دفاع مقدس نداشته‌ایم.

این کارشناس سینما ادامه داد: در دهه ۷۰ دو گونه نقش برای زنان در سینمای دفاع مقدس وجود داشت. نقش اول مربوط به مادران و همسران شهدا در پشت جبهه و نقش دیگری که محوری و اصلی بود به‌عنوان نقش قهرمان بود که تاکنون در سینمای دفاع مقدس هنوز به‌تکامل نرسیده است.

مریم جدلی دیگر کارشناس جلسه هم بیان کرد: کمتر کار پژوهشی درباره حضور زنان در جبهه وجود دارد. ۱۳ سال پیش بانوان زیادی در یک نشست جمع شدند و خاطراتشان را مکتوب کردند. مادرانی که فرزندانشان را به‌جبهه راهی کردند از این دوران خاطره دارند. من وقتی فیلم «ویلایی‌ها» را دیدم خوشحال شدم چراکه این فیلم برگرفته از بخشی از خاطرات شخصی من از دفاع مقدس بود که در یک کتاب به‌صورت محدود چاپ شده بود و حالا به‌اشتراک گذاشته می‌شد.

وی افزود: جلوه‌های ویژه سینمایی اولین چیزی است که از سینمای دفاع مقدس در ذهن مخاطب باقی مانده است درحالی‌که ما دختران جوانی داریم که تن به ازدواج با جانبازان جنگ داده‌اند که هنوز در سینما دیده نشده‌اند. داستان‌های زیادی از زنان وجود دارد که می‌تواند برای سینما قابلیت بهره‌برداری داشته باشد درحالی‌که هزینه‌های زیاد مربوط به جنگ و درگیری را ندارد و مستقیماً به مسائل زنان و جنگ پرداخته است. فکر می‌کنم جنگ ایران مردانه روایت شده است.

جدلی در انتها تصریح کرد: متاسفاته تاکنون آنچه از زن ایرانی منعکس شده مربوط به فقر و بیچارگی زنان در جشنواره‌های خارجی بوده درحالی که فیلم‌های موفق و جذاب دفاع مقدس در حوزه زنان وجود دارد که قابلیت جهانی دارند.