نگاه ستیزنده و عدالت‌خواه جلال آل‌احمد گمشده ادبیات امروز است
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم اختتامیه شانزدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد تصریح کرد: این روزها خلأ وجود ستیزنده‌هایی مثل جلال آل‌احمد به‌خوبی درک و احساس می‌شود. فردی که به جهان پیشِ رو بابت عدالت‌خواهی، مظلومیت و ظلم ناروایی که به مردم تحمیل می‌شود نهیب بزند. ما در این مؤلفه در حوزه ادبیات‌مان با اخلالی جدی مواجه هستیم.
به گزارش ایکنا؛ مراسم اختتامیه شانزدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد با حضور محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران؛ مهدی رمضانی، مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی کشور؛ حامد محقق، معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران و دبیر اجرایی شانزدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد؛ گلعلی بابایی، دبیر علمی شانزدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد؛ اسماعیل جانعلی‌پور، مدیرکل مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ محمدعلی مرادیان، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتاب‌خوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و چند نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و همراهی جمعی از اهالی ادب و نویسندگان سرشناس کشور؛ شامگاه سه‌شنبه، ششم دی ماه در تالار وحدت برگزار شد.
در ابتدای این مراسم، کلیپی به یاد و گرامی‌داشت عرصه ادبیات کشور از دوره پانزدهم تا شانزدهم جایزه ادبی جلال آل‌احمد و تکریم مقام زنده‌نامانی چون شمس آقاجانی؛ احمدرضا احمدی؛ شمس‌الدین ادیب سلطانی؛ رجبعلی اعتمادی؛ عماد افروغ؛ سیدعبدالله انوار؛ عباسعلی براتی‌پور؛ حجت‌الاسلام مسعود دیانی؛ احمد سمیعی‌گیلانی؛ کورش صفوی؛ بتول فیروزان؛ ابراهیم گلستان و محمدجواد محبت با نام «رفتگان از جلال» برای حاضران در مراسم پخش شد.
جایگزینی «دریافت» به جای «گفتن»؛ آسیبی بزرگی
یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان یکی از سخنرانان این مراسم ضمن تقدیر و تشکر از اعضای هیئت علمی و داوری این جشنواره با تأکید بر دقت و ظرافت حوزه داوری در انتخاب آثار شایسته تقدیر و برگزیده شانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد اظهار کرد: وضعیت ادبیات در جهان معاصر و نسبت ادبیات با انسان امروز احتیاج به مداقه جدی دارد.
وی با تأکید بر آنکه تردیدی نیست که ادبیات در نسبت مستقیم با تعهد قرار دارد، ماهیت ادبیات زبان تعهدوار است، اما اینکه به چه چیزی تعلق و تعهد دارد رویکردی متفاوت است، تصریح کرد: ادبیات در جهان امروز دو تهدید عمده را پیش رو دارد. تهدید نخست از ناحیه «فراموش شدن لذت خواندن متن» است. خواندن متن در نتیجه یادگیری حاصل می‌شود. این لذت مترتب بر یادگیری و درک متن استوار است. لذت ناشی از درک متن نیز مترتب از آموزش است.
احمدوند با یادآوری اینکه انسان معاصر در جهان فعلی، دریافت را جایگزین گفتن ساخته و ما به جای آنکه یاد بگیریم، می‌بینیم؛ به‌جای آنکه آموزش ببینیم، دریافت و مشاهده می‌کنیم، تأکید کرد: بنابراین از خواندن متون آنگونه که شایسته و بایسته است لذت نمی‌بریم و با آن ارتباط برقرار نمی‌کنیم. در سایه این مهم نسبت انسان با کلمه و مفاهیم پشت کلمه در حال آسیب دیدن است.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه با اشاره به بیتی از اشعار حافظ و بهره این شاعر از معانی والای کلمات و تلمیحات قرآنی گفت: کلمات قرآنی در دو بُعد ظاهری و معنایی در اشعار حافظ به کرات در قالب تعبیر و تلمیح مورد استفاده قرار گرفته و حافظ در عمق این اشعار به باطن و معنای آن که اشاره به حدیث نبوی دارد که کسی که قرآن بلد است در قیامت می‌خواند و مراتب صعود به سمت پروردگار را طی می‌کند اشاره دارد. بعد از دریافت این نشانه‌هاست که انسان راز دریافت کلمه، معانی پشت آن و لذت درک متن را درمی‌یابد.
انسان معاصر رنج آموختن را تحمل نمی‌کند
احمدوند با بیان آنکه آموزش رنج دارد و انسان دوره معاصر رنج آموختن را تحمل نمی‌کند بنابراین از لذت کشف متن محروم می‌شود و این آسیبی جدی است، تصریح کرد: آسیب دوم فراروی ادبیات از بین رفتن قوه و امکان خیال‌پردازی انسان معاصر است. از ویژه‌ترین توانمندی‌های انسان، بی‌تردید قوه و قدرت ایده‌پردازی، قهرمان‌خواهی، تصویرسازی و آرمان‌طلبی است.
وی ادامه داد: وقتی مرزهای خیال و واقعیت از بین می‌رود و خیال‌های ذهن مردم در پیش چشم آنها قرار می‌گیرد این آسیب رُخ‌نمایی می‌کند. فناوری‌های تصویری، بازی‌ها و تکنولوژی‌های مختلف، خیال‌پردازی را تقویت نمی‌کند بلکه قوه خیال‌پردازی را از انسان سلب می‌کند و به‌جای انسان دست به خیال‌پردازی می‌زند.
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار کرد: انسانی که «لذت دریافت متن» و «قوه خیال‌پردازی» را از دست می‌دهد به تحقیق موضوع و سوژه ادبیات نیست و در نسبتی با آن قرار نمی‌گیرد. اینجاست که ادبیات مبتنی بر اجتماع، ادبیات مبتنی بر نیاز و اهمیت انسان رخ‌نمایی می‌کند.
خلأ وجود ستیزنده‌های عدالت‌خواهی چون جلال
احمدوند یادآور شد: این روزها شاهدیم که در وقایع و فجایع روز عالم، حوزه ادبیات واکنش مطلوب و مناسب را نشان نمی‌دهد. این روزها خلأ وجود ستیزنده‌هایی مثل جلال آل‌احمد به‌خوبی درک و احساس می‌شود. فرد و مردی که به جهان پیشِ رو بابت عدالت‌خواهی، مظلومیت و ظلم ناروایی که به مردم تحمیل می‌شود نهیب بزند. ما در این مؤلفه در حوزه ادبیات‌مان با اخلالی جدی مواجه هستیم. امیدواریم که چنین جایزه‌ای و چنین رویدادهایی بتواند کمک کند تا ادبیات مبتنی بر آرمان‌خواهی، تعهد و مبتنی بر سختی‌های آموختن که نتیجه آن لذت فراگیری متن را در بطن خود نهفته دارد، بار دیگر احیا شود.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان با تأکید بر اینکه اگر نگاه آماری داشته باشیم، آمارها بیانگر اتفاقات خوبی است اما واقعیت آن است که هنوز ادبیات ما با بدنه جامعه ارتباط خوبی ندارد تصریح کرد: این مسئله دارای علل مختلف است که اهل فن بر آن آگاه هستند. پس انتظار آن است که چنین جوایزی تمهیدی بیندیشند که زمینه اتصال و ارتباط ادیبان با مردم جامعه بیش از پیش برقرار شود. این یکی از اهداف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که در راستای تحقق آن تلاش می‌کنیم. امیدواریم در سایه این تلاش در آینده شاهد ظهور نویسندگانی در تراز جلال آل‌احمد و بالاتر و خلق جریان‌های ادبی متعهد و پیشرو در کشور باشیم.
سهم جایزه جلال آل‌احمد در ارتقای ادبیات
علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در این مراسم با اشاره به اینکه حوزه ادبیات، نماینده پرفروش‌ترین، پرتعدادترین و پرمخاطب‌ترین آثار تولیدی در گونه کتاب به شمار می‌رود گفت: آنچه که خانه کتاب و ادبیات ایران به‌عنوان دبیرخانه برگزاری این رویداد طی هر سال بر آن کوشش دارد آن است که داوران و اعضای هیئت علمی این رویداد بتوانند در آرامش کامل و در امنیت خاطر انجام دهند. همچنین بهره‌مندی حوزه ادیبان و نویسندگان کشور در راستای تولید فاخرترین آثار، شمایلی است که برشی از آن را در این رویداد شاهد هستیم.
وی با اشاره به آنکه جلال آل‌احمد نویسنده‌ای است که قابلیت بدل شدن به الگویی برای تمام ادیبان و فرهیختگان کشورمان را دارد، ادامه داد: این نویسنده هر سال آورده‌ای برای حوزه فرهنگ و ادبیات ایران داشته است. سال گذشته، مصادف با هفتادمین سال انتشار کتاب «غرب‌زدگی» بود. سال گذشته در چنین ایامی نیازمند مرور مفهوم غرب‌زدگی و تأثیرات آن در کشور بودیم.
رمضانی یادآور شد: امسال در قامت صد سالگی تولد جلال آل‌احمد با توجه به کتاب «ولایت عزراییل» که محصول سفر او در سال 1341 درست 15 سال بعد از شکل‌گیری دولت جعلی اسرائیل است؛ بخشی دیگر از آورده جلال برای دوران معاصر ما به شمار می‌رود. آنجا که پرده‌ای از جنایت‌های رژیم صهیونیستی برمی‌دارد و آن افراط گری‌ای است که در قالب رفتار رژیم مجعول اشغالگر قدس در راستای طرح بیرون کردن مردمان فلسطین از سرزمین مادری‌شان را فریاد می‌زند. این روزها نیز آنچنان که شاهد هستیم گویا روایت جلال آل‌احمد در آن روزها برای این عصر و زمان نیز زنده است.
رمضانی در بخش دیگری از سخنان خود به عنوان مسئول اجرایی این جشنواره از گلعلی بابایی به عنوان دبیر هیئت علمی شانزدهمین جایزه ادبی جلال و اعضای هیئت داوران که کوشش آنها را به چشم بصر دیده و امشب نتایج آزمون را شاهد خواهیم بود تقدیر کرد و گفت: هر سال درباره نتایج جلال آل‌احمد گفت‌وگوهای فراوانی می‌شود. این خود نشانه‌ای از اهمیت و تأثیرگذاری این جایزه در حوزه ادبیات است.
وی با تاکید بر آنکه همه کسانی که در این جایزه نکاتی را مطرح می‌کنند خواهان افزایش و تأثیر این جایزه در تولیدات ادبی و اقبال عمومی نسبت به آثار برگزیده و نمایش اثرگذاری آن در آئینه ادبیات کشور هستند، یادآور شد: این خواسته به‌حقی است و بر عهده بنده و دیگر متولیان در دستگاه‌های فرهنگی است که ارتقای تأثیرگذاری جایزه را دنبال کنیم.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران تصریح کرد: امسال در شانزدهمین دوره، از ماه‌ها قبل کار پرداختن به آثار جلال آل‌احمد از نمایشگاه بین‌المللی کتاب آغاز شد و همین‌طور در دیگر اتفاقات فرهنگی که مورد توجه بزرگان کشور قرار گرفت. در بازدید مقام معظم رهبری از غرفه جلال آل‌احمد عنوان شد که امسال صدمین سال تولد آل‌احمد است. در این دیدار تصویر دیدار امام راحل و جلال که به شکل نقاشی بازسازی شده بود نیز مورد عنایت ایشان قرار گرفت. در ادامه تعبیری از گفت‌وگوی خود و جلال داشته‌اند که امیدوارم در فرصت مغتنم این بیانات منتشر شود.
درخواست نویسندگان فارسی زبان از جایزه جلال آل‌احمد
رمضانی جایزه جلال آل‌احمد را به‌عنوان جایزه ادبیات کشورمان نه‌تنها در مرزهای جغرافیای ایران بلکه خارج این مرزها نیز مورد توجه نویسندگان و فارسی‌زبانان دنیا دانست و در ادامه به برخی از تعابیر نویسندگان فارسی زبان کشورهای دیگر درباره تأثیرگذاری جایزه جلال در توسعه و تعالی ادبیات فارسی اشاره کرد و گفت: درخواست عموم نویسندگان فارسی‌زبان در دیگر کشورهای جهان نسبت‌به ارجاع اساس‌نامه جایزه جلال آن بود که شاهد حذف مؤلفه انتشار کتاب در جمهوری اسلامی ایران برای حضور در این رخداد که از آن به‌عنوان نوبل ادبیات ایران یاد می‌شود، استوار است.
وی افزود: امیدواریم که این مؤلفه در شورای سیاست‌گذاری این رویداد مطرح و نگاهی جدی برای ارتقای سطح این رویداد از بُعد ملی به ساحت جهانی و دعوت از آثار نویسندگان فارسی‌زبان در سراسر جهان داشته باشیم.
محکومیت جنایت صهیونیست‌ها در سایه سکوت مدعیان آزادی
گلعلی بابایی، دبیر علمی شانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال در این مراسم ضمن تسلیت سالروز وفات حضرت ام‌البنین(س) به قرائت بیانیه هیئت علمی این رویداد پرداخت و گفت: شانزدهمین دوره جایزه ادبی آل‌احمد را در حالی به پایان می‌بریم که طی 80 روز گذشته، جهان سخت متأثر از رویدادهای حیرت‌انگیزی بوده است که دلیل آن بازآفرینی‌های درخشان فرزندان رشید ملت ستمدیده فلسطین در طوفان الاقصی بود.
وی با اشاره به آنکه یک طرف این رویداد صحنه جان‌فشانی ملتی است که برای پس گرفتن سرزمین اشغال شده خود می‌جنگد و در سوی دیگر کشتار مردم مظلوم و مسلمان توسط رژیم جعلی اسرائیل غاصب را شاهد هستیم افزود: همه این جنایت‌ها در سایه سکوت مدعیان آزادی صورت می‌گیرد.
بابایی ضمن بزرگداشت و مانایی یکایک شهدا، جانبازان و ایثارگران به‌ویژه اولین فرمانده محور مقاومت سردار جاوید نشان، احمد متوسلیان؛ سردار دل‌ها، سردار سلیمانی؛ حبیب آل‌الله سردار همدانی و تمامی شهیدان آرمان رهایی قدس در کشورهای محور مقاومت، گفت: داوری این جایزه ادبی فاخر آزمون سختی بود که نشانه همدلی آن رعایت حق‌الناس است. امیدواریم همگی ما از این آزمون سربلند بیرون آمده باشیم.
وی تصریح کرد: پُر بی‌راه نیست اگر در بیانیه این دوره از جایزه جلال که هم‌زمان است با صدمین سال تولد این رادمرد عرصه ادبیات کشور به این مهم اشاره کنیم که این جایزه ادبی، وام‌دار نام بلند جلال آل‌احمد است. نویسنده و ادیبی که هم در حیطه ادب فارسی، داستان‌نویسی قدر و خبره و هم مستندنویسی پیشگام و بی‌بدیل است.
دبیر علمی شانزدهمین جایزه ادبی جلال ادامه داد: اگر در دنیا ترازویی ساخته شود که بتوان آثار نویسنده‌ای چون جلال را به مدد آن توزین کرد؛ مشخص می‌شود که کفه نوشته‌های داستانی جلال با کفه آنچه که این روزها در حوزه آثار غیر مستند و داستانی خوانده می‌شود برابری می‌کند. اما شاید برجسته‌ترین ویژگی تراوشات آل‌احمد این باشد که تمامی یا دست‌کم اکثر قریب‌به‌اتفاق آثار داستانی او ملهم از مشاهدات و تجربه زیسته روزمره نویسنده در سطح جامعه و آدم‌های آن است.
میزبانی جایزه شانزدهم جلال از 2890 اثر
بابایی در ادامه به ارائه گزارشی از شانزدهمین دوره جایزه جلال آل‌احمد اشاره کرد و گفت: در مجموع 2890 اثر به دست ما رسید که نسبت به‌سال گذشته هشت صدم درصد افزایش کمی داشته است. آثار رسیده در چهار گونه اصلی دسته‌بندی و در اختیار داوران قرار گرفت که تفکیک هر گونه به این شرح اشت. بخش داستان بلند و رمان، 1471 اثر؛ بخش داستان کوتاه، 443 اثر؛ بخش مستندنگاری، 893 اثر و بخش نقد ادبی، 83 اثر را شامل می‌شدند. ضمن آنکه آثار واصله با موضوع انسانی و راهبردی «آرمان فلسطین» نیز در بخش ویژه سامان‌دهی و داوری شده است.
بابایی در پایان ضمن عرض تبریک به خالقان این آثار به ویژه آن دسته از کتاب‌هایی که به مراحل پایانی راه‌یافته و در دسته آثار برگزیده و شایسته تقدیر قرار گرفته‌اند گفت: از تمامی نویسندگانی که با ارسال آثار خود به این دوره از جایزه جلال بر رونق این جایزه فاخر ادبی افزودند، سپاسگزارم. بر خود لازم می‌دانم تا از تمامی اعضای همراه دوره شانزدهم که تا به امروز با این رخداد همراه و همدل بودند تقدیر کنم.
شانزدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد در چهار بخش اصلی «داستان کوتاه»؛ «داستان بلند و رمان»؛ «مستندنگاری»؛ «نقد ادبی» و بخش‌های جنبی «آرمان فلسطین» و «برگزیده ویراستی با هدف پاسداشت و احترام زبان فارسی؛ زبان مادری در آثار ادبی کشور» برگزار شد.
انتهای پیام
