فرهنگ مختص گذشته نیست و زایندگی دارد

به گزارش ایکنا از اصفهان، نشست «فرهنگ عامه اصفهان» با معرفی کتاب «زیر آسمان اصفهان؛ لهجه و آداب و سنن در اصفهان» نوشته احمد مدنی، روز گذشته، 27 دی‌ماه در مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل برگزار شد.

احمد کامران‌فر، پژوهشگر و استاد دانشگاه با حضور در این نشست اظهار کرد: ضرب‌المثل‌ها یکی از بخش‌های فرهنگ عامه است و خوشبختانه ما ایرانیان از این نظر غنی هستیم؛ زیرا نمی‌خواهیم حرف‌هایمان را مستقیماً بیان کنیم و به در می‌گوییم تا دیوار بشنود. علت دیگر آن نیز به نداشتن سنت نوشتاری بازمی‌گردد؛ ما حرف‌هایمان را بیشتر از آنکه بنویسیم، شفاهی می‌گوییم؛ زیرا دیوار حاشا بلند است. ضرب‌المثل‌های بسیاری درباره موضوعات گوناگونی همچون خانواده، زن، مرد، کار، جشن‌ها، آداب و رسوم اجتماعی و... وجود دارد.

وی افزود: بخش دیگری از فرهنگ عامه، چیستان، نقالی، نمایش‌های روحوضی یا سیاه‌بازی و تعزیه است. تعزیه در گذشته هنری مردمی بود، ولی امروزه کمرنگ شده است. نمایش‌های شادی‌آور زنانه نیز در گذشته بسیار مرسوم بود؛ زیرا زنان عمدتاً اجازه خروج از خانه نداشتند و مجبور بودند در خانه سرگرم شوند، ولی امروزه با تحول جامعه، زنان مستقل شده‌اند. 

این پژوهشگر درباره زبان رمز توضیح داد: زبان رمز یا زبان مخفی، بخش دیگری از فرهنگ عامه است که نسل‌های گوناگون برای برقراری ارتباط از آن استفاده می‌کنند. اگر این زبان، فراگیر باشد و همه از آن استفاده کنند، به زبان عامه تبدیل می‌شود. نسل جوان امروز ما تبحر زیادی در زبان رمز دارد. کتاب «فرهنگ لغات زبان مخفی» نوشته مهدی سماعی به لغاتی می‌پردازد که دختران و پسران دبیرستان‌های تهران در سخن گفتن از آن استفاده می‌کنند.

بناها در زمره بخش مادی فرهنگ عامه هستند

وی بیان کرد: بناهایی همچون سقاخانه‌ها، قهوه‌خانه‌ها، زورخانه‌ها و... را هم می‌توان در زمره بخش مادی فرهنگ عامه به شمار آورد. قهوه‌خانه‌ها امروزه وجود خارجی ندارند و در مقایسه با کافه‌های امروزی باید گفت خدمات‌دهی در این کافه‌ها زمان محدودی دارد؛ اما در قدیم و در قهوه‌خانه‌ها افراد می‌توانستند از صبح تا عصر در آنجا بمانند و کسی مزاحمشان نشود. خوشبختانه زورخانه‌ها همچنان وجود دارند و توجهاتی به آنها صورت گرفته است. فدراسیون ورزش‌های باستانی نیز فعالیت دارد.

کامران‌فر یادآور شد: اصفهان شهری مذهبی است و مجالس وعظ و دعا و مراسم دینی بسیاری در آن برگزار می‌شود. نهاد خانواده نیز از جایگاه بسیاری در این شهر برخوردار است. آبروداری، اعتقاد به چشم شور، دیرجوش بودن، رعایت حق همسایگی، مطالبه‌گری و عدالت‌خواهی هم در زمره ویژگی‌های مردم اصفهان است. در عرصه موقوفات نیز مردم فعالیت‌های گسترده‌ای در خصوص ساخت مدرسه، مسجد و... انجام می‌دهند.

وی همچنین با معرفی کتاب‌ «یه وخدی بود» سروده حسن رشتیان به خوانش بخشی از اشعار این کتاب‌ درباره شیوه زندگی در اصفهان قدیم پرداخت.

این استاد دانشگاه با اشاره به زایندگی فرهنگ گفت: فرهنگ مختص زمان قدیم نیست و زایندگی دارد، عناصر باارزش خود را نگه می‌دارد و مانند خانه‌تکانی، موارد بی‌ارزش را به فراموشی می‌سپارد؛ همان‌طور که عید نوروز از زمان جمشید تا به امروز باقی مانده است. 

کامران‌فر در پایان سخنان خود اظهار کرد: احمد مدنی، نویسنده کتاب «زیر آسمان اصفهان» بخشی از زندگانی خود را در محله پاقلعه نیز در کتابش آورده است. البته روایت‌های او نوعی زندگی اعیانی را نشان می‌دهد تا زندگی مردم فرودست؛ زیرا از اوضاع مالی خوبی برخوردار بوده است.

زهرا مظفری‌فرد