نذر؛ دریچه‌ای رو به آسمان

در نذر به صورت صحيح و علمی، ابتدا حاجتی در نظر می‌گيريم؛ بعد از آن با خود و خدای خویش عهد می‌كنيم تا چنانچه آن حاجت برآورده شود، اقدامی خير انجام دهيم. طبيعی است كه اگر آن حاجت برآورده شود، شخص بايد نذر خود را ادا كند و در غير اين صورت، واجبی الهی را ترک كرده است. 

در اديان پيش از اسلام نيز سابقه نذر وجود داشته، تا جايی كه مادر مريم(س) نذر می‌كند فرزندش را خدمتكار معبد قرار دهد. از معروف‌ترين نذرهایی كه به ماجرای آن در قرآن (سوره انسان) اشاره شده، نذری است كه حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) می‌کنند تا پس از رهایی حسنين از بيماری، سه روز روزه بگيرند. چنانکه می‌دانيد، آنان هر سه روز، افطاری مختصر خود را به مسكين و يتيم و اسير می‌بخشند و در شأن آنها آياتی از سوره انسان نازل می‌شود.

چهار ركن نذر

اولين ركن نذر، فهم ناتوانی انسان و ابراز نيازمندی اوست. هنگامی كه شخصی قصد نذر می‌كند، از درون به اين نتيجه رسيده كه دايره توانایی‌هایش محدود است و اكنون بايد به سراغ آن منبع قدرت و توانایی نامحدود برود. كسانی كه اهل تكبر هستند، از خواهش و التماس دوری می‌كنند و در اين خيال می‌مانند كه می‌توانند خود همه مشكلات را حل كنند. پس اولين گام نذر و فرهنگ آن دارای اين پيام است كه ای انسان تو نيازمند هستی و فقير درگاه الهی. اكنون به نزد صاحب كمالات بيا و به درگاهش فرار كن.

دومين ركن نذر، اميدواری است. انسان نااميد انگيزه‌ای برای تحرک ندارد و خودش را در بن‌بست می‌بيند، حال آنكه مؤمن آگاه به صفات حضرت حق هيچ‌گاه نااميد نمی‌شود؛ زيرا در اوج مشكلات هم می‌داند خدايی دارد كه می‌تواند او را صدا بزند. اين خدا تنها كسی است كه لايق ابراز عجز و زاری انسان به درگاه اوست؛ زيرا همان كسی است که از تمام احوالات ما آگاهی دارد و اكنون درخواست‌مان را می‌شنود. جز او چه كسی است كه خير ما را می‌داند و بهتر از او چه كسی خيرخواه مخلوقات خود است؟

سومين ركن نذر، نمايان شدن قدرت الهی است. وقتی كسی به آستان مباركی نذری می‌كند و به لطف الهی حاجت‌روا می‌شود، برگ زرين ديگری بر دفتر افتخارات آن مكان نورانی افزوده است. چنانچه نذری كنيم و برآورده شود، اكنون نوبت ماست كه با ادای نذرمان اعلام كنيم اين موقعيت، نقطه تجلی قدرت پروردگار است. پس ای كسانی كه از شدت ايمان و غلظت باورتان كاسته شده است، بدانيد كه امور هستی محدود به ماده نيست و خدا امور شما را با اسباب نامرئی تدبیر خواهد كرد. اين تيری به سمت شيطان و بيهوده‌گویی‌های ناباوران است كه با گفتارهای به ظاهر علمی خود می‌خواهند عالم را از بی‌اعتقادی پر كنند. 

تأييد قدرت یک مكان معنوی فقط به معنای رونق گرفتن همان مكان نيست، بلكه كل جبهه اعتقادی توحيد تقويت می‌شود. ادای نذر يعنی نيرویی در عالم وجود دارد كه اكنون مشكلات من را حل كرده است، پس ای مردمان، شک را كنار بگذاريد و شما نیز رو به درگاه بياوريد. به راستی با كدامين ابزار بهتر از اين می‌توان سمت و سوی خداوند را در اين روزگار تقويت كرد؟

و چهارمين ركنی كه برای نذر می‌توان برشمرد، بركت‌های اجتماعی آن است. نذرهایی هست كه جنبه‌های فردی دارد؛ مثل اينكه یک دور قرآن بخوانیم، اما نذرهایی وجود دارد كه در جامعه اجرا می‌شود، مثلاً اينكه شخص خود را پايبند به خدمت در مكانی معنوی كند. قطعاً اين خدمت به سود كسانی است كه در حوالی آن مكان زندگی می‌کنند. گاه آن خدمت باعث می‌شود كه افراد بيشتر متوجه و مشتاق آن مكان شوند و اين مصداق بارز امر به معروف است؛ دعوت به خوبی‌ها به شيوه‌ای غيرمستقيم كه سبب رونق آن مكان شود.

گاه اين خدمت موجب راحتی و كمک برای بهتر انجام شدن كارها و آداب مربوط به آن مكان است. گاهی نیز اين خدمت موجب نزديک شدن قلب انسان‌ها به يكديگر می‌شود، دوستی‌ها را افزايش می‌دهد و از دوری‌ها و دشمنی‌ها می‌کاهد. خلاصه آنکه نشاط حكمفرما و از تيرگی‌ها كاسته می‌شود. تازه آنچه گفته شد، در حد فهمی است كه خود را به چشم محدود كرده، وگرنه نذر آن حقيقتی است كه دريچه‌هايی از آسمان می‌گشايد و بركات بی‌حدی به سمت همگان سرازير می‌كند؛ بركاتی كه قابل بيان نيست و بايد در معرضشان قرار گرفت تا آنها را از عمق جان دريافت.  

نجم‌السادات رضوی، فعال حوزه تربیت